Nga đã bắt đầu sản xuất máy bay không người lái tấn công tầm xa mới có tên là Garpiya-A1 vào năm ngoái bằng cách sử dụng động cơ và linh kiện Trung Quốc, loại máy bay mà nước này đã triển khai trong cuộc chiến ở Ukraine, theo hai nguồn tin từ một cơ quan tình báo châu Âu và các tài liệu mà Reuters xem được.
Tin tức tình báo - bao gồm hợp đồng sản xuất máy bay không người lái mới, thư từ của công ty về quy trình sản xuất và các tài liệu tài chính - chỉ ra rằng IEMZ Kupol, một công ty con của nhà sản xuất vũ khí nhà nước Nga Almaz-Antey, đã sản xuất hơn 2.500 chiếc Garpiya từ tháng 7 năm 2023 đến tháng 7 năm 2024.
Sự tồn tại của máy bay không người lái mới của Nga kết hợp công nghệ Trung Quốc chưa từng được báo cáo trước đây. IEMZ Kupol và Almaz-Antey đã không trả lời yêu cầu bình luận.
Hai nguồn tin tình báo cho biết Garpiya đã được triển khai chống lại các mục tiêu quân sự và dân sự ở Ukraine, gây thiệt hại cho cơ sở hạ tầng quan trọng cũng như thương vong của cả dân thường và quân sự.
Họ đã chia sẻ với Reuters những gì họ nói là hình ảnh từ Ukraine về xác máy bay Garpiya, mà không cung cấp thêm thông tin chi tiết. Reuters đã tìm thấy thông tin củng cố kết luận này, nhưng không thể xác nhận các hình ảnh một cách độc lập.
Các nguồn tin yêu cầu ẩn danh do tính nhạy cảm của thông tin. Họ cũng yêu cầu giữ kín một số chi tiết nhất định, chẳng hạn như ngày tháng, liên quan đến các tài liệu.
ÔngSamuel Bendett, một thành viên cấp cao tại Trung tâm An ninh Hoa Kỳ Mới, một nhóm nghiên cứu có trụ sở tại Washington, nói với Reuters rằng Garpiya, nếu được xác nhận, sẽ đánh dấu sự thay đổi trong việc Nga phụ thuộc vào các thiết kế máy bay không người lái tầm xa của Iran.
“Nếu điều này xảy ra, điều đó có thể chỉ ra rằng Nga hiện có thể dựa nhiều hơn vào sự phát triển trong nước cũng như, rõ ràng là, vào Trung Quốc, vì cả hai bên trong cuộc chiến này đều phụ thuộc vào nhiều thành phần của Trung Quốc để sản xuất máy bay không người lái”, ông nói.
Iran, quốc gia không bình luận về việc này, đã cung cấp hơn một nghìn máy bay không người lái “kamikaze” Shahed cho Nga kể từ khi Nga bắt đầu cuộc xâm lược vào tháng 2 năm 2022, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cho biết vào tháng 5 năm ngoái.
Chúng đã được sử dụng để làm suy yếu hệ thống phòng không của Ukraine và tấn công cơ sở hạ tầng ở xa tiền tuyến. Iran đã nhiều lần phủ nhận việc gửi máy bay không người lái đến Nga để sử dụng ở Ukraine.
Bộ Quốc phòng Nga không trả lời yêu cầu bình luận về việc này. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố với Reuters rằng Bắc Kinh kiểm soát chặt chẽ việc xuất khẩu các mặt hàng có khả năng ứng dụng quân sự, bao gồm cả máy bay không người lái.
“Liên quan đến cuộc khủng hoảng Ukraine, Trung Quốc luôn cam kết thúc đẩy các cuộc đàm phán hòa bình và giải quyết chính trị”, tuyên bố cho biết. Tuyên bố cũng nói thêm rằng không có hạn chế quốc tế nào đối với hoạt động thương mại của Trung Quốc với Nga.
Lời kêu gọi của NATO
Tuần trước, Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg đã kêu gọi Trung Quốc ngừng hỗ trợ cuộc chiến của Nga ở Ukraine và cho biết sự hỗ trợ của Bắc Kinh là một yếu tố quan trọng khiến cuộc xung đột tiếp diễn.
Garpiya “rất giống với Shahed” nhưng có một số đặc điểm nổi bật, bao gồm cánh đuôi lắp bu-lông độc đáo và động cơ Limbach L-550 E, cơ quan châu Âu cho biết trong một tuyên bố với Reuters. Động cơ này, ban đầu được một công ty Đức thiết kế và sản xuất, hiện được một công ty địa phương, Xiamen Limbach, sản xuất tại Trung Quốc. Công ty này không trả lời yêu cầu bình luận.
Reuters đã xem xét một hợp đồng trị giá hơn 1 tỷ rúp (10 triệu euro) được ký kết vào quý đầu tiên của năm 2023 giữa Bộ Quốc phòng Nga và Kupol để phát triển một nhà máy sản xuất máy bay không người lái.
Các nguồn tin tình báo cho biết một nhà máy xi măng cũ nằm ở Izhevsk, miền tây nước Nga - được Kupol mua lại vào năm 2020 - đang được sử dụng để sản xuất máy bay không người lái.
Qua video về một cơ sở sản xuất máy bay không người lái của Nga được đăng trên ứng dụng Telegram, Reuters đã có thể xác định được địa điểm này là nhà máy ở Izhevsk.
Một nguyên mẫu của Garpiya đã được ra mắt vào nửa đầu năm 2023, thông tin liên lạc của công ty cho thấy. Cơ quan này cho biết sản lượng đạt tới vài trăm chiếc vào nửa cuối năm 2023 và tăng gấp đôi lên khoảng 2.000 chiếc vào nửa đầu năm 2024.
Ông Bendett, nhà phân tích quốc phòng, cho biết 2.500 máy bay không người lái mỗi năm sẽ chiếm một phần đáng kể trong sản lượng của Nga. Chỉ huy quân sự hàng đầu của Ukraine, Oleksandr Syrskyi, cho biết vào tháng trước rằng Nga đã đưa gần 14.000 máy bay không người lái tấn công kể từ khi xâm lược vào tháng 2 năm 2022, bao gồm cả Shahed của Iran cũng như máy bay không người lái Geran-2 và Lancet do Nga sản xuất.
Các tài liệu của công ty có từ quý 2 năm 2023, được Reuters xem xét, cho thấy nhà cung cấp TSK Vektor đã mua các bộ phận từ các công ty Trung Quốc để lắp ráp tại địa điểm Kupol; 800 động cơ của Trung Quốc cũng sẽ được giao đến nhà máy mới, nơi dây chuyền sản xuất dự kiến sẽ sẵn sàng vào cuối quý.
TSK Vektor không trả lời yêu cầu bình luận.
Cơ quan tình báo châu Âu cho biết trong tuyên bố rằng họ lo ngại các công ty Trung Quốc vẫn tiếp tục cung cấp các thành phần cho phép Nga sản xuất máy bay không người lái kamikaze cỡ lớn. “Việc xuất khẩu các thành phần thiết yếu sang Nga cần phải dừng lại”, cơ quan này nói.
Hoa Kỳ lên tiếng quan ngại
Washington đã nhiều lần cảnh báo Bắc Kinh về việc nước này ủng hộ ngành công nghiệp quốc phòng của Nga. Washington đã áp đặt hàng trăm chế tài nhằm hạn chế khả năng khai thác một số công nghệ nhất định cho mục đích quân sự của Moscow. Bộ Ngoại giao và Tòa Bạch Ốc không trả lời yêu cầu bình luận.
Vào tháng 7, Trung Quốc cho biết họ sẽ thắt chặt các quy định xuất khẩu máy bay không người lái bắt đầu từ ngày 1 tháng 9. Bắc Kinh cho biết các chế tài của Hoa Kỳ đối với các thực thể Trung Quốc liên quan đến cuộc chiến tranh Ukraine là “bất hợp pháp và đơn phương”.
Garpiya có trọng lượng cất cánh dưới 300 kg và tầm bay tối đa là 1.500 km, theo hợp đồng sản xuất giữa Kupol và Bộ Quốc phòng Nga - tương tự như máy bay không người lái Shahed-136 của Iran mà Moscow đã sử dụng rộng rãi ở Ukraine.
Tờ Washington Post đưa tin vào tháng 8 rằng Nga đặt mục tiêu tăng sản lượng phiên bản nội địa của Shahed-136, được gọi là Geran-2, tại một nhà máy ở Khu kinh tế đặc biệt Alabuga, Tatarstan. Ukraine cho biết vào tháng 4 rằng họ đã thực hiện một cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào một nhà máy sản xuất máy bay không người lái tại Alabuga.
Một tài liệu thứ ba mà Reuters đã xem xét - một bản cập nhật trạng thái giao hàng giữa bên trung gian TSK Vektor và nhà sản xuất Kupol, trong quý đầu tiên của năm 2024 - nêu chi tiết về đơn đặt hàng 100 trục, bộ chế hòa khí và các bộ phận động cơ Limbach khác do hai công ty Trung Quốc khác cung cấp là Juhang Aviation Technology và Redlepus Vector Industries, cả hai đều có trụ sở tại Thâm Quyến.
Juhang, công ty đã bị Anh trừng phạt vào tháng 2 và bị lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ vào tháng 5 vì cung cấp thiết bị máy bay không người lái cho Nga, và Redlepus đã không trả lời các yêu cầu bình luận.
Dữ liệu hải quan, thu được từ một nhà cung cấp thương mại ghi lại, cho thấy rằng từ tháng 4 năm 2022 đến tháng 12 năm 2023, TSK Vektor đã nhập khẩu 36,3 triệu đô la hàng hóa từ Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Công nghệ Hàng không Juhang của Trung Quốc và 6,2 triệu đô la từ Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Công nghiệp Redlepus TSK Vector Thâm Quyến.
Theo các tài liệu hải quan, các mặt hàng bao gồm động cơ máy bay, bóng bán dẫn, mô-đun điện tử, đầu nối, phích cắm và ổ cắm, phụ tùng và linh kiện, hầu hết đều được đánh dấu là “dùng cho mục đích dân dụng chung”, “dùng cho mục đích công nghiệp chung”, “dùng cho dân sự chung”.