Không có lựa chọn rõ ràng nào, Trung Quốc dường như đang giữ khoảng cách khi Nga và Triều Tiên xích lại gần nhau hơn với một hiệp ước quốc phòng mới có thể làm nghiêng cán cân quyền lực giữa ba quốc gia độc tài này.
Các chuyên gia cho rằng các nhà lãnh đạo Trung Quốc có thể đang lo lắng về khả năng mất ảnh hưởng đối với Triều Tiên sau khi nhà lãnh đạo Kim Jong Un và Tổng thống Nga Vladimir Putin ký thỏa thuận trong tuần này, và điều đó có thể làm tăng sự bất ổn trên Bán đảo Triều Tiên như thế nào.
Bắc Kinh cũng có thể đang gặp khó khăn trong việc đưa ra phản ứng trước mối quan hệ đối tác Nga-Triều có thể là mạnh mẽ nhất kể từ Chiến tranh Lạnh vì họ có các mục tiêu mâu thuẫn nhau: giữ hòa bình trên bán đảo Triều Tiên trong khi chống lại Mỹ và các đồng minh phương Tây trên sân khấu toàn cầu.
Bắc Kinh cho đến nay vẫn chưa bình luận về thỏa thuận Nga-Triều vốn quy định cả hai nước cung cấp hỗ trợ quốc phòng cho nhau nếu bên kia bị tấn công. Trung Quốc chỉ nhắc lại các tuyên bố soạn sẵn rằng họ tìm cách duy trì hòa bình và ổn định trên Bán đảo Triều Tiên và thúc đẩy một giải pháp chính trị cho vấn đề Nam-Bắc Triều Tiên bị chia cắt.
Ông Victor Cha, phó chủ tịch cấp cao phụ trách châu Á và Hàn Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết phản ứng của Trung Quốc là “rất yếu”, đồng thời cho biết thêm rằng đó có thể là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh vẫn chưa biết phải làm gì.
Ông nói: “Mọi lựa chọn đều là một lựa chọn tồi.” “Bạn không thể đưa ra quyết định vì có quan điểm cạnh tranh rất mạnh mẽ hoặc… bạn không thể đưa ra quyết định vì bạn không biết cách đánh giá tình hình.”
Một số người ở Bắc Kinh có thể hoan nghênh quan hệ đối tác Nga-Triều như một cách để đẩy lùi sự thống trị của Mỹ trong các vấn đề thế giới, nhưng ông Cha nói rằng “cũng có rất nhiều khó chịu” ở Trung Quốc, nước không muốn mất đi ảnh hưởng đối với người hàng xóm của mình cho Nga, không muốn chứng kiến một cường quốc hạt nhân gây bất ổn ngay trước cửa nhà mình và không muốn đưa xung đột ở châu Âu sang châu Á.
Nhưng Trung Quốc không công khai nêu lên những lo ngại này. “Họ không muốn đẩy ông Kim Jong Un sâu hơn vào vòng tay của ông Vladimir Putin,” ông Cha nói, đề cập đến lãnh đạo hai nước.
Ông Lâm Kiếm, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, từ chối bình luận về thỏa thuận mới. “Hợp tác giữa Nga và Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Triều Tiên là vấn đề giữa hai quốc gia có chủ quyền. Chúng tôi không có thông tin về vấn đề liên quan”, ông nói.
Ông John Kirby, phát ngôn viên an ninh quốc gia của Tòa Bạch Ốc, nói với các phóng viên rằng hiệp ước giữa Nga và Triều Tiên “nên là mối lo ngại đối với bất kỳ quốc gia nào tin rằng các nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc phải được tuân thủ”. Hội đồng Bảo an đã áp đặt các chế tài đối với Triều Tiên nhằm cố gắng ngăn chặn nước này phát triển vũ khí hạt nhân.
Ông Kirby cũng cho biết thỏa thuận này “nên là mối quan tâm của bất kỳ ai cho rằng hỗ trợ người dân Ukraine là điều quan trọng cần làm. Và chúng tôi nghĩ rằng mối quan ngại đó sẽ được chia sẻ bởi Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa.”
Ông Alexander Gabuev, giám đốc Trung tâm Carnegie Nga Eurasia, cho biết: Một lĩnh vực mà Trung Quốc có thể lo ngại là liệu Nga có giúp đỡ chương trình vũ khí của Triều Tiên bằng cách chia sẻ công nghệ tiên tiến hay không.
Ông nói: “Nếu Trung Quốc thực sự lo ngại, họ có đòn bẩy ở cả Nga và Triều Tiên và có thể họ sẽ cố gắng đặt ra một số hạn chế cho mối quan hệ đó”.
Cuộc gặp giữa ông Putin và ông Kim tuần này là chương mới nhất trong nhiều thập niên của mối quan hệ chính trị và quân sự phức tạp ở Đông Á, nơi Đảng Cộng sản Trung Quốc, từng là kẻ yếu thế, đã nổi lên như một cường quốc hàng đầu có ảnh hưởng đối với cả Triều Tiên và Nga.
Điều đó và những diễn biến khác đã làm dấy lên báo động ở Mỹ rằng Bắc Kinh, hiện là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, có thể thách thức trật tự thế giới do Mỹ dẫn đầu bằng cách liên kết với các nước như Nga, Triều Tiên và Iran. Bắc Kinh đã bác bỏ cáo buộc đó.
Bà Sun Yun, giám đốc chương trình Trung Quốc tại Trung tâm Stimson, cho biết Bắc Kinh không muốn thành lập liên minh ba bên với Triều Tiên và Nga, bởi vì họ “cần để ngỏ các lựa chọn của mình”.
Bà nói, một liên minh như vậy có thể đồng nghĩa với một cuộc Chiến tranh Lạnh mới, điều mà Bắc Kinh cho rằng họ quyết tâm tránh, và việc tự khóa mình với Bình Nhưỡng và Moscow sẽ đi ngược lại mục tiêu của Trung Quốc là duy trì mối quan hệ với châu Âu và cải thiện quan hệ với Nhật Bản và Hàn Quốc.
Bà Sun nói thêm rằng việc xích lại gần nhau giữa Triều Tiên và Moscow “mở ra những khả năng và tiềm ẩn sự không chắc chắn, nhưng dựa trên những gì đã xảy ra cho đến nay, tôi không nghĩ rằng lợi ích quốc gia của Trung Quốc đã bị tổn hại bởi điều này”.
Ông Danny Russel, nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ về châu Á trong chính quyền Obama, cho biết mối quan hệ chặt chẽ hơn giữa ông Putin và ông Kim có thể làm suy yếu ảnh hưởng của Bắc Kinh và khiến nước này trở thành “kẻ thua cuộc lớn nhất”.
Ông nói: “Ngoài sự khó chịu trước việc ông Putin xâm nhập vào khu vực mà hầu hết người Trung Quốc coi là phạm vi ảnh hưởng của họ, cái giá thực sự mà Trung Quốc phải trả là sự bao bọc của Nga mang lại cho Triều Tiên quyền miễn trừ lớn hơn và có cơ hội hành động mà không tính đến lợi ích của Bắc Kinh”.
Ông Russel, hiện là phó chủ tịch phụ trách an ninh quốc tế và ngoại giao tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á, cho biết ông Kim rất mong muốn giảm sự phụ thuộc của đất nước mình vào Trung Quốc.
Ông nói: “Việc làm suy yếu đòn bẩy của Trung Quốc có nghĩa là ông Kim Jong Un có thể coi thường những lời kêu gọi kiềm chế của Bắc Kinh và điều đó có nhiều khả năng tạo ra hỗn loạn vào thời điểm (lãnh đạo Trung Quốc) Tập Cận Bình rất muốn ổn định”.
Diễn đàn