Ông Vladimir Putin sẵn sàng thảo luận về thỏa thuận ngừng bắn ở Ukraine với ông Donald Trump nhưng loại trừ khả năng đưa ra bất kỳ nhượng bộ lãnh thổ lớn nào và yêu cầu Kyiv từ bỏ tham vọng gia nhập NATO, năm nguồn tin hiểu biết về suy nghĩ của Điện Kremlin cho Reuters biết.
Tổng thống đắc cử của Hoa Kỳ Donald Trump, người đã thề sẽ nhanh chóng chấm dứt xung đột, đang trở lại Tòa Bạch Ốc vào thời điểm Nga đang tiến lên. Moscow kiểm soát một phần đất của Ukraine có kích thước tương đương với tiểu bang Virginia của Hoa Kỳ và đang tiến lên với tốc độ nhanh nhất kể từ những ngày đầu của cuộc xâm lược năm 2022.
Trong phúc trình chi tiết đầu tiên về những gì Tổng thống Putin sẽ chấp nhận trong bất kỳ thỏa thuận nào do ông Trump làm trung gian, năm quan chức Nga hiện tại và trước đây cho biết Điện Kremlin có thể đồng ý đóng băng xung đột ở tuyến đầu.
Có thể có chỗ cho đàm phán về việc phân chia chính xác bốn vùng phía đông là Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson, theo ba trong số những người yêu cầu giấu tên để thảo luận về các vấn đề nhạy cảm.
Trong khi Moscow tuyên bố bốn vùng này hoàn toàn là một phần của Nga, được bảo vệ bởi ô hạt nhân của quốc gia này, lực lượng trên bộ của họ kiểm soát 70-80% lãnh thổ và khoảng 26.000 km vuông vẫn do quân đội Ukraine nắm giữ, dữ liệu nguồn mở trên tiền tuyến cho thấy.
Nga cũng có thể sẵn sàng rút khỏi các vùng lãnh thổ tương đối nhỏ mà họ nắm giữ ở các vùng Kharkiv và Mykolaiv, ở phía bắc và phía nam Ukraine, hai trong số các quan chức cho biết.
Ông Putin nói trong tháng này rằng bất kỳ thỏa thuận ngừng bắn nào cũng phải phản ánh “thực tế” trên thực địa nhưng ông lo ngại một lệnh ngừng bắn ngắn hạn sẽ chỉ cho phép phương Tây tái vũ trang cho Ukraine.
“Nếu không có sự trung lập, thật khó để tưởng tượng ra bất kỳ mối quan hệ láng giềng tốt đẹp nào giữa Nga và Ukraine”, ông Putin phát biểu với nhóm thảo luận Valdai vào ngày 7 tháng 11.
“Tại sao? Bởi vì điều này có nghĩa là Ukraine sẽ liên tục bị sử dụng như một công cụ trong tay kẻ xấu và gây phương hại đến lợi ích của Liên bang Nga”.
Hai nguồn tin cho biết quyết định của Tổng thống Hoa Kỳ sắp mãn nhiệm Joe Biden cho phép Ukraine bắn phi đạn ATACMS của Mỹ vào sâu trong lãnh thổ Nga có thể làm phức tạp và trì hoãn bất kỳ giải pháp nào - và làm cứng rắn hơn các yêu cầu của Moscow khi những người theo đường lối cứng rắn thúc đẩy có được một phần lớn hơn đất đai của Ukraine. Vào ngày 19/11, Kyiv đã sử dụng phi đạn để tấn công lãnh thổ Nga lần đầu tiên, theo Moscow, nơi lên án động thái này là một sự leo thang lớn.
Hai nguồn tin cho biết nếu không có lệnh ngừng bắn nào được đồng ý, thì Nga sẽ tiếp tục chiến đấu.
Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói với Reuters vài giờ trước khi Nga đưa tin về các cuộc tấn công ATACMS: “Ông Putin đã nói rằng việc đóng băng xung đột sẽ không có tác dụng theo bất kỳ cách nào”. “Và việc cho phép phi đạn là một sự leo thang rất nguy hiểm từ phía Hoa Kỳ”.
Bộ ngoại giao Ukraine không trả lời ngay yêu cầu bình luận.
Giám đốc truyền thông của ông Trump, Steven Cheung, nói với Reuters về vị tổng thống Hoa Kỳ sắp nhậm chức: “Ông ấy là người duy nhất có thể đưa cả hai bên lại với nhau để đàm phán hòa bình, và hướng tới chấm dứt chiến tranh và chấm dứt giết chóc”.
Tỷ phú bất động sản Trump, tác giả của cuốn sách “Trump: Nghệ thuật đàm phán” xuất bản năm 1987, cho biết ông sẽ nói chuyện trực tiếp với ông Putin trong nỗ lực xây dựng một thỏa thuận hòa bình, mặc dù không đưa ra thông tin chi tiết về cách ông có thể hòa giải các bên đang giao tranh, cả hai đều không có dấu hiệu lùi bước.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy cho biết đất nước của ông sẽ không nghỉ ngơi cho đến khi người lính Nga cuối cùng bị trục xuất khỏi lãnh thổ của mình - dựa trên các đường biên giới mà họ giành được sau khi Liên Xô sụp đổ năm 1991 - mặc dù các tướng lĩnh cấp cao của Hoa Kỳ đã công khai tuyên bố rằng đây là một mục tiêu rất tham vọng.
Vào ngày 14 tháng 6, ông Putin đã đưa ra các điều khoản mở đầu cho việc chấm dứt chiến tranh ngay lập tức: Ukraine phải từ bỏ tham vọng NATO và rút toàn bộ quân đội khỏi toàn bộ lãnh thổ của bốn khu vực Ukraine mà Nga đã tuyên bố chủ quyền và kiểm soát phần lớn.
Bảo đảm an ninh, giới hạn quân đội
Mặc dù Nga sẽ không chấp nhận việc Ukraine gia nhập NATO hoặc sự hiện diện của quân đội NATO trên lãnh thổ Ukraine, nhưng họ sẵn sàng thảo luận về các bảo đảm an ninh cho Kyiv, theo năm quan chức hiện tại và trước đây.
Những nhượng bộ khác của Ukraine mà Điện Kremlin có thể thúc đẩy bao gồm Kyiv đồng ý hạn chế quy mô lực lượng vũ trang của mình và cam kết không hạn chế việc sử dụng tiếng Nga, những người này cho biết.
Ông Dimitri Simes, người đã di cư đến Hoa Kỳ từ Liên Xô vào năm 1973 và là một trong những chuyên gia có mối quan hệ tốt nhất của Nga về Hoa Kỳ, cho biết một thỏa thuận ngừng bắn có thể được ký kết tương đối nhanh chóng để chấm dứt cuộc chiến vốn đã giết chết hàng trăm nghìn binh lính và khiến hàng triệu thường dân phải di tản.
Nhưng một thỏa thuận rộng hơn, lâu dài giải quyết được cả mối quan ngại về an ninh của Ukraine và Nga sẽ là một thách thức cực kỳ lớn, ông nói thêm.
“Theo quan điểm của tôi, sẽ rất khó để đạt được một thỏa thuận lớn vì lập trường của hai bên cách xa nhau.”
‘Sự thật khắc nghiệt: Nga đang thắng thế’
Nga kiểm soát 18% lãnh thổ Ukraine bao gồm toàn bộ Crimea, một bán đảo mà nước này sáp nhập từ Ukraine vào năm 2014, 80% Donbas - vùng Donetsk và Luhansk - và hơn 70% vùng Zaporizhzhia và Kherson. Nước này cũng nắm giữ chưa đến 3% vùng Kharkiv và một phần nhỏ Mykolaiv.
Tổng cộng, Nga có hơn 110.000 km2 lãnh thổ Ukraine. Ukraine nắm giữ khoảng 650 km2 vùng Kursk của Nga.
Trong nước, ông Putin có thể chào hàng một thỏa thuận ngừng bắn mà theo đó Nga nắm giữ hầu hết lãnh thổ Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia và Kherson như một chiến thắng đảm bảo việc bảo vệ người nói tiếng Nga ở miền đông Ukraine và bảo vệ cầu nối đất liền đến Crimea, theo một trong những nguồn tin.
Tất cả các quan chức Nga đều cho biết tương lai của Crimea không phải là vấn đề cần thảo luận.
Một trong những viên chức, một nguồn tin cấp cao có hiểu biết về các cuộc thảo luận cấp cao của Điện Kremlin, cho biết phương Tây sẽ phải chấp nhận “sự thật phũ phàng” rằng mọi sự hỗ trợ mà họ dành cho Ukraine không thể ngăn cản Nga giành chiến thắng trong cuộc chiến.
Ông Putin, một cựu trung tá KGB đã chứng kiến Liên Xô sụp đổ khi đồn trú tại Dresden, đã tự mình đưa ra quyết định xâm lược Ukraine chỉ với sự tư vấn hạn chế từ một nhóm nhỏ cố vấn đáng tin cậy, 10 nguồn tin của Nga có hiểu biết về suy nghĩ của Điện Kremlin nói với Reuters.
Ông cũng sẽ có tiếng nói quyết định về bất kỳ lệnh ngừng bắn nào, theo năm viên chức hiện tại và trước đây.
Người đứng đầu Điện Kremlin trình bày cái mà ông gọi là “chiến dịch quân sự đặc biệt” ở Ukraine như một thời khắc quan trọng khi cuối cùng Moscow đã đứng lên chống lại những gì ông coi là sự ngạo mạn của phương Tây, mở rộng NATO về phía đông hướng tới biên giới của Nga và can thiệp vào chính trị của những gì Moscow coi là sân sau của mình, bao gồm cả Georgia và quan trọng là Ukraine.
Kyiv và phương Tây nói cuộc xâm lược của Nga là một nỗ lực nhằm chiếm giữ lãnh thổ có chủ quyền của Ukraine.
Khi được hỏi về khả năng ngừng bắn có thể trông như thế nào, hai nguồn tin của Nga đã nhắc đến một dự thảo thỏa thuận gần như đã được chấp thuận vào tháng 4 năm 2022 sau các cuộc đàm phán tại Istanbul, và ông Putin đã nhắc đến dự thảo này trước công chúng như một cơ sở có thể cho một thỏa thuận.
Theo dự thảo đó, một bản sao mà Reuters đã thấy, Ukraine nên đồng ý trung lập vĩnh viễn để đổi lấy sự bảo đảm an ninh quốc tế từ năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc: Anh, Trung Quốc, Pháp, Nga và Hoa Kỳ.
Một trong những quan chức Nga cho biết sẽ không có thỏa thuận nào trừ khi Ukraine nhận được sự bảo đảm an ninh, đồng thời nói thêm: “Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để tránh một thỏa thuận khiến phương Tây có thể rơi vào cuộc đối đầu trực tiếp với Nga một ngày nào đó”.