Trong lúc Trung Quốc chuẩn bị tổ chức các cuộc đàm phán song phương với Philippines trong tháng này, tranh chấp Biển Đông giữa đôi bên đang mở rộng từ trên biển tới trên không, làm gia tăng nguy cơ đối đầu quân sự, các nhà phân tích cảnh báo.
Tờ Nhân Dân Nhật Báo của Đảng Cộng sản Trung Quốc đầu tuần này đăng bài cảnh báo “quan hệ Trung Quốc-Philippines đang đứng trước ngã rẽ” về tranh chấp Biển Đông.
Cảnh báo được đưa ra sau khi Ngoại trưởng Philippines Enrique Manalo nói với báo giới hôm 4/9 rằng Bắc Kinh sẽ tổ chức vòng tiếp theo của các cuộc họp Cơ chế Tham vấn Song phương nhằm quản lý sự khác biệt giữa hai nước.
Ông Manalo không cho biết ngày nào các cuộc đàm phán sẽ bắt đầu trong tháng này, nhưng ông bày tỏ hy vọng rằng hai nước sẽ thảo luận về một vụ va chạm vào cuối tháng 8 khi các tàu của lực lượng tuần duyên đôi bên đụng nhau tại một bãi cạn tranh chấp.
Cả hai bên đều đổ lỗi cho nhau về vụ va chạm đó, mặc dù video do lực lượng tuần duyên Philippines công bố dường như cho thấy tàu của lực lượng tuần duyên Trung Quốc đâm vào tàu BRP Teresa Magbanua của Philippines.
Đây là vụ va chạm thứ hai kiểu này giữa các tàu tuần duyên của đôi bên trong tháng 8 tại bãi cạn này.
Ông Vincent Kyle Parada, nguyên là một nhà phân tích quốc phòng của Hải quân Philippines và là nghiên cứu sinh tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore, cho biết tần suất va chạm trên biển đang thúc đẩy hai bên mở rộng hoạt động trên không.
“Trong vài tuần qua, Trung Quốc đã tích cực tìm cách cản trở các nhiệm vụ tiếp tế cho tàu và thủy thủ đoàn (của Philippines), đến mức sau một lần thất bại chính phủ Philippines đã thông báo rằng các nguồn cung cấp thiết yếu bị nguy cấp,” ông nói với VOA. “Manila đã thành công trong việc tiếp tế cho tàu BRP Teresa Magbanua bằng trực thăng, báo hiệu sự thay đổi khả dĩ (từ trên biển đến trên không).”
Ông Parada nói thêm: “Khả năng chuyển đổi từ nhiệm vụ tiếp tế trên biển sang trên không trong tương lai rõ ràng là một rủi ro vì Trung Quốc cũng đã gia tăng các hoạt động trên không ở Biển Đông.”
“Bắc Kinh sẽ tăng cường hiện diện trên không ở quần đảo Trường Sa và triển khai máy bay chiến đấu tới các đảo nhân tạo của mình trong thời gian dài. Tôi nghĩ mục tiêu thực sự là làm cho các nhiệm vụ tiếp tế trên không trở thành một lựa chọn chính sách vô cùng nguy hiểm đối với Manila. Bằng cách đó, họ hạn chế khả năng của Manila trong việc duy trì sự hiện diện lâu dài tại các vùng lãnh thổ tranh chấp.”
Theo dữ liệu mới nhất từ Bộ Ngoại giao Philippines, chính quyền của Tổng thống Ferdinand Marcos Jr đã gửi chính phủ Trung Quốc 176 công hàm phản đối ngoại giao. Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông, khiến họ mâu thuẫn với Brunei, Indonesia, Malaysia, Philippines, Đài Loan và Việt Nam.
Ông Song Zhongping, một chuyên gia quân sự Trung Quốc và là nhà nghiên cứu tại Trung tâm Trao đổi Khoa học và Công nghệ Xuanyuan (Hong Kong), cho rằng bất kỳ động thái quân sự nào của Trung Quốc trên không phận Biển Đông đều là do điều mà ông gọi là “sự bành trướng bất hợp pháp” của Philippines.
“Dù là bãi cạn Scarborough, bãi Cỏ Mây hay bãi cạn Sa Bin, tất cả đều là lãnh thổ chủ quyền của Trung Quốc,” ông nói với VOA, nhắc lại tuyên bố của Bắc Kinh. “Nếu Philippines muốn tuần tra hoặc tiếp tế bằng đường không, điều này tự nó đã vi phạm an ninh không phận của Trung Quốc, và Trung Quốc chắc chắn sẽ thực hiện các biện pháp nhất định để ngăn chặn.”
Một bài viết công bố hôm 2/9 bởi Viện Sáng kiến Thăm dò Tình hình Chiến lược Biển Đông có trụ sở tại Bắc Kinh cho biết từ năm 2024, Philippines đã “nhiều lần điều máy bay quân sự xâm nhập các đảo và rạn san hô ở quần đảo Trường Sa và bãi ngầm Macclesfield” và cũng đã điều máy bay quân sự thực hiện các nhiệm vụ thả hàng và tiếp tế trên biển, cho thấy “xâm nhập không phận đang trở thành một con đường chính để Philippines gây rắc rối ở Biển Đông.”
Bài viết cảnh báo rằng nếu Philippines kiên quyết tiến hành “xâm lấn trên không,” Trung Quốc sẽ phải thực hiện các biện pháp tương ứng, và “một khi có va đụng hoặc thậm chí là va chạm, hậu quả sẽ nghiêm trọng hơn nhiều so với va chạm trên biển.”
Ông Su Tzu-yun, nghiên cứu viên và giám đốc tại Ban Chiến lược và Nguồn lực Quốc phòng ở Đài Loan, cho biết Trung Quốc có khả năng sẽ thực hiện các hành động cưỡng ép trên không, khiến Philippines gặp khó khăn trong việc bảo vệ chủ quyền của mình.
“Trung Quốc trước tiên có thể thực hiện các biện pháp can thiệp, giống như với máy bay quân sự của Mỹ và Úc, và họ sẽ rải pháo sáng nhiệt để gây nhiễu, khiến trực thăng của Philippines không thể tiếp cận được,” ông Su nói với VOA. “Họ có thể sử dụng máy bay phản lực để tạo ra nhiễu động, có nghĩa là họ sử dụng luồng khí từ đuôi máy bay để can thiệp vào trực thăng của Philippines khi đang bay.”
Ông Su cho rằng Bắc Kinh đang thực hiện các hành động nghênh cản quyết liệt hơn vốn làm gia tăng đáng kể nguy cơ xảy ra xung đột ngoài ý muốn.
“Số lượng tàu Trung Quốc đã tăng lên. Thứ hai, cùng với xung đột trước đây giữa Trung Quốc và Philippines trên biển vốn gây thương tích cho tuần duyên Philippines, và bây giờ họ đe dọa sẽ sử dụng các biện pháp mạnh hơn đối với các máy bay của Philippines, nghĩa là họ đang đưa định nghĩa về hoạt động vùng xám tiến gần hơn tới hướng chiến tranh.”
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Gilberto Teodoro vào tháng 8 cho biết Philippines có kế hoạch mua 40 máy bay chiến đấu đa năng mới và phi đạn tầm trung để củng cố phòng thủ lãnh thổ, theo Reuters.
Mỹ hồi tháng 7 đã nhắc lại cam kết bảo đảm an ninh cho Philippines sau các hành động ngày càng quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông. Mỹ tái khẳng định cam kết ‘vững chắc’ đối với Philippines giữa các hành động của Trung Quốc ở Biển Đông.
Một số khu vực tranh chấp ở Biển Đông được cho là giàu dầu khí, và vùng biển này là một tuyến trung chuyển quan trọng cho hàng ngàn tỷ đô la vận chuyển hàng hóa mỗi năm.
Tòa Trọng tài Thường trực liên chính phủ có trụ sở tại The Hague năm 2016 đã ra phán quyết rằng tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với gần như toàn bộ Biển Đông là “không có cơ sở pháp lý,” điều mà Bắc Kinh đã bác bỏ.
Diễn đàn