Trong năm qua, suy thoái kinh tế, tình trạng thất nghiệp dai dẳng của thanh niên và khủng hoảng bất động sản đã gây ảnh hưởng đến nội địa Trung Quốc. Ở nước ngoài, Bắc Kinh đã mở rộng hợp tác với Nga bất chấp cảnh báo từ các nhà lãnh đạo phương Tây rằng liên minh chặt chẽ hơn giữa hai nước là nguồn gây lo ngại ngày càng tăng.
Năm 2024, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tổ chức ba cuộc họp song phương. Quân đội hai nước cũng đã tiến hành một số cuộc tập trận chung ở nhiều nơi khác nhau trên thế giới trong năm nay.
Từ Ukraine và khối BRICS đến quan hệ kinh tế song phương và hệ thống đa phương, mối quan hệ “không giới hạn” mà Bắc Kinh và Moscow tuyên bố ngay trước khi Nga xâm lược Ukraine vẫn tiếp tục phát huy đúng như tên gọi của nó, các nhà phân tích cho biết.
Ông Philipp Ivanov, một thành viên cấp cao không thường trú tại Asia Society, trả lời VOA vào ngày 28 tháng 11 rằng “sự tương tác thường xuyên của họ cho thấy cả hai nước đều tập trung vào mối quan hệ của họ và bất chấp nhiều rào cản và vấn đề mà họ phải giải quyết”.
Trong các cuộc họp, Tập Cận Bình và Putin đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của hợp tác song phương.
“Với những nỗ lực chung của cả hai bên, quan hệ Trung-Nga đã tiến triển ổn định, với sự phối hợp chiến lược toàn diện được tăng cường và hợp tác sâu rộng hơn về kinh tế, thương mại, đầu tư, năng lượng, giao lưu nhân dân, ở cấp độ địa phương và các lĩnh vực khác”, Tập Cận Bình phát biểu trong cuộc gặp với Putin tại Bắc Kinh vào ngày 16 tháng 5.
Ông Ivanov nói mối quan hệ giữa hai nước láng giềng này có lợi cho cả hai bên.
“Nga đã trở nên khá phụ thuộc vào Trung Quốc về mặt cung cấp thiết bị điện tử và sản xuất”, ông nói với VOA trong một cuộc phỏng vấn vào thứ năm tuần trước 28/11. “Bắc Kinh đã được hưởng lợi từ giá năng lượng giảm giá mà Nga cung cấp”.
Thúc đẩy trật tự thế giới đa cực
Trung Quốc và Nga cũng đang tìm cách thúc đẩy một trật tự thế giới “đa cực” thay thế, thách thức hệ thống toàn cầu do Hoa Kỳ lãnh đạo vào năm 2024.
Một phần trong nỗ lực thúc đẩy trật tự thế giới đa cực đó là thông qua việc mở rộng Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, còn gọi là SCO, và BRICS, một nhóm các quốc gia ban đầu bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. BRICS kể từ đó đã mở rộng để bao gồm các quốc gia khác từ Châu Phi và Trung Đông.
Năm 2024, Belarus trở thành quốc gia mới nhất gia nhập SCO và vào tháng 7, Minsk đã tổ chức các cuộc tập trận chung với Trung Quốc gần biên giới Ba Lan và Ukraine. Trong khi đó, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan và Malaysia đã chính thức nộp đơn xin gia nhập BRICS trong năm nay.
Các chuyên gia cho biết động thái này đã thu hút một số cường quốc trung bình, chẳng hạn như Ả Rập Xê Út, Indonesia và Brazil.
Những quốc gia này “cảm thấy họ có thể gia tăng quyền lực của mình thông qua các tổ chức đa phương như BRICS và SCO vì họ có thể đóng vai trò lớn hơn trong các tổ chức này”, bà Sari Arho Havren, cộng tác viên tại Viện Dịch vụ Thống nhất Hoàng gia, nói với VOA ngày 28 tháng 11.
Khi ý tưởng về một trật tự thế giới đa cực thu hút nhiều quốc gia Nam Bán cầu hơn, bà Arho Havren cho biết điều này củng cố nỗ lực của Trung Quốc nhằm tự coi mình là nhà lãnh đạo của Nam Bán cầu.
“Trong Hội nghị thượng đỉnh G20 ở Brazil, Tập Cận Bình đã mô tả mô hình quản trị của Trung Quốc như một mô hình cho các nước đang phát triển, và tôi nghĩ điều đó phản ánh sự tự tin ngày càng tăng của Trung Quốc trong việc thể hiện mình là một nhà lãnh đạo của Nam Bán cầu,” bà nói với VOA qua điện thoại.
Nam Bán cầu thường đề cập đến các quốc gia được Liên hiệp quốc liệt kê là “đang phát triển” nhưng cũng bao gồm Trung Quốc và một số quốc gia giàu có ở vùng Vịnh. Trung Quốc và Nga đã tăng cường sử dụng nhóm này để làm nổi bật các nỗ lực hỗ trợ thế giới đang phát triển và gia tăng ảnh hưởng chính trị, quân sự và kinh tế.
Trong khi ngày càng nhiều quốc gia bày tỏ sự quan tâm đến việc tham gia các tổ chức đa phương như BRICS, một số nhà phân tích cho rằng động cơ của họ có thể không giống với chương trình nghị sự chống phương Tây của Bắc Kinh và Moscow.
Trung Quốc và Nga “đang cố gắng chuyển BRICS thành một nhóm chống phương Tây nào đó, nhưng không nhiều quốc gia ở Nam Bán cầu đồng tình với ý tưởng này,” ông Manoj Kewalramani, chủ tịch Chương trình nghiên cứu Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tại Viện Takshashila ở Ấn Độ cho biết.
“Nhiều quốc gia tham gia BRICS vì họ coi đó là [một nền tảng giúp họ] có tiếng nói chung để chia sẻ những bất bình của mình liên quan đến việc thiếu đại diện trong quản trị toàn cầu và khả năng định hình các quy tắc toàn cầu”, ông nói với VOA trong một cuộc phỏng vấn ngày 29 tháng 11.
Răn đe Hoa Kỳ và các đồng minh của Hoa Kỳ
Trung Quốc và Nga cũng tăng cường các cuộc tập trận chung vào năm 2024, tổ chức các cuộc tập trận và tuần tra quân sự ở Biển Đông, Bắc Cực, Địa Trung Hải và Biển Nhật Bản.
Ông Ivanov tại Hiệp hội Châu Á cho biết Trung Quốc và Nga đang cố gắng sử dụng các cuộc tập trận chung để “chứng minh rằng họ có đủ năng lực quân sự để răn đe Hoa Kỳ”.
Ông nói thêm, “Các cuộc tập trận cũng là cơ hội để Trung Quốc và Nga thử nghiệm giới hạn về những hợp tác quân sự của họ.”
“Khi họ tập trận cùng nhau nhiều hơn và tập trận ở nhiều địa điểm khác nhau, điều này tạo ra mối liên hệ nhất định giữa hai quân đội, đây là yếu tố quan trọng nhất hiện đang thiếu trong quan hệ Trung Quốc-Nga”, ông Ivanov cho biết.
Mặc dù hợp tác quân sự với Nga tăng cường ở nhiều nơi trên thế giới, ông Ivanov nói Trung Quốc vẫn chủ yếu tập trung vào việc hiện đại hóa quân đội và chuẩn bị cho các tình huống bất trắc ở Đài Loan và Biển Đông.
“Các cuộc tập trận với Nga về cơ bản là các cuộc thử nghiệm để quân đội Trung Quốc hoạt động xa biên giới của mình và còn quá sớm để đánh giá chiến lược quân sự toàn cầu của Trung Quốc có thể tham vọng như thế nào”, ông cho biết.
Khi các quốc gia trên thế giới chuẩn bị cho sự trở lại Tòa Bạch Ốc của Tổng thống đắc cử Hoa Kỳ Donald Trump vào tháng 1/2025, bà Arho Havren nói Trung Quốc sẽ tìm cách gia tăng ảnh hưởng của mình ở nhiều nơi khác nhau trên thế giới, nơi Washington có thể giảm sự hiện diện của mình.
“Bất cứ nơi nào Hoa Kỳ có lập trường yếu hơn, Trung Quốc sẽ sẵn sàng lấp đầy khoảng trống”, bà nói với VOA.
Diễn đàn