Chính quyền Biden hôm 19/8 triển khai chương trình ân xá mà qua đó các di dân bất hợp pháp (và con cái) đã có mặt tại Mỹ trên 10 năm và kết hôn với công dân Hoa Kỳ sẽ được nộp đơn xin thường trú hợp pháp mà không cần phải rời khỏi Mỹ và tránh được nguy cơ bị cấm nhập cảnh.
Chương trình được công bố từ ngày 17 tháng 6 này được gọi là ân xá tại chỗ.
Theo luật di trú, ân xá là cách để một người không phải công dân Mỹ được nhập cảnh, sinh sống và đôi khi làm việc tạm thời tại Hoa Kỳ. Ân xá đóng vai trò quan trọng trong việc cho phép người nào đáp ứng các tiêu chí có thể điều chỉnh tình trạng theo luật di trú.
Đạo luật Di trú và Quốc tịch trao cho Bộ trưởng Bộ An ninh Nội địa Mỹ quyền tùy ý ân xá tạm thời cho các cá nhân vào Hoa Kỳ theo từng trường hợp cụ thể vì lý do nhân đạo cấp bách hoặc vì lợi ích công cộng quan trọng. Đạo luật này cũng cho phép Bộ An ninh Nội địa ân xá cho những người đã ở Hoa Kỳ mà không có tình trạng di trú hợp pháp, cho phép họ ở lại trong một khoảng thời gian nhất định.
Điều kiện
Để đủ điều kiện tham gia chương trình ân xá được triển khai hôm 19/8, một di dân không có giấy tờ phải liên tục có mặt tại Hoa Kỳ trong ít nhất 10 năm, kết hôn hợp pháp với một công dân Mỹ trước ngày 17 tháng 6 năm 2024, chưa bị kết án về bất kỳ tội danh nào, và không gây ra mối đe dọa đối với an ninh quốc gia hoặc an toàn công cộng, cùng các tiêu chí khác.
Người đó phải điền vào một đơn dài và trả một khoản phí để nộp đơn, hiện tại là 580 đô la. Ngoài ra còn có một khoản phí 470 đô la để yêu cầu cấp phép làm việc và một khoản phí 1.440 đô la để nộp đơn xin thường trú. Con cái của những người di dân này phải được bố/mẹ kế là công dân Mỹ điền đơn, với chi phí là 625 đô la cho mỗi cá nhân.
Nếu người đó đáp ứng tất cả các yêu cầu và đơn được chấp thuận, người đó sẽ có ba năm để nộp đơn xin thường trú. Trong thời gian này, người đó sẽ được phép ở lại Hoa Kỳ với gia đình và đủ điều kiện để được cấp phép làm việc.
Vợ/chồng không có giấy tờ của công dân Hoa Kỳ
Theo Hội đồng Di trú Mỹ, vợ/chồng của công dân Hoa Kỳ thường đủ điều kiện xin visa di trú với tư cách là người thân trực hệ của công dân Mỹ. Nhưng đối với những người vợ/chồng nhập cảnh vào Hoa Kỳ bất hợp pháp thì việc điều chỉnh tình trạng di trú là “gánh nặng về mặt hành chính và rủi ro”.
“Theo luật liên bang, một số di dân — cụ thể là những người đã được ‘kiểm tra và chấp nhận’ (nói chung là bất kỳ ai nhập cảnh qua cửa khẩu chính thức) hoặc ‘kiểm tra và được ân xá’ vào Hoa Kỳ — có thể nộp đơn xin điều chỉnh tình trạng thường trú mà không cần phải rời khỏi Mỹ để được phỏng vấn xin visa nhập cư tại tòa đại sứ hoặc tòa lãnh sự Hoa Kỳ ở nước ngoài.
Tuy nhiên, những người nhập cảnh bất hợp pháp thì không có lựa chọn này. Họ phải rời khỏi Hoa Kỳ, đến tòa lãnh sự quán ở nước ngoài xin visa thị thực nhập cư, để nhập cảnh trở lại Mỹ, và điều này thường kết cục bằng một lệnh cấm nhập cảnh kéo dài. Luật di trú năm 1996 áp dụng lệnh cấm lên đến 10 năm đối với những cá nhân “có mặt bất hợp pháp” tại Hoa Kỳ trong hơn một năm. Việc “có mặt bất hợp pháp” cũng khiến họ không đủ điều kiện xin visa.
Tuy nhiên, luật hiện hành cho phép người nộp đơn xin miễn trừ. Một viên chức chính phủ Hoa Kỳ chấp thuận các miễn trừ này theo từng trường hợp cụ thể, với yêu cầu người nộp đơn phải đáp ứng một số điều kiện nhất định.
Một trong những điều kiện đó là “nếu họ có thể chứng minh rằng vợ/chồng là công dân Mỹ của họ sẽ bị ‘khó khăn cực độ’ khi phải xa cách kéo dài như vậy”, Hội đồng Di trú Mỹ cho biết trong tờ thông tin của mình. Tính đến tháng 4, các quyết định về các đơn xin miễn trừ này đã mất hơn 41 tháng chờ giải quyết.
Cuối cùng, việc điều chỉnh tình trạng di trú cho người nhập cảnh bất hợp pháp vào Hoa Kỳ, ngay cả khi người đó đã kết hôn với công dân Hoa Kỳ, là tùy thuộc vào quyết định của viên chức di trú Hoa Kỳ.
Theo chương trình ân xá tại chỗ, di dân bất hợp pháp nào đã có mặt tại Mỹ trên 10 năm và kết hôn với công dân Hoa Kỳ sẽ được phép ở lại Hoa Kỳ trong tối đa ba năm, xin giấy phép làm việc và nộp đơn xin thường trú hợp pháp mà không cần phải rời khỏi Mỹ.
Bộ An ninh Nội địa ước tính có khoảng 500.000 người sẽ đủ điều kiện để nộp đơn xin, cùng với khoảng 50.000 người con riêng.
Chỉ trích
Vào tháng 6, một nhóm thượng nghị sĩ Cộng hòa đã gửi một lá thư cho Tổng thống Joe Biden bày tỏ “mối quan ngại sâu sắc” về chương trình ân xá tại chỗ này. Họ nói biện pháp cứu trợ nhập cư này “vi phạm trực tiếp các luật mà Quốc hội đã thông qua” và “sẽ làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng biên giới đang diễn ra”.
“Chúng tôi đã từng thách thức tính hợp pháp của thẩm quyền ân xá của chính quyền của Ngài và đã tìm cách cải cách thẩm quyền này để đảm bảo rằng các quyết định liên quan đến ân xá được khôi phục theo ý định ban đầu của Quốc hội — ‘trên cơ sở từng trường hợp cụ thể’ đối với những người nước ngoài chưa có mặt tại Hoa Kỳ … Chúng tôi kêu gọi Ngài hủy bỏ chính sách này ngay lập tức”, các nhà lập pháp viết.
Mặc dù chương trình này chưa bị kiện ra tòa nhưng các quan chức chính quyền Biden cho biết họ tự tin về lập trường pháp lý của chương trình.
“Chúng tôi cảm nhận mạnh mẽ rằng chúng tôi có lập trường pháp lý vững chắc để đưa ra thông báo này và cảm thấy thoải mái khi làm như vậy”, một quan chức cấp cao cho báo giới biết hồi tháng 6.
Diễn đàn