Thành phố nhỏ cổ kính của khu vực nam Andalucia với thủ đô mang tên Granada thật ra ngày xưa không trực thuộc vương quốc Tây Ban Nha tôn sùng đạo Ki Tô mà là một vương quốc riêng biệt của giống dân Moors gốc người Arab theo đạo Hồi từ đầu thế kỷ thứ 13.
Mãi cho đến năm 1492, tức là gần 300 năm sau, họ mới bị Hoàng Đế Fernando và vợ là Nữ Hoàng Isabel thôn tính để lần đầu tiên trong lịch sử Tây Ban Nha thâu tóm tất cả các vương quốc chư hầu về một mối lập ra đế chế Habsburg hùng mạnh sau này.
Đây là thành trì cuối cùng của người Moors theo đạo Hồi qua nhiều thế kỷ và cũng là nơi Fernando và Isabel quyết định chọn làm thủ đô để cai trị toàn cõi Tây Ban Nha lấy đạo Ki Tô làm quốc giáo và buộc không một ai được bỏ đạo. Tất cả mọi nhà thờ đạo Hồi đều bị phá hủy và xây lại ngay trên đó là những thánh đường lớn thờ Đức Chúa Trời.
Ngoại trừ hoàng thành lộng lẫy có một không hai của vương triều Granada được đặt tên là Alhambra mà theo tiếng Ả rập có nghĩa là ‘The Red Fort’ (Thành Đỏ).
Phải thành thật thú nhận là chưa bao giờ tôi có dịp đến một nơi nào mà từ kiến trúc cho đến ý tưởng đều rất xa lạ gần như là thần thoại và đặc biệt là đầy sáng tạo như ở hoàng thành Alhambra.
Nếu như hoàng thành ở Bắc Kinh to rộng nối kết từ điện này đến điện khác, hoàng thành ở Tokyo vừa nhìn vào là cảm thấy được ngay sự kiên cố và đơn điệu của những tảng đá xanh to được chồng chất nằm sát khít vào nhau thì ngược lại hoàng thành Alhambra được xây cất ngay trên ngọn đồi cao nhất nằm ở giữa ba ngọn đồi chung quanh lại cho người tham quan có cảm giác như họ vừa lạc vào một thế giới khác. Một nơi có đầy hoa lá cây to màu sắc rực rỡ, những vườn cảnh đẹp tựa như tranh.
Và nước. Nơi nào cũng có nước.
Kia là dòng suối đang uốn mình chảy dọc theo khe đá đã được khéo léo đẽo đục sẵn. Và đây, ngay trong những phòng ốc tráng lệ có một không hai này cũng có vô số hồ cảnh lớn nhỏ lúc thì tròn, khi lại vuông, nước từ đâu chẳng biết phun từ miệng những chú sư tử to lớn bằng cẩm thạch hoặc chảy theo từng dòng đến tận phòng tắm hoặc khu vườn nghỉ ngơi đầy hoa thơm cỏ lạ của hoàng tộc Yusuf I và Mohammed V cách đây 6, 7 trăm năm về trước.
Nếu như lần đầu tiên tôi bước chân vào vườn thượng uyển bên trong Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh và cảm thấy thất vọng đến dường nào (vì nó bé xíu và chẳng có gì hay ho cả) thì ngược lại càng bước sâu vào cung điện Alhambra tôi lại càng cảm phục tài năng lẫn sức sáng tạo của người dân Moors với những ý niệm về tâm linh của đạo Hồi hoàn toàn khác với những người theo đạo Ki Tô.
Đầu tiên, các bạn hãy thử tưởng tượng xem khu vực hoàng thành được đặt nằm ngay trên ngọn đồi cao nhất trong vùng. Thế thì họ lấy nước từ đâu ra? Và làm thế nào vào khoảng thời gian ấy họ đã biết để có thể tính toán chính xác đến độ không những nước từ con sông ở bên dưới chân đồi sẽ được đưa lên đến tận hoàng thành mà không những thế áp suất đưa nước lên cao vừa đủ để tạo nên những vòi nước phun nhân tạo khắp nơi mọi chốn.
Đấy. Cái tài của họ là ở chỗ ấy. Chưa kể đến những màu sắc của từng viên đá quý, từng bức tường đá được chạm trổ tinh vi đến độ tôi tưởng như có ai đó đã vừa dùng máy laser hiện đại để thực hiện!
Như quyển sách guidebook chỉ dẫn tôi luôn mang theo bên mình giới thiệu câu đầu tiên về Granada: if you see only one town in Spain, it should be GRANADA (nếu như bạn chỉ đến một làng phố nhỏ ở Tây Ban Nha thì nơi đó nên là Granada). Tôi cũng đồng ý là nếu có dịp bạn nên thực hiện điều này. Vì chỉ khi ấy bạn mới hiểu tại sao tôi lưu luyến nó đến thế.
Từng khu phố nhỏ dài hẹp ngày xưa của người Moors nối tiếp nhau chạy dọc lên đồi với những ngôi nhà đá nhỏ được khoét xây sâu thẳng vào vách đá của giống người Gypsy nay đây mai đó. Hoặc ngoằn ngoèo lấp thấp khu phố chợ buôn bán hàng lụa có từ hằng mấy trăm năm về trước ngay trung tâm.
Những cảnh trí, kiến trúc vẫn còn phảng phất từ nguồn gốc Ả Rập hoặc những món ăn nổi tiếng của vùng Trung Đông như bánh mì kẹp kebab với mùi vị hoàn toàn khác hẳn với những món ăn tapas. Có đến nơi này tôi mới hiểu thêm được chút ít về di sản của người dân Tây Ban Nha và lịch sử lập quốc của họ. Họ không ‘thuần’ như tôi tưởng và cho đến bây giờ tôi mới hiểu được tại sao sự xung đột giữa hai tôn giáo: Ki Tô Giáo và Hồi Giáo nó đã xung khắc đến thế. Thì ra điều này đã xảy ra từ hằng mấy trăm năm trước mà cho đến bây giờ những hệ lụy ấy vẫn còn tiếp diễn.
Mà các bạn có biết không? Đây cũng là nơi mà Christopher Columbus cuối cùng đã thành công trong việc thuyết phục Nữ Hoàng Isabel đồng ý bảo trợ chuyến đi vượt Đại Tây Dương khám phá ra ‘Thế giới mới’. Nếu không có Granada thì chắc chắn lịch sử cận đại thế giới đã khác rồi.
Các bạn có biết tại sao không?
* Blog của Luật sư Trịnh Hội là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
