Vụ xử án Ls Cù Huy Hà Vũ ngày 4-4 vừa qua đã lập tức vấp phải phản ứng tức thời, mạnh mẽ từ trong cũng như từ ngoài nước.
Ngay tại tòa, bị cáo hô lớn: «Tổ Quốc, Nhân dân sẽ phá án cho tôi!». Cũng ngay giữa phiên tòa Ls Nguyễn Thị Dương Hà, vợ Ls Hà Vũ tuyên bố «phiên toà vi phạm pháp luật, vô giá trị, chúng tôi kháng án». Ngay khi phiên tòa kết thúc, 4 luật sư bào chữa cho bị cáo ra tuyên bố chung «việc xét xử vi phạm luật tố tụng, không công bố các tài liệu làm chứng cứ để biện luận, các luật sư chưa hề bào chữa, do đó việc tuyên án là vô giá trị». Luật sư Trần Lâm công khai yêu cầu hủy bỏ ngay bản án vừa tuyên vì trái luật.
Ngay trong ngày, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ nói lên «mối quan tâm sâu sắc của chính phủ Hoa Kỳ đối với bản án trái pháp luật và trái với cam kết của chính phủ Việt Nam về xây dựng Nhà nước pháp quyền». Đại sứ mới của Hoa Kỳ ở Việt Nam David Shear trình bày trước Thượng Viện Mỹ vụ án phi lý này cũng như vụ bắt 2 ông Phạm Hồng Sơn và Ls Lê Quốc Quân ngay tại cổng tòa án, yêu cầu Việt Nam phải trả tự do ngay cho họ. 27 nước trong khối Liên hiệp châu Âu cũng kịp thời lên tiếng, chỉ rõ vụ xử án đã không theo trình tự như luật định.
Từ châu Úc, nhà nghiên cứu Carl Thayer nhận xét rằng sau vụ án, lực lượng ủng hộ Ls Hà Vũ sẽ tăng rất mạnh, uy tín của đảng cầm quyền chắc chắn sa sút thêm.
Ở trong nước không một tờ báo lề phải nào tường thuật phiên tòa, cũng không tờ nào dám nói lên việc làm sai trái của Hội đồng Xét xử, nhưng cũng không tờ báo nào dám lên tiếng bênh vực chính quyền trong vụ xét xử độc đoán đến mức phi lý và ngang ngược này.
Trong khi đó, cũng có những lời phát biểu rất đáng ghi nhận.
Ông Phạm Toàn, nhà sư phạm và nhà dịch thuật nổi tiếng, luôn cân nhắc thận trọng từng câu từng chữ, cho rằng cuộc xét xử là «lưu manh» và «ô nhục». Một phiên tòa «lưu manh» là phiên tòa bất chấp lẽ phải, đạo lý, luật pháp, dùng quyền lực ức hiếp người dân lương thiện, yêu nước,bất cần giữ gìn bộ mặt sạch sẽ của nhà nước, tự bôi một vết nhơ lớn lên ngành tư pháp.
Ông Hà Văn Thịnh, giáo sư Sử học Đại học Huế cho rằng đây là một bản án tệ hại, một sự kiện đáng thất vọng và đau buồn cho đất nước này; với bất công phi lý đến cùng cực như vậy, biết bao giờ người dân này mới đứng thẳng dậy, mới ngóc đầu lên được.
Gíáo sư Ngô Bảo Châu, một nhân tài trẻ từng ký kiến nghị yêu cầu ngưng lập tức việc khai thác bauxite trên địa bàn Tây Nguyên, cho rằng bộ máy xét xử đã lo sợ, không dám nghe lời tự bào chữa của bị cáo, vì tự biết không thể đối đáp và không có lý do để buộc tội, nên đành tuyên án mà không có bào chữa và luận tội, làm cho phiên tòa vô giá trị. Đây là một nhận xét độc đáo: quan tòa lo sợ bị cáo, trong khi tại tòa bị cáo Hà Vũ lại tự tin, đàng hoàng, chỉ yêu cầu được xử đúng luật. Giáo sư Ngô Bảo Châu còn mỉa mai là nên cho các quan tòa đi làm việc khác, họ không thể cầm cân nảy mực trước tòa án.
Em sinh viên Huỳnh Thục Vy, sinh viên luật học ở Tam Kỳ, cũng góp ý cho rằng Ls Hà Vũ thực sự là tiêu biểu cho Lương tâm Thời đại, và không phải chỉ Hội đồng Xét xử sợ anh, mà thật ra là cả giới lãnh đạo cao nhất của chế độ độc đảng sợ anh, trả thù anh, bịt mồm anh. Nhưng họ đã tính nhầm, họ cố làm ngơ trước sự kiện hàng loạt chế độ độc đảng đổ sập hàng loạt do tham nhũng, bạo hành, bắt giam các chiến sỹ dân chủ, như những tên Saddam Hussein, Ben Ali, Gadhafi, Gbagbo ngay nhãn tiền chúng ta.
Ngoài những ý kiến cá nhân trên đây, rất đáng chú ý là sự lên tiếng của các đoàn thể trong và ngoài nước, các nhóm và tập thể, các mạng internet và các bloggers cá nhân, kể ra không sao hết. Từ tổ chức Phật giáo Thống nhất của Cụ Thích Quảng Độ đến tập thể Công giáo Thái Hà, Xã Đoài, Tam Tòa, từ nhóm Tin Lành Menonite đến các nhóm Cao Đài, Hòa Hảo ở Tây Ninh và Long Xuyên, với hình thức và sáng khiến nhiều vẻ, truyền đơn, áp phích, áo in hình, in chữ, các cuộc xuống đường, trao đổi, hội thảo, gửi bó hoa, lẵng hoa đến nhà anh chị Hà Vũ – Dương Hà, các cuộc rước nến cầu nguyện, các bài thơ, bài văn, tranh biếm họa…
Có thể nói chưa bao giờ chế độ độc đảng lại bị lên án tới tấp, tơi bời, không kịp chống đỡ, bị các đòn vạch mặt đuối lý, phi pháp té tát không kịp lau rửa mặt như lần này.
Ở trong tù, được những tin trên đây, chắc chắn Ls Hà Vũ vui lòng, phấn chấn, được an ủi và động viên nhiều lắm. Khắp nơi, bà con ta hãy chất vấn viên Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao về vụ án này, xem ông ta có sẵn sàng duyệt bản án đã tuyên hay không, và bao gìờ sẽ tổ chức phiên tòa phúc thẩm? Trong dịp bầu và sau khi bầu Quốc hội mới 20-5-2011 hãy chất vấn các đại biểu về vụ án này, về cải cách tư pháp, về xây dựng Nhà nước pháp quyền. Hãy nêu lên sự bất công khổng lồ và khủng khiếp : người yêu nước thương dân, quan tâm bảo vệ môi trường toàn xã hội thì bị tù đày rất nặng, còn bọn tội phạm tàn phá chia chác 5 tỷ đôla trong vụ phá sản đại công ty Vinashin thì thoát tội, vẫn ngang nhiên ngoài vòng pháp luật!
Những nghị quyết, sắc lệnh, nghị định về cải cách hành chính, về cải cách tư pháp đến nay chỉ là trò đùa, trò giả vờ, trò ma giáo trong chế độ độc đảng. Nó phi lý, tệ hại đến độ người dân không thể nào chịu đựng thêm được nữa, và thế giới không thể bỏ qua được.
* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.