Mối quan hệ căng thẳng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ dự kiến sẽ bao trùm cuộc họp an ninh hàng đầu châu Á trong tuần này, cũng như các cuộc chiến ở Ukraine và Gaza, cùng với những căng thẳng đang sôi sục ở Biển Đông.
Đối thoại Shangri-La, nơi thu hút các quan chức quốc phòng hàng đầu, sĩ quan quân sự cấp cao, nhà ngoại giao, nhà sản xuất vũ khí và nhà phân tích an ninh từ khắp nơi trên thế giới, sẽ diễn ra từ 31/5 đến 2/6 tại Singapore.
Khoảng 600 đại biểu từ gần 50 quốc gia sẽ tham dự cuộc họp, mở đầu bằng bài phát biểu quan trọng của Tổng thống Philippines Ferdinand R. Marcos Jr, người đã nói rằng các quy định mới về Biển Đông do lực lượng tuần duyên Trung Quốc đưa ra là một sự leo thang và "đáng lo ngại".
Ông Marcos nói với các phóng viên hôm 29/5 rằng điều quan trọng là ông được yêu cầu nói về Biển Đông và ông sẽ trình bày lập trường của đất nước mình về vấn đề này.
“Điều này ảnh hưởng đến khu vực và nó ảnh hưởng đến thế giới,” ông Marcos nói.
Ngoài phái đoàn Hoa Kỳ với bài phát biểu chính vào ngày 1/6 và của phái đoàn Trung Quốc vào ngày 2/6, hội nghị năm nay còn có một phiên họp đặc biệt của Tổng thống đắc cử Indonesia Prabowo Subianto, người đã nói rằng Indonesia rất cởi mở với cả Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Các nhà phân tích cho rằng Đối thoại Shangri-La này rất hữu ích cho các cuộc gặp song phương và đa phương giữa quân đội các nước bên lề các phiên họp toàn thể và các bài phát biểu của các bộ trưởng quốc phòng.
Nga đã vắng mặt trong cuộc họp an ninh này kể từ năm 2022, khi quân đội Nga xâm chiếm Ukraine. Không có phái đoàn Israel nào đăng ký tham dự năm nay.
Năm ngoái, Trung Quốc đã từ chối gặp phái đoàn Mỹ. Tuy nhiên, mối quan hệ Mỹ-Trung đã được cải thiện kể từ Đối thoại Shangri-La gần đây nhất và Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin sẽ gặp người đồng cấp Trung Quốc, Đổng Quân, vào ngày 31/5.
Bộ trưởng Austin đặt mục tiêu làm dịu căng thẳng với Trung Quốc ngay cả khi ông đề cập đến các vấn đề an ninh khu vực và toàn cầu, đồng thời trấn an các đồng minh châu Á rằng Washington cam kết giúp đỡ khu vực đối trọng với Trung Quốc.
Tại Bắc Kinh, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Ngô Khiêm hôm 30/5 cho biết rằng ông Đổng sẽ tới hội nghị ở Singapore nhưng không xác nhận cuộc gặp với ông Austin.
“Trung Quốc tin rằng liên lạc quân sự chiến lược cấp cao giữa Trung Quốc và Mỹ giúp ổn định quan hệ giữa quân đội với quân đội, Trung Quốc duy trì thái độ cởi mở đối với điều này”, ông Ngô nói.
Ông Drew Thompson, cựu quan chức Lầu Năm Góc và hiện là học giả tại Đại học Quốc gia Singapore, cảnh báo rằng cuộc thảo luận có thể không dẫn đến kết quả có ý nghĩa.
“Mỹ và Trung Quốc có rất ít sự tin tưởng hoặc đồng thuận về lợi ích chung. Tôi không thấy ngạc nhiên khi đối thoại đang hướng tới việc đạt được các mục tiêu chung, vì vậy họ chỉ đọc những luận điểm cho nhau, thúc đẩy quan điểm mà không thống nhất được sẽ đi đâu,” ông Thompson nói.
Ông Collin Koh, một học giả an ninh tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam của Singapore, cũng đồng quan điểm.
“Sự chia rẽ giữa hai cường quốc sâu sắc đến mức sự cạnh tranh Trung-Mỹ đã trở thành một thực tế mang tính cấu trúc,” ông Koh nói. “Duy trì liên lạc chiến lược có lẽ là điều tốt nhất mà chúng ta có thể hy vọng để đảm bảo cuộc cạnh tranh chiến lược này không suy thoái thêm nữa.”
Mọi con mắt đổ dồn vào Trung Quốc
Mặc dù các nhà phân tích kỳ vọng sự tham gia đông đảo của phương Tây tại cuộc đối thoại sẽ tập trung phần nào vào Ukraine và Gaza, nhưng các vấn đề liên quan đến Trung Quốc rất có thể sẽ là trọng tâm.
Ông Koh cho rằng bài phát biểu quan trọng của ông Marcos sẽ đưa các vấn đề Biển Đông vào chương trình nghị sự và các vấn đề về Eo biển Đài Loan cũng sẽ được Mỹ và các đồng minh thân cận nêu ra.
“Đài Loan chắc chắn là một vấn đề an ninh quốc tế đáng lo ngại, đặc biệt là trong bối cảnh các cuộc tập trận quân sự gần đây của Trung Quốc, nhưng ngoài việc nêu ra các rủi ro về ổn định khủng hoảng và nguy cơ căng thẳng tiềm tàng bùng phát thành xung đột vũ trang trực tiếp, tôi cho rằng hầu hết các bên tham gia trong khu vực sẽ cố gắng tránh biến vấn đề này thành chương trình nghị sự chính để thảo luận xét đến tính nhạy cảm về chính trị," ông Koh nói.
Còn theo ông Thompson, Trung Quốc đã gây phản cảm với nhiều nước láng giềng và các quốc gia này sẽ trông cậy vào Mỹ để đảm bảo an ninh đồng thời tăng cường hợp tác.
“Chúng tôi đã chứng kiến sự phát triển khá nhanh chóng trong mối quan hệ an ninh giữa Hàn Quốc và Nhật Bản, Australia và Philippines và Nhật Bản, cũng như việc Hàn Quốc cung cấp ngày càng nhiều vũ khí cho khu vực, đặc biệt là Đông Nam Á”, ông nói. “Điều này phần lớn là để đáp lại chính sách đối ngoại hung hăng hơn nhiều cũng như việc xây dựng quân đội của Trung Quốc, vốn được tiến hành một cách rất mờ ám.”