Quan hệ Mỹ-Trung có dấu hiệu giảm căng

Thưa quí vị, hôm thứ Tư vừa qua, hai giới chức cao cấp của chính phủ Mỹ -- ông Larry Summer, người đứng đầu Hội đồng Kinh tế Quốc gia, và ông Thomas Donilon, Phó Cố vấn An ninh Quốc gia, đã được Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào tiếp kiến tại Đại sảnh đường Nhân dân ở Bắc Kinh.

Trong cuộc họp báo sau đó, nhà lãnh đạo Trung Quốc cho biết việc phát triển thêm nữa các mối quan hệ hợp tác tích cực giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ là một việc quan trọng hơn bao giờ hết vì thế giới đang phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Ông Hồ Cẩm Đào nói thêm như sau:

Phía Trung Quốc đánh giá cao những tiến triển mới trong mối quan hệ Mỹ-Trung. Chúng tôi sẵn sàng sát cánh với phía Hoa Kỳ để đưa mối quan hệ Mỹ-Trung tiến về phía trước một cách lành mạnh và vững vàng.

Trước đó trong ngày thứ tư, ông Donilon đã họp với ông Từ Tài Hậu, Phó Chủ tịch Ủy ban Quân sự Trung ương của Đảng Cộng Sản Trung Quốc. Theo tường thuật của tờ Washington Post, ông Từ Tài Hậu sau đó nói rằng Trung Quốc coi trọng mối quan hệ quân sự với Hoa Kỳ và hy vọng sẽ giữ cho cuộc đối thoại giữa đôi bên được rộng mở và cải thiện các chương trình giao lưu với quân đội Mỹ. Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, ông Mike Hammer cũng đưa ra một thông cáo nói rằng “Hoa Kỳ muốn nới rộng sự hợp tác trong nhiều lãnh vực mà quyền lợi của hai nước trùng hợp với nhau, đồng thời, Hoa Kỳ cũng sẽ lên tiếng một cách thẳng thắn và với sự kính trọng khi nào đôi bên có ý kiến bất đồng.”

Ông Kenneth Liberthal, Giám đốc Trung tâm Trung Quốc của Viện Brookings ở Washington, nhận xét như sau về những diễn tiến này.

Ông Liberthal nói: "Điều này cho thấy rằng các cuộc thảo luận trong những ngày trước đó ở Bắc Kinh đã diễn ra rất tốt đẹp, và Chủ tịch Hồ Cẩm Đào giờ đây đã sẵn sàng để đứng về phe những người cho rằng quan hệ Mỹ-Trung là một mối quan hệ cực kỳ quan trọng và đôi bên không nên nhấn mạnh quá đáng tới những điểm bất đồng và nên làm việc với nhau để giảm thiểu những mối căng thẳng.

Giáo sư Tô Hạo của Học viện Ngoại giao ở Bắc Kinh tán đồng nhận xét của ông Liberthal. Ông nói rằng việc ông Hồ Cẩm Đào phá lệ để tiếp kiến các giới chức cấp thấp hơn của phía Hoa Kỳ là một dấu hiệu cho thấy chuyến đi của hai ông Summer và Donilon đã đạt được mục đích là làm giảm bớt sự căng thẳng giữa Bắc Kinh với Washington trong hơn nửa năm qua.

Ông Tô nói: "Việc Trung Quốc dành cho Hoa Kỳ sự tiếp đón có tính chất siêu cách như vậy là dấu hiệu chứng tỏ thiện chí làm hòa. Mục đích là tạo ra một bầu không khí hòa hoãn, tốt đẹp. Trong hơn 8 tháng nay, bang giao hai nước đã gặp căng thẳng vì nhiều vấn đề - như tự do internet, Hoa Kỳ bán vũ khí cho Đài Loan, vấn đề Tây Tạng, vụ tranh chấp chủ quyền giữa Trung Quốc với các nước ASEAN ở biển Nam Trung Hoa… Những vấn đề phức tạp này đã xuất hiện hầu như cùng một lúc, và nó đã khiến cho nhiều người bắt đầu đề cập tới vấn đề mâu thuẫn và xung đột giữa Washington với Bắc Kinh mà họ cho là không thể tránh khỏi. Thậm chí có người còn nói tới việc hai nước có thể xảy ra chiến tranh."

Tường thuật của tờ South China Morning Post ở Hồng Kông trích lời một nhà ngoại giao Trung Quốc cho biết Bắc Kinh và Washington đã đồng ý là sẽ cố gắng để thực hiện lại các hoạt động giao lưu giữa quân đội của hai nước trước khi Chủ tịch Hồ Cẩm Đào đến thăm Hoa Kỳ vào tháng giêng sang năm. Hồi đầu năm Trung Quốc đã quyết định cắt đứt cuộc đối thoại với quân đội Mỹ để phản đối kế hoạch của Washington nhằm bán vũ khí cho Đài Loan.

Giáo sư Patrick Chovanec của Đại học Thanh Hoa ở Bắc Kinh cho rằng quan hệ quân sự giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc sắp sửa được phục hồi là một việc đáng mừng.

Ông Chovanec giải thích: "Việc đối thoại như vậy rất quan trọng vì nó cần được thực hiện trong nhiều trường hợp. Thí dụ, đôi bên phải phối hợp với nhau để hành động nếu xảy ra một vụ khủng hoảng ở Bắc Triều Tiên; hay để ngăn không cho những vụ tranh chấp chủ quyền ở Biển Nam Trung Hoa vượt khỏi vòng kiểm soát. Tôi nghĩ rằng quân đội hai nước giữ liên lạc thường xuyên với nhau là một việc rất quan trọng."

Theo giáo sư Chovanec, bên cạnh những mối căng thẳng liên quan tới vấn đề chiến lược quân sự, Washington và Bắc Kinh cũng đang phải ra sức để giải quyết những mối tranh chấp thương mại, đặc biệt là vấn đề tỉ giá đồng nguyên.

Ông Chovanec cho biết: "Tiến bộ ở đây là đôi bên nhận thức được rằng không thể nào để cho những vụ tranh chấp này vượt khỏi tầm kiểm soát. Lâu nay nhiều người đã bàn tới vấn đề phải chăng một cuộc chiến tranh thương mại sắp xảy ra giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Thật ra, trong vài tháng vừa qua chúng ta đã có một chiến tranh thương mại ở cường độ thấp. Cuộc chiến này không bao trùm nhiều hoạt động thương mại giữa đôi bên, nhưng cứ dăm bữa nửa tháng thì lại có đơn kiện bán phá giá, rồi chế tài từ cả hai phía. Vấn đề chỉ tệ cũng gặp bế tắc. Hồi đầu năm nay Hoa Kỳ cứ tưởng là đã đạt được thỏa thuận với Trung Quốc về việc để cho đồng nguyên tăng giá hay ít ra là để cho đồng nguyên được hoán đổi một cách linh hoạt hơn. Nhưng rồi lại xảy ra vụ khủng hoảng tiền tệ trong khối sử dụng đồng euro, khiến cho Trung Quốc lo ngại về việc xảy ra một vụ suy thoái kép ảnh hưởng tới hoạt động xuất khẩu của họ, và họ đã chùn bước trong vấn đề đồng nguyên. Thậm chí, vài ngày trước đây một số thành viên nội các Trung Quốc đã đề nghị phá giá đồng nguyên."

Tiến sĩ Liberthal của Viện Brookings nhận định rằng vì Bắc Kinh khó lòng nhượng bộ thêm về vấn đề chỉ tệ nên có phần chắc là họ sẽ mềm mỏng hơn trong các vấn đề khác, kể cả việc mở lại cuộc đối thoại giữa quân đội hai nước.

Giáo sư Quách Hiến Võng, một chuyên gia về Hoa Kỳ của Viện Nghiên cứu các vấn đề quốc tế Trung Quốc, cho rằng chuyến đi Trung Quốc của ông Summer và ông Donilon sẽ giúp hai nước giảm bớt căng thẳng nhưng không làm thay đổi tính chất cơ bản của mối quan hệ song phương. Ông phát biểu như sau trong cuộc phỏng vấn mới đây dành cho đài VOA.

Ông Quách nói: "Quan hệ giữa hai cường quốc này vừa có mặt hợp tác vừa có mặt mâu thuẫn. Đặc biệt là vì Trung Quốc đang ở trong quá trình trỗi dậy mà Hoa Kỳ thì có thái độ nghi ngại đối với sự trỗi dậy của Trung Quốc. Tôi nghĩ rằng hiện tượng vừa hợp tác vừa mâu thuẫn như vậy của mối quan hệ giữa hai nước sẽ tồn tại trong một thời gian khá lâu nữa."

Các chuyên gia cho biết trong vài tháng sắp tới các giới chức cao cấp của Hoa Kỳ và Trung Quốc sẽ có nhiều cơ hội gặp nhau để thảo luận về việc cải thiện bang giao. Hạ tuần tháng này Thủ tướng Ôn Gia Bảo sẽ đến New York để dự phiên họp thường niên của Đại hội đồng Liên hiệp quốc và có thể ông sẽ được Tổng thống Barack Obama tiếp kiến. Đôi bên cũng đang bàn về việc Chủ tịch Hồ Cẩm Đào có thể đến thăm Tòa Bạch Ốc vào tháng giêng. Ngoài ra, các nhà lãnh đạo Mỹ-Trung có phần chắc sẽ gặp gỡ nhau tại hội nghị thượng đỉnh G-20 tổ chức tại Seoul vào trung tuần tháng 11 và hộïi nghị thượng đỉnh APEC ngay sau đó ở Yokohma, Nhật Bản.