Trung Quốc đang tiến tới chế tạo tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân

Trung Quốc đã chế tạo một lò phản ứng hạt nhân nguyên mẫu trên đất liền cho một tàu chiến mặt nước cỡ lớn, một dấu hiệu rõ ràng nhất cho thấy Bắc Kinh đang tiến tới chế tạo tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân đầu tiên của mình, theo một phân tích mới về hình ảnh vệ tinh và các tài liệu của chính phủ Trung Quốc cung cấp cho AP.

Hải quân Trung Quốc hiện đã là lực lượng lớn nhất thế giới về mặt số lượng và đang nhanh chóng hiện đại hóa. Việc bổ sung các tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân vào hạm đội của mình sẽ là một bước tiến lớn trong việc hiện thực hóa tham vọng của nước này về một lực lượng "hải quân viễn dương" thực sự có khả năng hoạt động ở các vùng biển xa ngoài khơi Trung Quốc trong bối cảnh thách thức toàn cầu ngày càng lớn đối với Hoa Kỳ.

"Các tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân sẽ đưa Trung Quốc vào hàng ngũ độc quyền của các cường quốc hải quân hạng nhất, một nhóm hiện chỉ giới hạn ở Hoa Kỳ và Pháp", Tong Zhao, thành viên cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế tại Washington, DC cho biết. "Đối với giới lãnh đạo Trung Quốc, sự phát triển như vậy sẽ tượng trưng cho uy tín quốc gia, thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc trong nước và nâng cao hình ảnh toàn cầu của đất nước như một cường quốc hàng đầu".

Các nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Middlebury ở California cho biết họ đã phát hiện ra điều này khi đang điều tra một địa điểm trên núi bên ngoài thành phố Lạc Sơn thuộc tỉnh Tứ Xuyên ở tây nam Trung Quốc, nơi họ nghi ngờ Trung Quốc đang xây dựng một lò phản ứng để sản xuất chất phóng xạ hoặc đồng vị phóng xạ dùng cho vũ khí.

Thay vào đó, họ kết luận rằng Trung Quốc đang xây dựng một lò phản ứng nguyên mẫu cho một tàu chiến lớn. Dự án tại Lạc sơn, được gọi là Dự án Long Vệ hay ‘Sức mạnh Rồng’, và cũng được gọi là Dự án Phát triển Điện hạt nhân trong các tài liệu.

Cả Bộ Quốc phòng và Bộ Ngoại giao Trung Quốc đều không trả lời yêu cầu bình luận.

Trung Quốc sẽ gia nhập ‘câu lạc bộ độc quyền’

Từ lâu đã có tin đồn rằng Trung Quốc đang có kế hoạch đóng một tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân, nhưng nghiên cứu của nhóm Middlebury là nghiên cứu đầu tiên xác nhận rằng Trung Quốc đang nghiên cứu hệ thống động cơ chạy bằng năng lượng hạt nhân cho một tàu chiến mặt nước cỡ tàu sân bay.

“Lò phản ứng nguyên mẫu tại Lạc Sơn là bằng chứng chắc chắn đầu tiên cho thấy Trung Quốc thực sự đang phát triển một tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân," Jeffrey Lewis, giáo sư tại Middlebury và là một trong những nhà nghiên cứu của dự án cho biết. Vị giáo sư này cho rằng Trung Quốc sẽ sớm gia nhập cái mà ông gọi là “một câu lạc bộ độc quyền” của những quốc gia sở hữu và vận hành loại tàu sân bay chạy bằng năn lượng hạt nhân.

Dựa trên hình ảnh vệ tinh và các tài liệu công khai bao gồm hồ sơ đấu thầu dự án, hồ sơ nhân sự, nghiên cứu tác động môi trường – và thậm chí là khiếu nại của người dân về tiếng ồn xây dựng và bụi quá mức – họ kết luận rằng một lò phản ứng nguyên mẫu cho động cơ hải quân được xây dựng tại vùng núi của thị trấn Mục Thành, cách thủ phủ Thành Đô của tỉnh Tứ Xuyên khoảng 112 km về phía tây nam.

Theo phân tích, lò phản ứng, mà các tài liệu đấu thầu chỉ ra sẽ sớm đi vào hoạt động, được đặt tại một cơ sở mới được xây dựng tại địa điểm được gọi là Căn cứ 909. Nơi đây có sáu lò phản ứng khác đang hoạt động, đã ngừng hoạt động hoặc đang được xây dựng. Địa điểm này nằm dưới sự kiểm soát của Viện Điện hạt nhân Trung Quốc, một đơn vị thuộc Tập đoàn Hạt nhân Quốc gia Trung Quốc, chuyên nghiên cứu và thử nghiệm kỹ thuật lò phản ứng.

Các tài liệu cho thấy Viện 701 của Trung Quốc, trước đây được gọi là Trung tâm nghiên cứu và thiết kế tàu Trung Quốc, chuyên trách về phát triển tàu sân bay, đã mua thiết bị lò phản ứng được "dự kiến lắp đặt trên tàu chiến mặt nước lớn" trong khuôn khổ Dự án phát triển điện hạt nhân. Cùng với "chỉ định quốc phòng" của dự án, điều này đã giúp đưa ra kết luận rằng lò phản ứng cỡ lớn này là nguyên mẫu cho tàu sân bay thế hệ tiếp theo.

Theo các nhà nghiên cứu, các hình ảnh vệ tinh từ năm 2020 đến 2023 cho thấy việc phá dỡ nhà cửa và xây dựng cơ sở hạ tầng lấy nước kết nối với địa điểm đặt lò phản ứng. Các hợp đồng về máy phát hơi nước và máy bơm tua bin cho thấy dự án liên quan đến lò phản ứng nước áp suất có mạch thứ cấp – một cấu hình phù hợp với lò phản ứng động cơ hải quân.

Một báo cáo về tác động môi trường gọi Dự án Long Vệ là "dự án xây dựng liên quan đến quốc phòng" được phân loại "bí mật".

“Trừ khi Trung Quốc đang phát triển tàu tuần dương chạy bằng năng lượng hạt nhân, vốn chỉ được Hoa Kỳ và Liên Xô theo đuổi trong Chiến tranh Lạnh, thì Dự án Phát triển Năng lượng Hạt nhân chắc chắn ám chỉ đến nỗ lực phát triển tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân”, các nhà nghiên cứu viết trong báo cáo chi tiết dài 19 trang về những phát hiện của họ được chia sẻ độc quyền với AP.

Jamie Withorne, một nhà phân tích tại Dự án Hạt nhân Oslo, người không tham gia vào nghiên cứu nhưng đã xem xét những phát hiện này, cho biết nhóm của Middlebury đã đưa ra một “lập luận thuyết phục”.

Tuy nhiên, bà cho biết nghiên cứu không cung cấp manh mối về thời điểm tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân của Trung Quốc có thể được chế tạo và đưa vào hoạt động.

Sarah Laderman, một nhà phân tích cấp cao tại Open Nuclear Network, một chương trình của tổ chức phi chính phủ PAX sapiens có trụ sở tại Mỹ, cho biết những phát hiện này đã được “tiến hành cẩn thận và nghiên cứu kỹ lưỡng”.

“Với các bằng chứng được trình bày ở đây, tôi thấy có một trường hợp thuyết phục rằng Trung Quốc dường như đang hướng tới việc xây dựng một hệ thống đẩy hạt nhân cho các tàu chiến mặt nước (có thể là tàu sân bay) tại địa điểm này”, ông Laderman, người làm việc tại chi nhánh ở Vienna và không tham gia vào nghiên cứu của Middlebury, cho biết.

Tàu sân bay đầu tiên của Trung Quốc, được đưa vào hoạt động năm 2012, là một tàu Liên Xô được cải tạo, và chiếc thứ hai được đóng tại Trung Quốc nhưng dựa trên thiết kế của Liên Xô. Cả hai tàu – có tên là Liêu Ninh và Sơn Đông – đều sử dụng phương pháp phóng kiểu "nhảy cầu", với một đường dốc ở cuối đường băng ngắn để giúp máy bay cất cánh.

Type 003 Phúc Kiến, hạ thủy năm 2022, là tàu sân bay thứ ba của nước này và là tàu đầu tiên được thiết kế và chế tạo trong nước. Nó sử dụng hệ thống phóng điện từ giống như hệ thống do Hải quân Hoa Kỳ phát triển và sử dụng. Cả ba tàu sân bay đều chạy bằng động cơ thông thường.

Cạnh tranh Mỹ-Trung

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã giao nhiệm vụ cho các quan chức quốc phòng xây dựng một lực lượng hải quân “hạng nhất” và nhắm mục tiêu trở thành một cường quốc hàng hải như một phần trong kế hoạch tái thiết đất nước của ông.

Sách trắng quốc phòng gần đây nhất của Trung Quốc, phát hành năm 2019, cho biết hải quân nước này đang điều chỉnh theo các yêu cầu chiến lược bằng cách "đẩy nhanh quá trình chuyển đổi nhiệm vụ từ phòng thủ trên vùng biển gần sang nhiệm vụ bảo vệ trên vùng biển xa".

Hải quân của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Hoa đã là lực lượng hải quân lớn nhất thế giới với hơn 370 tàu chiến và tàu ngầm. Nước này cũng tự hào về năng lực đóng tàu mạnh mẽ: Các xưởng đóng tàu của Trung Quốc đang đóng hàng trăm tàu mỗi năm, trong khi Hoa Kỳ chỉ đóng năm tàu hoặc ít hơn, theo báo cáo của quốc hội Hoa Kỳ vào cuối năm ngoái.

Tuy nhiên, hải quân Trung Quốc tụt hậu so với Hải quân Hoa Kỳ về nhiều mặt. Trong số những lợi thế khác, Hoa Kỳ hiện có 11 tàu sân bay, tất cả đều chạy bằng năng lượng hạt nhân, cho phép nước này duy trì nhiều nhóm tấn công được triển khai trên khắp thế giới vào mọi lúc, bao gồm cả ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.

Nhưng Lầu Năm Góc ngày càng lo ngại về việc Trung Quốc hiện đại hóa hạm đội của họ một cách nhanh chóng, bao gồm cả việc thiết kế và xây dựng các tàu sân bay mới.

Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết trong báo cáo gần đây nhất gửi Quốc hội về quân đội Trung Quốc rằng điều đó đúng như "sự tập trung ngày càng tăng của Trung Quốc vào lĩnh vực hàng hải và nhu cầu ngày càng tăng" đối với hải quân của nước này nhằm "hoạt động ở khoảng cách xa hơn từ Trung Quốc đại lục".

Và, vẫn theo báo cáo, "lực lượng tàu sân bay ngày càng tăng của Trung Quốc mở rộng phạm vi phòng không của các nhóm tác chiến được triển khai vượt ra ngoài phạm vi phòng thủ trên bộ, cho phép các hoạt động xa hơn ngoài khơi bờ biển Trung Quốc."

(Bản tin gốc của AP đã được biên tập và rút gọn)