Tổng thống Mỹ đã lên tiếng đề cập tới phán quyết của Tòa Trọng tài, bác bỏ chủ quyền của Trung Quốc ở biển Đông, trong khi các nhà lãnh đạo dự Hội nghị Thượng đỉnh Ðông Nam Á tại Lào thể hiện quan điểm ôn hòa đối với những căng thẳng ở vùng biển tranh chấp nhưng không đề cập cụ thể đến các hoạt động của Trung Quốc.
Dự thảo tuyên bố hôm thứ Năm, 8/9, của các nhà lãnh đạo Hiệp hội các Quốc gia Ðông Nam Á, gọi tắt là ASEAN, tái khẳng định tính quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và tự do hàng hải trên Biển Đông.
Dự thảo tuyên bố có đoạn: “Nhiều nhà lãnh đạo vẫn hết sức lo ngại về những diễn biến hồi gần đây trên Biển Đông. Chúng tôi muốn nhấn mạnh rằng điều quan trọng là các bên liên quan cần phải giải quyết các tranh chấp bằng đường lối ôn hòa, theo các nguyên tắc của luật pháp quốc tế được công nhận trên toàn cầu.”
Hồi tháng 7, Tòa Trọng tài Liên Hiệp Quốc đã bác bỏ các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên Biển Đông. Phán quyết của tòa nói rằng Trung Quốc “không có chủ quyền lịch sử” đối với toàn vùng lãnh hải rộng lớn đó. Bắc Kinh phủ nhận phán quyết đi ngược lại với tuyên bố chủ quyền của họ đối với hầu như toàn bộ vùng lãnh hải mà Trung Quốc gọi là Biển Nam Trung Hoa.
Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama hôm thứ Năm nói rằng các nỗ lực sẽ được tiếp tục để bảo đảm các tranh chấp được giải quyết bằng đường lối hòa bình:
"Phán quyết của Tòa Trọng tài mang tính dấu mốc hồi tháng 7, mang tính ràng buộc, và giúp làm rõ các quyền về lãnh hải trong khu vực. Tôi biết phán quyết này đã làm gia tăng căng thẳng, nhưng tôi cũng mong chờ được thảo luận về những cách thức mang tính xây dựng để chúng ta có thể cùng tiến tới hạ giảm căng thẳng, tăng cường ngoại giao và ổn định cho khu vực."
Tổng thống Obama tham dự hội nghị với các nhà lãnh đạo ASEAN lần thứ tám. Ông đã đến thăm khu vực này nhiều lần hơn bất cứ tổng thống tiền nhiệm nào, và đó là điều mà ông nói là phản ánh tầm quan trọng đang ngày càng tăng của khu vực.
Tổng thống Obama nói Hoa Kỳ sẽ mở rộng hợp tác với các nước châu Á, trong đó có việc thăng tiến cơ hội cho sáng kiến và tài năng lãnh đạo. Ông lập lại điều ông đã nói nhiều lần trong chuyến công du châu Á tuần này là ông sẽ hối thúc Quốc hội Mỹ thông qua Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương, tức TPP.
Một thông báo của Tòa Bạch Ốc về sáng kiến Mỹ-ASEAN nêu bật những sáng kiến hạ giảm lượng khí thải carbon, ủng hộ đánh bắt thủy sản bền vững, tăng nguồn cung cấp năng lượng tái tạo, và thăng tiến cơ hội cho phụ nữ, trong đó có việc bảo vệ quyền của phụ nữ, tổ chức các cuộc hội thảo cho các lãnh đạo trẻ và tưởng thưởng cho phụ nữ làm khoa học.
Tổng thống Obama nói: “Chúng tôi sẽ tiếp tục hợp tác để tăng cường bảo đảm y tế cho toàn cầu và phòng chống dịch bệnh. Chúng tôi sẽ tiếp tục đạt những tiến bộ trong quan hệ giữa con người với con người, trao đổi khoa học và bảo đảm rằng chúng tôi sẽ liên tục thăng tiến cơ hội cho các doanh nghiệp, các sinh viên, các nhà khoa học và người dân của chúng ta hợp tác với nhau”.
