Các nhà lãnh đạo Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á, tức ASEAN, và Trung Quốc hôm 7/9 đã ra tuyên bố chung tái khẳng định cam kết với Quy tắc ứng xử của các bên trên Biển Đông để đảm bảo tự do hàng hải và hàng không trên vùng biển có nhiều tranh chấp chủ quyền này.
Tuyên bố chung về việc thực thi Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Biển Đông được đưa ra tại ngày họp thứ 2 của hội nghị thượng đỉnh ASEAN đang diễn ra tại thủ đô Vientianne của Lào với sự cam kết của các nguyên thủ quốc gia của 10 nước thành viên ASEAN và Trung Quốc, trong đó họ khẳng định cam kết duy trì và tăng cường an toàn cho các hoạt động của tàu thuyền trên vùng biển tranh chấp này.
Các tranh cãi giữa 10 nước thành viên ASEAN và Trung Quốc về vấn đề Biển Đông sau bản tuyên bố của Hội nghị Thượng đỉnh này đang là tâm điểm chú ý của cộng đồng quốc tế bởi Trung Quốc vẫn tiếp tục xây dựng các đảo nhân tạo và quân sự hóa vùng biển tranh chấp.
Việt Nam và Philippines là 2 trong số những nước trong khu vực có tuyên bố chủ quyền trên vùng biển này. Hai nước này muốn tuyên bố đề cập tới phán quyết của Tòa trọng tài quốc tế ở La Haye hồi giữa tháng 7, trong đó phủ quyết các tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc trên hầu hết Biển Đông.
Phán quyến của Tòa trọng tài quốc tế được đưa ra ngay trước thềm Hội nghị các bộ trưởng ASEAN được tổ chức ở thủ đô Phnom Penh của Campuchia. Các nhà lãnh đạo ASEAN, trong đó có nhiều quốc gia có quan hệ mật thiết với Trung Quốc nhất là nước chủ nhà Campuchia, đã không nhắc tới phán quyết này trong bản tuyên bố chung. Bắc Kinh nhất mực phủ nhận phán quyết ngay khi Tòa trọng tài La Haye vừa tuyên bố, và đã cám ơn nước chủ nhà Campuchia vì sự ủng hộ đó.
Bắc Kinh đã nói rõ rằng Trung Quốc không bao giờ thương thuyết với cả khối ASEAN về vấn đề tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông và sẽ chỉ đối thoại với từng nước riêng biệt.
Theo tờ The Nation của Thái Lan, tân Tổng thống Rodrigo Duterte của Philippines có lẽ thích giải pháp này trong nỗ lực đạt được một thỏa thuận song phương cho cuộc tranh chấp này.
Tổng thống Mỹ Barack Obama và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cũng tham dự ngày họp thứ 3 của hội nghị hôm 8/9 với các nhà lãnh đạo ASEAN trong đó vấn đề Biển Đông nằm cao trong nghị trình.
Theo Kyodo, The Nation, Reuters
