Cho dù trong vòng một tháng, ông Nguyễn Xuân Phúc, Thủ tướng Việt Nam, hai lần lên tiếng, yêu cầu chính quyền thành phố Hà Nội “làm rõ” vấn nạn 2.000 héc ta ở huyện Mê Linh bị bỏ hoang suốt mười năm vừa qua nhưng không ai tin vấn nạn này sẽ được giải quyết tới nơi, tới chốn (1).
Mê Linh vốn là một huyện thuộc tỉnh Vĩnh Phúc, đến giữa năm 2008 được sáp nhập vào thành phố Hà Nội. Giờ, sau mười năm, Mê Linh trở thành một trong nhiều bằng chứng sống động về dã tâm của kế hoạch “Điều chỉnh, mở rộng địa giới hành chính Thủ đô” từ từ 921 cây số vuông thành 3.324 cây số vuông.
***
Mười năm trước, giống như nhiều chuyên gia, nhân sĩ ở cả bên trong lẫn bên ngoài Việt Nam, ông Võ Văn Kiệt – cựu Thủ tướng Việt Nam – phản đối kịch liệt việc mở rộng Hà Nội. Trong một thư ngỏ gửi các đại biểu Quốc hội lúc ấy, ông Kiệt lên án chủ trương “mở rộng Hà Nội” là quá vội vàng.
Ông Kiệt lưu ý “mở rộng Hà Nội” chỉ là ý tưởng nảy sinh trong quá trình thực hiện đồ án “Quy hoạch Vùng Thủ đô”, chưa được nghiên cứu thấu đáo, song Thủ tướng lúc ấy – ông Nguyễn Tấn Dũng – đã đem ra… trình Quốc hội. Ông Kiệt nhấn mạnh, quy hoạch đô thị là một lĩnh vực đa ngành, tiếp cận và xử lý nhiều phạm trù tri thức, tác động nhiều chiều đến nhiều mặt của cuộc sống và ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình phát triển chung của quốc gia, thành ra mở rộng đến đâu, mở rộng như thế nào, mở rộng để làm gì,… phải phối hợp nhiều ngành để nghiên cứu nghiêm túc mới mong có được một dự báo đủ căn cứ, đáng tin cậy, có viễn kiến. Ông Kiệt còn dùng chính thực tế “phát triển đô thị” ở Viẹt Nam sau “đổi mới” để nhắc nhở về hàng loạt khiếm khuyết có thể dẫn tới “khủng hoảng đô thị” và kêu gọi các đại biểu Quốc hội lúc ấy ngẫm nghĩ, hành động thận trọng (2).
Đầu tháng 5 năm 2008, Thư ngỏ vừa kể đã được hệ thống truyền thông chính thức tại Việt Nam công bố rộng rãi như một trong những biểu thị đồng phản kháng của báo giới. Ở đầu Kỳ họp thứ ba của Quốc hội khóa 12 – diễn ra trong suốt tháng 5 năm 2008 – chỉ có 45% đại biểu Quốc hội tán thành chủ trương “mở rộng Hà Nội”.
Tuy nhiên ngay sau đó, Đoàn Đại biểu của các địa phương tại Quốc hội liên tục tổ chức họp riêng để “quán triệt” về “chủ trương lớn – mở rộng Hà Nội” của đảng. Ngày 29 tháng 5 – Nghị quyết “mở rộng Hà Nội” được đem ra biểu quyết lần thứ hai. Lần này, có 458/475 đại biểu… nhất trí. Tỉ lệ tán thành khoảng 93% (3).
***
Nay, hậu quả đã rõ! Các viên chức hữu trách ở Mê Linh chính thức phân trần với công chúng: 2.000 héc ta đất bị bỏ hoang tại huyện này là do… “chủ trương lớn – mở rộng Hà Nội”. Đất ở Mê Linh được gom, khoảng 60 dự án phát triển đô thị được trình, được duyệt trước khi Mê Linh thôi thuộc Vĩnh Phúc để trở thành một phần của… Thủ đô!
“Chủ trương lớn – mở rộng Hà Nội” khiến một số cá nhân, doanh nghiệp hăm hở “đi tắt, đón đầu” song đó lại là đường cụt. Tuy Mê Linh đã thuộc Hà Nội nhưng thị trường bất động sản đóng băng suốt từ đó đến nay. Không ít cá nhân, doanh nghiệp đã phá sản hoặc dở sống, dở chết vì nợ nần. Hệ thống ngân hàng chao đảo do cho vay nhưng không thu hồi được cả vốn lẫn lãi, nợ xấu mà hệ thống ngân hàng phải ôm trở thành ác mộng của cả quốc gia. Nông dân mất đất canh tác, không còn sinh kế, suốt mười năm ngóng tiền bồi thường vì “nhà đầu tư” chưa trả. Đâu chỉ có Mê Linh! Theo một thống kê của Sở Kế hoạch – Đầu tư thành phố Hà Nội thì “chủ trương lớn – mở rộng Hà Nội” còn cho chào đời 51 dự án chỉ thu hồi đất rồi bỏ hoang ở huyện Hoài Đức, 48 dự án ở quận Nam Từ Liêm, 25 dự án ở quận Hoàng Mai, 23 dự án ở quận Bắc Từ Liêm…
Năm ngoái, nhân dịp kỷ niệm mười năm thực hiện “chủ trương lớn - mở rộng Thủ đô”, ông Trần Huy Ánh – Kiến trúc sư, thành viên Hội Kiến trúc sư Việt Nam – chia sẻ rằng, mười năm vừa qua, Hà Nội chỉ rất thành công trong phát triển bất động sản, còn kết quả của chiến lược phát triển đô thị một cách bền vững thì rất hạn chế. Đường sá nhiều hơn nhưng không ai dám nói chuyện đi lại dễ dàng hơn. Hệ thống thoát nước chưa đáp ứng được trước những thách thức của biến đổi khí hậu, chưa có kịch bản nào mang tính chiến lược trong vấn đề thoát nước. Các cao ốc mọc lên như nấm chỉ khiến người ta lo ngại nhiều hơn về sự cân đối của hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng đô thị, hạ tầng xã hội. Chẳng hạn trẻ em đến trường thiếu an toàn hơn cách nay mười năm, người ta mất nhiều thời gian hơn cho việc đưa trẻ đến trường. Nguy cơ lây nhiễm vì bệnh viện quá tải cao hơn (5)...
Cũng từ năm ngoái, sai lầm của “chủ trương lớn – mở rộng Thủ đô” bắt đầu được báo giới Việt Nam đề cập. Viễn cảnh đại đô thị trải dài từ tả ngạn sông Hồng đến sát khu vực trung du phía Bắc mà “chủ trương lớn – mở rộng Thủ đô” vẽ ra, hóa ra chỉ kích hoạt được làn sóng đầu tư bất động sản lớn chưa từng có. Việc thu hồi hàng trăm ngàn héc ta đất để giao cho các dự án bất động sản đã khiến cuộc sống, sinh hoạt của 180.000 gia đình nông dân bị lộn ngược. Ngay cả tờ Nhân Dân – Cơ quan ngôn luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng CSVN – cũng than: …Chưa ai thấy được chuyển biến nào đáng kể của năm khu đô thị vệ tinh. Rồi Thủ đô sẽ lại kỷ niệm hai mươi năm ngày mở rộng. Mười năm nữa Hà Nội sẽ ra sao? Sẽ mở rộng hay thu hẹp? Nhiều người bảo sao cũng được, miễn là được ăn sạch, thở sạch và không tắc đường (6)...
***
“Chủ trương lớn – mở rộng Thủ đô” không phải do ngu dốt. Đó là một nỗ lực nhằm tạo điều kiện cho một số cá nhân, một số nhóm trục lợi bất chấp hậu quả. Vấn nạn 2.000 héc ta ở huyện Mê Linh bị bỏ hoang suốt mười năm vừa qua chỉ là một trong nhiều khía cạnh của thảm họa “mở rộng Hà Nội”.
Giống như trước nay, yêu cầu “làm rõ” của ông Phúc có vô số điểm chưa rõ và điểm chưa rõ đáng bận tâm nhất là có “làm rõ” và truy cứu trách nhiệm của những cá nhân có liên quan, buộc những cá nhân này phải trả giá hay không? Có “làm rõ” cả trách nhiệm của ông Nguyễn Phú Trọng, lúc đó là Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội không?
Nếu “làm rõ” vẫn chỉ là vô số lần từng làm mà chưa bao giờ thật sự rõ, “làm rõ” mà không truy đến tận căn, không trị tận gốc thì Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương đảng CSVN hết khóa này tới khóa khác sẽ còn tiếp tục thản nhiên, thông qua – ban hành những “chủ trương lớn” tương tự và Quốc hội hết khóa này tới khóa khác sẽ còn tiếp tục “nhất trí”, trong trường hợp lương tâm của nhiều đại biểu còn đủ sức để cựa quậy, đảng sẽ tiếp tục “quán triệt” để cuối cùng cũng đạt được sự đồng thuận cao.
Chú thích
(1) https://nld.com.vn/thoi-su/lang-phi-cuc-lon-tu-du-an-do-thi-bo-hoang-20190417230741355.htm
(4) https://vnexpress.net/tin-tuc/thoi-su/ha-noi-sau-10-nam-mo-rong-3777473.html
(5) https://vov.vn/xa-hoi/ha-noi-mo-rong-va-nhieu-he-luy-da-hien-huu-729482.vov
(6) http://www.nhandan.com.vn/xahoi/item/37143002-muoi-nam-sau-ha-noi.html
