Nhiều tháng thương nghị quốc tế và nhiều năm chế tài nhắm vào chương trình hạt nhân của Iran đã dẫn tới giờ phút duy nhất này. Vào sáng sớm ngày 14 tháng 7, Tổng thống Barack Obama đã bước qua hành lang trải thảm đỏ của Tòa Bạch Ốc để loan báo một thỏa thuận lịch sử.
Ông Obama tuyên bố, “Hoa Kỳ, cùng với các đối tác quốc tế, đã đạt được một điều mà mấy chục năm thù nghịch không làm được – đó là một thỏa thuận toàn diện và dài hạn với Iran nhằm ngăn chặn nước này thủ đắc một vũ khí hạt nhân.”
Đứng cạnh Phó tổng thống Joe Biden, nhà lãnh đạo Mỹ đã lên tiếng trong bài phát biểu truyền hình dài 14 phút, trong đó ông ca ngợi thỏa thuận hạt nhân Iran là một tấm gương cho thấy cách thức đường lối ngoại giao Mỹ có thể đem lại sự thay đổi giúp cho vùng Trung Đông “dễ biến động” và vì vậy giúp cho thế giới, an toàn và an ninh hơn.
Ông Obama nói, “Hôm nay, bởi vì nước Mỹ đã thương nghị qua một lập trường của sức mạnh và nguyên tắc, chúng ta đã ngăn chặn được sự phổ biến vũ khí hạt nhân trong khu vực này.”
Tổng thống Obama trình bày những điểm chính của thỏa thuận, và nêu ra rằng, “mọi con đường đi đến một vũ khí hạt nhân đều bị cắt đứt.” Theo thỏa thuận, ông nói Iran sẽ không sản xuất uranium tinh chế ở mức cao và plutonium ở mức có thể làm thành vũ khí cần thiết để chế tạo một quả bom hạt nhân. Iran sẽ gỡ bỏ 2 phần 3 số máy ly tâm đã thiết đặt, và sẽ không dùng các máy ly tâm tối tân để sản xuất uranium tinh chế trong thập niên sắp tới. Iran cũng sẽ tiêu hủy số hạt nhân tinh chế đã tồn kho và điều chỉnh lò phản ứng chính.
Khi đề ra các chi tiết của thỏa thuận hạt nhân, Tổng thống Obama khẳng định rõ rằng cộng đồng quốc tế sẽ ở một vị thế để kiểm chứng sự tuân thủ của Iran, và nêu ra rằng “thỏa thuận này không phải dựa trên sự tin tưởng, mà là dựa vào sự kiểm chứng.”
Tổng thống Mỹ nói các thanh sát viên Liên Hiệp Quốc sẽ được tiếp cận 24 giờ mỗi ngày và 7 ngày mỗi tuần các cơ sở hạt nhân chính của Iran. Đổi lại, Iran sẽ được nới lỏng các biện pháp chế tài mà Hoa Kỳ và Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc đã áp dụng. Tổng thống Obama nói Iran phải hoàn tất các biện pháp chủ chốt trước khi bắt đầu nhận được những nới lỏng mới về chế tài, kể cả việc tháo gỡ các hạn chế về vũ khí và phi đạn đạn đạo.
Ông Obama nói, “Nếu Iran vi phạm thỏa thuận, thì mọi biện pháp chế tài sẽ được áp dụng trở lại.”
Tổng thống kết thúc các nhận định bằng một thông điệp gửi cho Quốc hội Hoa Kỳ, nay có 60 ngày để xét duyệt thỏa thuận, và nói rằng tuy ông hoan nghênh việc các nhà lập pháp cứu xét thỏa thuận, ông sẽ “phủ quyết mọi dự luật ngăn chặn việc thực thi thỏa thuận một cách có hiệu quả.”
Tổng thống Obama nói bây giờ không phải là lúc dành để “làm chính trị và khoe mẽ” và cảnh báo rằng một Iran được vũ trang bằng vũ khí hạt nhân sẽ còn gây bất ổn nhiều hơn nữa cho vùng Trung Đông và thế giới.
Ông Obama nói, “Lịch sử chứng minh rằng nước Mỹ phải lãnh đạo không những chỉ bằng sức mạnh của mình, mà còn bằng các nguyên tắc của mình. Lịch sử chứng minh rằng chúng ta mạnh hơn không phải vào lúc đứng một mình mà là vào lúc chúng ta quy tụ thế giới lại với nhau. Lời loan báo hôm nay đánh dấu thêm một chương nữa trong công cuộc theo đuổi một thế giới an toàn hơn, thuận lợi hơn và hy vọng hơn.”
