Tòa Bạch Ốc xác nhận với VOA điều mà các chuyên gia đã nói từ lâu—rằng Nhóm lính đánh thuê Wagner của Nga ngược đãi những tù nhân bị đưa ra tiền tuyến tại Ukraine và tỷ lệ thương vong thật đáng kinh ngạc.
Phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ John Kirby nói trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Sáu 20/1 với VOA: “Tỷ lệ thương vong của các tù nhân ấy là cực kỳ cao. Trên thực tế, chúng tôi nghĩ là 90% thương vong của họ là những người tù.”
Khi Nga vất vả để giữ lãnh thổ ở Ukraine, các quan chức Hoa Kỳ tin rằng Điện Kremlin đang ngày càng dựa vào Tập đoàn Wagner để tuyển mộ hàng ngàn tù nhân đưa ra tiền tuyến của cuộc chiến.
Theo ước tính của tình báo Hoa Kỳ, công ty quân sự tư nhân của Nga do Yevgeny Prigozhin, một nhà tài phiệt và là người thân tín của Tổng thống Vladimir Putin, điều hành, hiện có 50.000 quân ở Ukraine, 40.000 trong số đó là tù nhân Nga.
Vào giữa mùa hè, Prigozhin đến một số nhà tù trên khắp nước Nga để tuyển mộ tù nhân cho nỗ lực chiến tranh.
Những nỗ lực của ông này phần lớn đã thành công và hàng chục nghìn tù nhân đã đồng ý gia nhập hàng ngũ của Tập đoàn Wagner.
Bà Olga Romanova, giám đốc điều hành của nhóm dân quyền Russia Behind Bars, nói với VOA rằng các tù nhân đồng ý ký hợp đồng sáu tháng với tập đoàn được trả khoảng 3.000 đô la một tháng. Nhưng tiền bạc không phải là động cơ thúc đẩy họ.
“Tất nhiên, động cơ chính của họ là được tự do,” bà Romanova nói. Những người bị kết án gia nhập Tập đoàn Wagner được hứa sẽ được ân xá hoàn toàn và trả tự do khi kết thúc hợp đồng của họ.
Nhưng thực tế cuộc sống dọc theo chiến tuyến - đặc biệt là sự lạm quyền của các chỉ huy Wagner - đã gây sốc đến mức mong muốn được phục vụ của những người bị kết án giảm đi đáng kể vào cuối năm.
“Việc tuyển mộ của họ đã thực sự yếu đi,” bà Romanova nói. “Trước hết là vì những vụ hành quyết phi pháp, những lời hứa không được thực hiện và tất nhiên là thương vong cao — rất cao.”
Ông Mykhailo Podolyak, cố vấn chính trị của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, đã viết trên Twitter vào tuần trước rằng “khoảng 77% trong số 38.244 tù nhân Nga được đưa đến chiến đấu ở Ukraine đã bị giết, bị thương hoặc bị bắt hoặc mất tích”.
Moscow bác bỏ các con số tử vong trong chiến tranh do nước ngoài hay các bên độc lập công bố, khẳng định hoạt động chiến tranh của họ đang diễn ra theo đúng kế hoạch và quân đội của họ đang củng cố các thành quả.
Nhưng những tuyên bố đó hoàn toàn trái ngược với thực tế trên thực địa: Quân đội Nga rút lui ở phía nam và đông bắc Ukraine; việc sử dụng hàng nghìn tù nhân để giữ tiền tuyến ở Donbas; và lệnh động viên 300.000 thường dân của ông Vladimir Putin vào tháng 9 năm ngoái.
Hoàn cảnh bất ngờ
Ông Denis Korotkov, điều tra viên tại Trung tâm Dossier có trụ sở tại London, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với VOA: “Ban đầu, theo như tôi biết Tập đoàn Wagner dự kiến sẽ không tham gia vào cuộc chiến ở Ukraine.”
“Nhưng sau khi các trung đoàn chính quy của quân đội Nga bị tiêu diệt phần lớn và hao tổn sức mạnh vào tháng 3-tháng 4 năm 2022, Tập đoàn Wagner bất ngờ xuất hiện ở Ukraine và hóa ra là một trong những đơn vị quân sự chuyên nghiệp nhất của Nga,” ông nói.
Ông Korotkov cho biết kể từ khi thành lập vào năm 2014, Tập đoàn Wagner đã duy trì các quy trình tuyển chọn nhân viên tương đối chặt chẽ với các kỳ thi thể chất và kiểm tra lý lịch.
“Nhưng vào mùa xuân năm 2022, mọi thứ đã thay đổi. Nếu bạn có tay, chân và tốt nhất là có đầu, thì bạn đã tham gia,” ông Korotkov nói.
Tổn thất nhân sự nặng nề ở Ukraine cuối cùng đã buộc Wagner phải bắt đầu tuyển mộ tù nhân, những người mà việc sử dụng họ trên chiến trường Ukraine đã bị các luật sư và nhà hoạt động nhân quyền chỉ trích.
Phóng viên chiến trường Ukraine Yuri Butusov đã phỏng vấn một số cựu tù nhân của Wagner sau khi họ đầu hàng hoặc bị bắt. Ông nói với VOA rằng trong trận chiến giành Soledar hơn một tháng qua, người Nga đã mất vài trăm binh sĩ mỗi ngày, hầu hết tất cả đều là tù nhân.
Ông nói: “Họ đang gọi những tù nhân này là ‘những người thế mạng’. “Để tấn công các cứ điểm của Ukraine, kẻ thù đang sử dụng các tiểu đoàn trong giới tù tội. Đây không phải là một phát minh mới. Thời Xô Viết, Stalin đã làm như vậy.”
Các tiểu đoàn trong Thế chiến II đó bao gồm các tù nhân Gulag của Liên Xô và được giao những nhiệm vụ khó khăn nhất, chẳng hạn như vượt qua hỏa lực dữ dội mà không có bất kỳ thiết bị hạng nặng nào hỗ trợ.
Trong một số trường hợp, ông Butusov cho biết, các tù nhân được trang bị kém của Nga được sử dụng cho các nhiệm vụ tương tự, chẳng hạn như thu hút hỏa lực của pháo binh Ukraine.
“Khi họ bị bắn, các chỉ huy Nga phát hiện ra vị trí pháo binh của kẻ thù,” ông Butusov nói.
Không lối thoát
Các nhà quan sát nói rằng những người bị kết án bị tước quyền không có lựa chọn nào khác ngoài việc chịu đựng sự lạm dụng. Bất kỳ cuộc nổi loạn hoặc cuộc đối đầu nghiêm trọng nào với các chỉ huy của Wagner thường dẫn đến hành quyết. Chỉ một vài tù nhân được biết là đã hoàn thành hợp đồng của họ và giành được tự do.
Ông Romanova cho biết trong số hàng chục nghìn tù nhân do Prigozhin tuyển mộ, cho đến nay chỉ có 106 người được trả tự do và được phép về nhà. “Nhưng có vẻ như tất cả bọn họ đều đã ký hợp đồng mới.”
Ông Romanova nói việc tù nhân ngày càng không mặn mòi với Tập đoàn Wagner không có khả năng làm gián đoạn kế hoạch sử dụng họ cho các mục tiêu địa chính trị của Điện Kremlin.
“Prigozhin sẽ đẩy thêm 20 đến 30 ngàn người ra khỏi nhà tù, và sau đó chính quyền sẽ bắt đầu huy động chính thức,” ông Romanova nói.
Vào tháng 11 năm ngoái, ông Putin đã ký thành luật một dự luật cho phép huy động những cá nhân có tiền án hoặc chưa được xóa tội, tạo ra một nhóm tân binh tiềm năng thậm chí còn lớn hơn.
Diễn đàn