Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đang chịu sức ép phải bảo đảm rằng cải cách dân chủ và nhân quyền đứng đầu trong nghị trình khi ông gặp Thủ tướng Campuchia Hun Sen, lãnh tụ đảng Nhân dân Campuchia cầm quyền, vào Thứ Ba ở Phnom Penh.
Với việc lãnh tụ đối lập Sam Rainsy tự ý đi lưu vong để tránh điều mà mọi người cho là những cáo buộc có động cơ chính trị, cộng với 17 thành viên đối lập và các nhà hoạt động đang ở trong tù, các tổ chức nhân quyên cho rằng bất cứ sự cải thiện quan hệ ngoại giao nào đều phải đi kèm với việc Campuchia đảm bảo cải cách.
Tuy nhiên, qua việc nước này từ chối lên tiếng cùng các thành viên khác trong ASEAN về các tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, Campuchia đang ở vào vị thế ngày càng có nhiều thế lực chính trị trong cuộc chạy đua giữa Mỹ và Trung Quốc để có ảnh hưởng lên khu vực.
Cũng vì Campuchia thân cận với Trung Quốc và lâu nay đóng vai trò con tốt của Trung Quốc nếu xét đến sự đoàn kết của ASEAN, nên giờ đây Campuchia đã trở thành một nước nhỏ chủ chốt đối với sự xoay trục thật sự của Mỹ sang châu Á.Ông Ou Virak, nhà phân tích chính trị và sáng lập viên nhóm cố vấn Future Forum, nói.
Ông Ou Virak, nhà phân tích chính trị và sáng lập viên nhóm cố vấn Future Forum, nói: “Campuchia thực ra là một trong số những nước nhỏ đáng lẽ không có nhiều ảnh hưởng lên cuộc chơi sức mạnh chính trị kiểu đó, nhưng vì Campuchia là một phần của ASEAN và đó là lý do Campuchia đang trở thành một nước chủ chốt. Cũng vì Campuchia thân cận với Trung Quốc và lâu nay đóng vai trò con tốt của Trung Quốc nếu xét đến sự đoàn kết của ASEAN, nên giờ đây Campuchia đã trở thành một nước nhỏ chủ chốt đối với sự xoay trục thật sự của Mỹ sang châu Á”.
Ông Kerry sẽ thăm Phnom Penh để thảo luận về thương mại song phương và tăng cường quan hệ với chính phủ Campuchia trước cuộc họp thượng đỉnh giữa các lãnh đạo ASEAN và Tổng thống Obama ở California vào tháng sau.
Kể từ đầu những năm 1990, được hỗ trợ bởi ưu đãi thuế đối với hàng xuất khẩu sang Mỹ và EU, ngành may mặc của Campuchia đã tăng trưởng từ xấp xỉ 1% GDP lên xấp xỉ 10% GDP hiện nay. Trong 6 tháng đầu năm 2015, xuất khẩu của lĩnh vực này đạt giá trị hơn 3 tỷ đôla và tuyển dụng hơn 600.000 công nhân.
Đây là đóng góp kinh tế to lớn nhất của Mỹ đối với Campuchia, theo lời phát ngôn viên chính phủ Phay Siphan.
Nhưng ông nói thêm rằng điều đó đi kèm các điều kiện, bao gồm cả thúc đẩy nhân quyền và cải cách dân chủ trong nước.
Theo ông, mặt khác Trung Quốc không áp dụng các điều kiện tương tự đối với các khoản vay của họ dành cho cơ sở hạ tầng rất cần thiết, như đường xá và các đập thủy điện, để theo kịp sự tăng trưởng nhanh chóng của một trong những nước châu Á đang tăng trưởng nhanh nhất.
Ông nói: “Chúng tôi hiểu rằng phương Tây mong sự bền vững và chúng tôi tôn trọng điều đó, và phía Trung Quốc lại không quan tâm đến cách thức cai trị đất nước ra sao, nhưng chúng tôi cần một đối tác tốt cho sự sống còn của nền kinh tế”.
Ông Siphan bênh vực chính phủ trước những cáo buộc cho rằng có việc xâm hại nhân quyền. Ông nói Mỹ cần thay đổi chính sách cứng nhắc áp dụng cho tất cả các nước và nên hiểu biết hơn về sự đang dạng trong ASEAN.
Chúng tôi học hành ở Mỹ và chúng tôi hiểu điều đó, nhưng bạn không thể ép buộc ai cũng ăn hamburger.Phát ngôn viên chính phủ Phay Siphan nói.
“Chúng tôi học hành ở Mỹ và chúng tôi hiểu điều đó, nhưng bạn không thể ép buộc ai cũng ăn hamburger”, ông nói thêm rằng Campuchia về mặt hiến pháp vẫn giữ thế trung dung trong quan hệ với Bắc Kinh và Washington.
Không có gì lạ khi Đảng đối lập Cứu Quốc Campuchia có quan điểm khác.
Theo nhà lập pháp đối lập Son Chhay, chính phủ Hun Sen coi chính sách đối ngoại Mỹ là xâm phạm chủ quyền Campuchia, dẫn đến việc đảng cầm quyền ngả về phía Trung Quốc là nước mà ông cho là đã không giúp gì nhiều cho sự phát triển kinh tế của Campuchia.
“Mối quan tâm của Trung Quốc là khai thác tài nguyên của đất nước, họ không quan tâm đến dân chủ hay nhân quyền, hay thương mại công bằng, họ coi Campuchia như một nước họ có thể khai thác bất cứ gì họ cần cho kinh tế Trung Quốc”, ông nói.
Ông Chhay đồng ý rằng Campuchia cần giữ thế trung lập, nhưng nói thêm các giá trị của đảng ông liên kết nhiều hơn với các giá trị của Mỹ, và Mỹ có trách nhiệm tôn trọng các giá trị đó ở Campuchia.
Ông nói: “Bạn không thể lợi dụng Campuchia và cố tỏ ra tử tế, rồi lại nhìn đi hướng khác khi nói đến lợi ích của Mỹ đối với vấn đề Trung Quốc này”.
Trong khi đó, sau chiến thắng sít sao của đảng cầm quyền trong cuộc bầu cử cạnh tranh cao năm 2013, các nhà phân tích nói Thủ tướng Hun Sen sẽ tận dụng chuyến thăm đến California tháng tới để đảo ngươc tinh huống ngoại giao.
“Tôi nghĩ mối quan hệ chặt chẽ với Washington mang lại cho ông ấy uy tín và tính chính đáng, và chuyến thăm California tháng sau để dự hội nghị thượng đỉnh Mỹ-ASEAN được nội bộ chính phủ Campuchia diễn dịch là một thành công”, theo nhận định của nhà báo Sebastian Strangio, đang công tác thường trú tại Phnom Penh và là tác giả cuốn Campuchia của Hun Sen.
Nhà phân tích chính trị Ou Virak nói Hoa Kỳ sẽ trông đợi ông Hun Sen nhượng bộ phần nào để đổi lấy tính chính đáng đó, điều mà vị thủ tướng đã lên kế hoạch rất lâu từ trước với việc kết án phe đối lập.
Ông Ou Virak nói, “Câu hỏi đặt ra là liệu ông Kerry có thể nhận được cam kết của ông Hun Sen và đảng CPP một cách cách cụ thể, lâu dài và ý nghĩa đủ cho việc định hình tương lai của an ninh khu vực hay không”.
