Thính giả Nghĩa Nguyễn, ở Seattle, Washington, hỏi như sau:
“Kính thưa Bác sĩ,
Tôi có câu hỏi về mắt cườm (cataract)
Mắt phải của tôi đôi khi bị chảy nước mắt, đổ ghèn, và đỏ. Tôi đi khám bác sĩ Mỹ, họ nói rằng mắt tôi không bị gì, chỉ irritation. Cho thuốc nhỏ drops - Artificial (nước mắt nhân tạo). Tôi thấy giúp được tình trạng nầy. Nhưng đôi khi cũng bị trở lại, không dứt hẳn.
Tôi cũng có đề nghị khám xem mắt tôi có cataract không. Họ nói cần phải cataract surgery (mổ cườm), nhưng tôi biết mắt tôi vẫn thấy tốt.
Xin hỏi Bác sĩ,
1/ Bác sĩ có loại thuốc nhỏ nào khác để trị dứt irritation không?
2/ Phương pháp nào để tôi xác định mắt tôi là cataract?
Xin cảm ơn."
Bác sĩ Hồ Văn Hiền:
Mắt khó chịu và cườm khô ở người lớn tuổi
Trước hết, tôi xin nói rõ những nhận xét sau đây chỉ có tính cách thông tin tổng quát, giúp cho bệnh nhân có một số kiến thức căn bản lúc nói chuyện với bác sĩ của mình.Trường hợp vị thính giả đặt câu hỏi (mà tôi không biết bao nhiêu tuổi), người có thẩm quyền duy nhất giải quyết thắc mắc là vị bác sĩ chuyên khoa mắt của thính giả, hay nếu chưa vừa ý, cần hỏi bác sĩ gia đình của mình hay yêu cầu tham khảo với một bác sĩ chuyên khoa khác (second opinion).
Những nhận xét sau đây căn cứ trên một số hướng dẫn của Hàn Lâm Viện Nhãn Khoa Hoa Kỳ :
1) Một số bệnh nhân lớn tuổi thắc mắc: “Mắt tôi hay bị “chèm nhem”, bác sĩ cho nhỏ thuốc là nước mắt nhân tạo, tôi nhỏ vài hôm thì khỏi, sao bây giờ vẫn bị lại như cũ?”
Sở dĩ mắt chúng ta luôn luôn trong sáng vì nước mắt được tiết ra liên tục, giữ cho mắt ướt và có tác dụng ngăn chặn nhiễm trùng, đồng thời hệ thống ống dẫn thải nước mắt (tear duct) dư đi vào mũi ở phía dưới. Người gìà, cũng như phụ nữ sau tuổi tắt kinh, tuyến nước mắt làm việc kém đi, nhất là nếu mắc những bệnh làm giảm sút cơ năng hạch nước mắt như bệnh phong thấp (RA), một số bệnh tuyến giáp, vì vậy mắt bị khô, nhất là lúc xem TV chăm chú, đọc sách lâu mà ít chớp mắt (“nhìn không chớp”). Do đó, mắt bị xốn, do phản xạ, nước mắt lại sản xuất tăng lên, chảy đi không kịp làm nhòa, nhòe mắt. Dùng nước mắt nhân tạo có ích cho trường hợp này nhưng phải dùng thường xuyên, không phải bớt triệu chứng rồi ngưng. Ngoài ra, nên nhớ chớp mắt thường xuyên lúc đọc sách, xem phim, mang kính mát hoặc tránh chỗ gió nhiều làm khô mắt nhanh hơn. Nên để ý một số người sẽ bị xốn mắt vì chất bảo quản (preservative) đi kèm trong thuốc nhỏ mắt. Nếu nhỏ 6-7 lần/ ngày, nên dùng nước mắt nhân tạo mà không chứa chất bảo quản (preservative free artificial tears).
Một số trường hợp, bác sĩ chuyên khoa mắt có thể gắn một nút (punctal plug) bằng plastic vào kênh dẫn nước mắt để giữ nước mắt lại cho mắt đỡ khô.
Một số người già mí mắt bật ra ngoài (ectropion) nên không giữ được nước mắt, phải chảy ra ngoài. Có thể giải phẫu nếu cần để mí mắt không còn bật ra ngoài.
2) Một số người không thấy thị giác mình có vấn đề, và hỏi tại sao phải đi khám bác sĩ mắt làm chi cho mất thì giờ và tốn kém. Thật ra có nhiều người già vì lý do này hay lý do khác bị giảm thị lực rất nhiều, có khi mù đến một bên mắt mà không biết, đến lúc bác sĩ chuyên khoa khám phá ra vấn đề, có thể đã quá trễ không đảo ngược lại như trường hợp mắt bị hư vì áp suất trong mắt quá cao và làm hư hại mắt.
Hàn Lâm Viện Nhãn Khoa khuyên bệnh nhân 40-65 tuổi nên đi khám mắt ở bác sĩ chuyên môn (ophthalmologist) cứ 2 đến 4 năm một lần dù không có bệnh, trên 65 tuổi nên khám một lần mỗi năm là ít nhất, có thể thường hơn.
Lý do : Những thay đổi mắt ở người già xảy ra rất chậm, từ từ, làm bệnh nhân thích ứng với hoàn cảnh mà không để ý, không biết rằng mắt mình mờ hơn trước, hoặc thị trường (visual field) của mình bị thu hẹp lại, mình không còn thấy rõ những gì xảy ra ở ngoại biên tầm mắt mình, màu sắc các sự vật mình thấy không trung thực (ví dụ màu trắng mình tưởng là vàng), đêm tối lái xe, đèn phía trước chiếu vào mắt mình lóa không thấy rõ. Bác sĩ chuyên khoa mắt sẽ khám thấy những thay đổi đó và sẽ đề nghị những biện pháp thích hợp để chữa trị (như cho đeo kính để điều chỉnh khúc xạ mắt (refraction correction), giải phẫu hay cho thuốc trị chứng cườm nước (glaucoma) làm cao áp suất trong mắt, ngăn chặn những tổn thương có thể xảy tới cho mắt, giải phẫu lấy cườm và thay thế bằng thấu kính nhân tạo (artificial lens), giúp tránh tai nạn cho người lái xe).
3) Cataract, hoặc cườm khô, là trường hợp thấu kính (lens) của mắt bị vẩn đục, cản trở ánh sáng từ ngoài vào rọi trên đáy mắt (retina). Muốn thị giác toàn hảo, ngoài việc thấu kính phải thông suốt, cần phải có một võng mạc (đáy mắt, retina) làm việc tốt (ví dụ không bị hư hoặc kém đi do đã bị thoái hóa vì tuổi già, hoặc hư vì bệnh tiểu đường), và luôn những khâu khác của hệ thần kinh phải nguyên vẹn. Cho nên, mổ mắt lấy cườm sẽ làm thị giác tốt hơn trước, thấy rõ hơn trước khi mổ, nhưng không nhất thiết là sẽ 20/20 (tối hảo) vì còn tùy thuộc các yếu tố khác của mắt và hệ thần kinh người bệnh. Gần đây bác sĩ chuyên khoa mắt có thể khuyên giải phẫu lấy cườm sớm hơn là mấy chục năm trước đây, lý do là kết quả giải phẫu tốt hơn. Tuy nhiên một số bs thuộc trường phái xưa hơn có thể không đồng ý và đợi cataract "chín muồi" hơn mới khuyên bệnh nhân đi mổ.
Ngoài ra, nếu bị cườm khô (cataract), bác sĩ mắt không nhìn thấy rõ phần sau của mắt nên không theo dõi và chữa trị được những bệnh của võng mạc (retinopathy). Lấy cườm khô ra giúp cho công việc chăm sóc của mắt dễ dàng và tốt hơn.
4) Có người lại thắc mắc: Thế tại sao mổ cườm khô rồi mà vẫn mang kính (mang gương)?
Ở người trẻ bình thường, không cần mang kính cũng thấy rõ vật ở thật xa (vô tận, infinity) cũng như vật ở gần (đọc sách chữ nhỏ). Sở dĩ được như vậy vì thấu kính (lens) trong mắt người trẻ có khả năng thích ứng (accommodation), thay đổi tính khúc xạ của nó (tựa như máy hình hiện đại có thể tự động zoom xa và gần).
Thấu kính nhân tạo (thế thấu kính bệnh đã đục) không có khả năng thích ứng theo nhu cầu nhìn xa nhìn gần này, nên phải lựa chọn giữa một loại thấu kính nhìn gần và một loại thấu kính nhìn xa. Thường thì, khi mổ mắt cườm khô, một bên mắt thì bác sĩ gắn thấu kính nhìn gần, mắt kia thì bác sĩ gắn thấu kính nhìn xa để bệnh nhân có thể sinh hoạt bình thường mà không cần đeo kính (mang gương). Tuy nhiên, những trường hợp như đọc sách chữ nhỏ, kéo dài, bệnh nhân cũng cần mang kính để mắt đỡ mệt và thấy rõ hơn.
Mong những nhận xét sau đây có ích phần nào cho quý vị thính giả.
Chúc bệnh nhân may mắn.
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
--------------------------------------
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi đáp Y học này.
Quý vị có thể nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Qúy vị muốn được giải đáp các thắc mắc về những vấn đề y học thường thức, xin gọi đến số (202) 205-7890, hoặc E-mail đến địa chỉ <vietnamese@voanews.com> để sắp xếp hẹn trả lời cho buổi phát thanh kế tiếp.
Các bác sĩ của chuyên mục Hỏi đáp Y học Trực tiếp của đài VOA sẽ cố gắng giải đáp các thắc mắc về y học của qúy vị.
