Trong chương trình Hỏi đáp Y học tuần này, thính giả đài VOA Thái Đỗ gửi tới câu hỏi thắc mắc về chứng chảy mồ hôi tay chân quá nhiều.
“Thưa Bác sĩ,
Cháu bị bệnh mô hôi ở tay, chân, và nách từ nhỏ thì có nên cắt hạch giao cảm không, hay bây giờ có loại thuốc nào có thể làm giảm triệt để bệnh này không ạ?
Cám ơn Bác sĩ.”
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Thường chúng ta chảy mồ hôi toàn thân nhiều lúc chúng ta đến một chỗ nóng nực, vì bộ óc chúng ta có khả năng phát hiện được sự thay đổi nhiệt độ của máu cơ thể đi vào đầu, bộ óc ra lệnh cho những tuyến mồ hôi làm việc nhiều hơn. Trái lại, mồ hôi bàn tay và lòng bàn chân chịu ảnh hưởng trực tiếp của vỏ não (cerebral cortex) là những tổ chức thần kinh cấp cao và là nơi điều khiển những cảm xúc, suy nghĩ. Do đó chúng ta chảy mồ hôi tay chân thường vì chúng ta xúc động, sợ sệt hoặc lo âu (emotional stimuli).
Chứng chảy mồ hôi tay chân quá nhiều (hyperhidrosis) ở một người khỏe mạnh về mọi mặt khác thường được giải thích như là một sự thiếu điều hòa của hệ thần kinh giao cảm (autonomic dysregulation). Nói một cách đơn giản hơn, những người này là những người dễ bị xúc động, hệ thần kinh giao cảm (sympathetic system) quá nhạy cảm, kích thích các hạch mồ hôi tay, chân, nách quá trớn. Người Nhật bị chứng này 20 lần nhiều hơn các giống dân khác. Người Mỹ (phần đông là da trắng) chừng 1% mắc chứng này.
Chữa trị chỉ có mục đích làm tăng chất lượng đời sống vì bệnh này không có gì nguy hiểm.
1) Thường nhất là dùng những muối aluminum (nhôm).
• Ở Mỹ, thuốc tên Drysol chứa 20 % aluminum chloride, bán từng chai 37. 5 cc, và ở Mỹ mua phải có toa bác sĩ. Tối đi ngủ người bệnh thoa Drysol lên chỗ mồ hôi nhiều, lấy saran wrap (là màng plastic) bọc lên, sáng dậy rửa thuốc đi. Làm hai đêm liên tiếp. Sau đó, mỗi tuần một hai lần nếu cần.
• Thuốc Certin-Dri và Xerac không cần toa bác sĩ. Nên hỏi dược sĩ có thuốc tương tự hay không, thường đây là những chất rẻ tiền dễ kiếm.
2) Các thuốc uống xài trị bệnh ra mồ hôi nhiều không hiệu quả lắm vì nhiều phản ứng phụ. Những thuốc này cũng như những biện pháp sau đây không xài cho trẻ em, và chỉ kể ra đây với mục đích thông tin.
3) Anticholinergics:
a) Những thuốc này có tác dụng chống lại acetylcholine (là chất truyền dẫn [neurotransmitter] kết nối các sợi thần kinh giao cảm với tuyến mồ hôi), nên cũng gây phản ứng phụ như khô mắt, khô miệng, mắt mờ do con ngươi nở lớn, khó tiểu, bón.
Vd: propantheline bromide, glycopyrrolate, oxybutynin (Ditropan), benztropine).
b) Một cách chữa khác là iontophoresis, dùng dòng điện để đem thuốc vào da.
c) Trong một số trường hợp bác sĩ có thể xài thuốc an thần (tranquilizer).
4) Một phương pháp mới, khá đắt tiền là chích Botulinum toxin A (Botox). Botox là một chất cực độc lấy từ vi trùng botulinum. Hiện nay rất thịnh hành trong việc trị các vết nhăn da mặt. Độc tố này làm tê liệt các tuyến mồ hôi. Bệnh nhân được bác sĩ chuyên khoa da chích chừng 50 mũi chất này vào mỗi bàn tay. Hiệu nghiệm từ 4-12 tháng, sau đó phải làm lại.
5) Phương pháp giải phẫu: cắt đứt hay hay kẹp dây thần kinh giao cảm nằm trong lồng ngực, trước khi dây này ra khỏi lồng ngực và phụ trách vùng mồ hôi ở nách và tay (cắt thần kinh giao cảm bằng nội soi lồng ngực/ ETS endoscopic transthoracic sympathectomy). Phẫu thuật này do BS giải phẫu thần kinh (neurosurgeon) thực hiện.
a) Biến chứng (complications) chính của thủ thuật này là pneumothorax (không khí vào trong màng phổi)(chừng 5%).
b) Các phản ứng phụ (side effects):
• tay chân quá khô.
• bệnh trở lại sau một thời gian (recurrence)
• mồ hôi quá nhiều xảy ra ở những vùng khác (Compensatory sweating [CS]= "chảy mồ hôi bù trừ"), có khi rất bất tiện: mông, lưng, toàn thân, trong 55% trường hợp theo một tổng quan 406 vụ giải phẫu ở châu Âu (Rodriguez PM) [1]. Đàn bà dễ bị phản ứng phụ này nhiều hơn. Kết quả tốt hơn cho trường hợp mồ hôi bàn tay, vùng nách tỷ số thành công thấp hơn.
• tim đập quá chậm bradycardia), tổn thương các dây thần kinh khác: ít xảy ra.
Nói chung hầu hết các bệnh nhân bằng lòng với kết quả trong năm đầu. Sau đó, tỷ số 'bằng lòng" giảm đáng kể, lý do chính là "chảy mồ hôi bù trừ".(Dumont P) [2]
Bệnh nhiều mồ hôi chỉ bất tiện, cần tĩnh tâm, bớt lo lắng, lo âu, thư giãn. Thường người chảy mồ hôi tay nhiều có khuynh hướng bị ám ảnh tay mình ẩm ướt lúc giao tiếp, trước lúc sắp phải bắt tay người khác, cầm tay người khác. Sự căng thẳng này lại càng làm cho người đó hồi hộp, tim đập mạnh, tay ướt nhiều hơn (do hệ thần kinh giao cảm tự động bị kích thích bởi tác dụng của stress). Người đó có thể vô tình tránh tiếp xúc với người khác và giới hạn sinh hoạt của mình, ít muốn tiếp xúc với ai. Khá đông người Việt Nam chúng ta cũng nghĩ rằng mồ hôi tay là triệu chứng yếu tim (cũng dễ hiểu vì do tác dụng hệ gia cảm nói trên, tim cũng đập nhanh, người đó hồi hộp, cảm thấy khó thở) nhưng điều này không đúng. Có thể đọc sách hướng dẫn, tập thiền, hoặc nhờ những người có khả năng giúp cho mình tự tin hơn, như chuyên gia tâm lý, hoặc bs của mình. Đa số người trẻ mắc chứng này dần dần sẽ bớt trở ngại, triệu chứng giảm đi với thời gian, nhất là nếu người đó tự tin hơn và làm chủ được mình hơn bằng cách ý thức về sự sợ sệt của mình. Có thể dùng muối nhôm (aluminum salt) nếu cần. Nên nhờ bác sĩ khám để đánh giá sức khỏe tổng quát, để loại những bệnh tim, giáp trạng đôi khi có thể đi cùng.
Cắt nội soi thần kinh giao cảm là một phẫu thuật lớn, không đảo ngược được, và có thể gây biến chứng đáng kể, có khi quan trọng. Tác dụng phụ là compensatory sweating (chảy mồ hôi bù trừ), xảy ra khá lâu sau khi mổ, có thể làm thất vọng bệnh nhân sau giai đoạn thoả mãn lúc đầu.
Đa số bác sĩ khuyên nên dùng thử các phương pháp bảo thủ, chỉ dùng phẫu thuật khi thất bại với các biện pháp khác. Nên tham khảo với bs chuyên bệnh ngoài da. Nên điều tra kỹ về khả năng, kinh nghiệm của bs sẽ giải phẫu, cũng như về phương tiện nơi thực hiện giải phẫu, để đối phó nếu gặp biến chứng bất ngờ, nguy hiểm.
Chúc bệnh nhân may mắn.
References:
1) Eur J Cardiothorac Surg. 2008 Sep;34(3):514-9. doi: 10.1016/j.ejcts.2008.05.036. Epub 2008 jul2
2) Ann Thorac Surg. 2004 Nov;78(5):1801-7.
BS Hồ Văn Hiền
---------------------------------------------------
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi Đáp Y Học này.
Quý vị có thể nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Chúng tôi vẫn dành đường dây điện thoại để tiếp nhận các thắc mắc khác của quý thính giả về sức khỏe và y học thường thức. Số điện thoại dành cho mục Hỏi đáp Y học là 202-205-7890, ngày giờ nhận câu hỏi là thứ Ba và thứ Năm mỗi tuần, từ 8 giờ 30 đến 9 giờ 30 tối, giờ Việt Nam. Quý vị cũng có thể gửi câu hỏi cho chúng tôi qua điện thư ở địa chỉ Vietnamese@voanews.com.
