Thính giả Mia Thin, 58 tuổi, ở Campuchia, hỏi về bệnh thần kinh thị giác như sau:
“Thưa Bác sĩ,
Tôi ở Campuchia. Hồi khoảng năm 2004, tôi đến bệnh viện để mổ bong võng mạc mắt trái. Sau đó hai tháng, tôi mổ tiếp ở cả hai bên mắt để đổi thủy tinh thể. Sau khi mổ xong, mắt trái sáng được 9/10, còn con mắt trái đã mổ bong võng mạc sáng được 5/10.
Sau đó khoảng hai năm, mắt trái từ từ yếu dần. Thấy tình trạng như vậy, tôi mau chóng đi bệnh viện mắt để bác sĩ khám. Bác sĩ nói “tốt thôi.” Nhưng mắt tôi cứ dần dần yếu đi. Lần nào đi khám bác sĩ cũng nói như vậy. Kéo dài suốt bảy, tám năm nay như vậy. Bây giờ càng ngày càng yếu, quá tệ, đến nỗi hồi trưa nay, tôi bịt mắt phải lại, để mắt trái ngó thẳng vào mặt trời, mà tôi không thấy mặt trời, chỉ thấy bóng tối. Nhưng không hiểu sao ban đêm, tôi có thể thấy được cái bóng đèn mờ mờ.
Tôi đi khám sáu, bảy mươi lần rồi, khám đủ chỗ hết, mà không có được kết quả gì hết.
Gần đây, đi bác sĩ sau này, bác sĩ cho chụp MRI.
Kết quả MRI: Teo thị thần kinh hậu cầu trái: NAION. Viêm mạn. Không thấy viêm mới thị thần kinh hậu cầu, khối choáng chỗ thị thần kinh, hốc mắt hai bên trên MRI. Không thấy tổn thương não đặc hiệu hay khối choáng chỗ nội tọa trên MRI. Viêm đa xoang.
Sau khi có kết quả MRI, thì bác sĩ khám luôn mắt phải, và nói co “bạc gai,” và cho uống hai loại thuốc. Bác sĩ nói chỉ có thể giữ nguyên tình trạng như vậy, chứ không thể chữa lành bệnh.
Tôi muốn hỏi Bác sĩ ở thế giới ngày nay có thuốc nào chữa cho tôi lành bệnh, làm sáng mắt lại không.
Cảm ơn Bác sĩ!”
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Những giải thích sau đây chỉ có tính cách thông tin. Đây là một đề tài chuyên môn về khoa mắt rất khó. Tôi chỉ xin cố gắng giải thích từng bước, một số điểm theo yêu cầu của thính giả, để chúng ta cùng học hỏi. Sẽ không có ý kiến về định bệnh hay điều trị cho một trường hợp cá biệt. Xin quý vị kiên nhẫn theo dõi.
Chúng ta cần giải thích một số căn bản về giải phẫu (cơ thể học). Mỗi con mắt chúng ta là một cái phòng tối, như cái phòng tối của máy chụp hình. Ánh sáng từ thế giới bên ngoài vào, đi xuyên qua giác mạc (cornea) và thủy tinh thể (lens), rồi chiếu hình đảo ngược lên trên một cái màn hình, gọi là võng mạc (retina), vai trò giống như phim chụp ảnh trong máy chụp hình. Trong võng mạc có những tế bào đặc biệt biến tín hiệu ánh sáng thành những tín hiệu thần kinh, các tín hiệu này được dẫn truyền qua một dây thần kinh gọi là dây thần kinh thị giác (thị thần kinh, optic nerve, gồm chừng 1,2 triệu sợi thần kinh) đi đến phía sau của bộ óc (visual cortex), là nơi tiếp nhận các tín hiệu này và tạo nên cảm giác “thấy’ của chúng ta.
Trước đây, bệnh nhân bị bóc võng mạc (retinal detachment) bên trái và đã được chữa trị. Những lần đầu tiên đi khám sau khi ông đi giải phẫu thuỷ tinh thể và cảm thấy bị mờ mắt bên trái, có thể bác sĩ mắt ghi nhận việc ông mất thị giác bên mắt đó nhưng lúc khám phía trong nhãn cầu, có lẽ do không thấy gì bất bình thường trong đáy mắt và đầu thần kinh thị giác nên bác sĩ nói với ông là không sao cả. Cho đến cách đây một tháng, đi làm MRI (Magnetic [Resonance Imaging: hình ảnh bằng cộng hưởng từ trường; trong một môi trường có từ trường mạnh, mỗi phần của cơ thể đáp ứng một cách khác nhau và được thể hiện trên hình ảnh.] Định bệnh của bs xem MRI là: NAION (theo như bệnh nhân đọc lại), viết tắt của từ: Nonarteritic Anterior Ischemic Optic Neuropathy.)
NAION có nghĩa: thần kinh thị giác bên trái bị bệnh (neuropathy), tổn thương nằm trong đoạn dài 1mm, nằm phía trước (anterior, đoạn gắn với võng mạc), nguyên nhân do thiếu máu.
Có hai lý do có thể giải thích tại sao không đủ máu để nuôi dưỡng dây thần kinh (ischemia) trong một giai đoạn nào đó:
a) Không đủ máu được bơm tới dây thần kinh, ví dụ áp suất máu quá thấp (huyết áp thấp - low blood pressure) hay mạch máu bị chèn ép đâu đó.
b) Động mạch đem máu đến bị hư hại, nên bị nghẽn, ví dụ do động mạch bị viêm (arteritis).
Trong trường hợp này, theo như thính giả đọc từ báo cáo của bác sĩ làm MRI, những động mạch nuôi dưỡng nó không bị bệnh viêm động mạch (“non-arteritic”), khác với trường hợp thiếu máu dinh dưỡng vì các động mạch bị bệnh viêm, bị hư hại gọi là Arteritic Anterior Ischemic Optic Neuropathy hay AAION.
Nguyên nhân:
Chúng ta chưa biết nguyên nhân bệnh này (NAION). Có thể có liên quan đến những yếu tố sau đây nhưng chưa chắc chắn lắm:
● Người bị chứng cơn ngưng thở trong lúc ngủ (sleep apneas)
● Người dùng thuốc interferon để trị bệnh ung thư, hay thuốc Sildenafil ("Viagra") để chữa bệnh rối loạn cương cứng (erectile dysfunction, "bất lực")
● Một số bất bình thường cơ thể học của đầu thần kinh thị giác (optic disc drusen).
Người bệnh NAION tuổi trung bình 57-65 tuổi, mỗi năm trong 100.000 người chừng 2-10 người mắc bệnh này, và NAION là loại viêm thần binh thị giác cấp tính (acute optic neuropathy) thường gặp nhất ở người trên 50 tuổi.
Người bệnh từ từ mất khả năng thị giác (vision loss), thấy càng lúc càng mờ, mất cảm nhận màu sắc cũng là một trong những dấu hiệu đầu tiên; không đau đớn. Thị trường bị thu hẹp lại, trong trường hợp bệnh này, phần thấy được có thể mất một phần trên hay dưới của đường chân trời (altitudinal visual field deficit). Có thể vì vậy mà ông nhìn vào mặt trời (trên cao, phía trên chân trời) thì không thấy gì cả, nhưng nếu nhìn vào ngọn đèn phía dưới thì lại thấy ánh sáng yếu.
Bác sĩ định bệnh bằng cách nhìn vào đáy mắt: đầu thần kinh thị giác một bên bị sưng, ứ máu, với những vết máu chảy chung quanh gai thị giác. Mắt bên kia, trong đầu thần kinh thị giác khoảng lõm (“cup”) nhỏ hơn bình thường (a hyperemic and swollen optic nerve with peripapillary splinter hemorrhages and a fellow eye with a small cup to disc ratio). (Dean Cestari, MD)(1)
Hiện nay chưa có biện pháp chữa hữu hiệu cho bệnh này. Theo BS Cestari, nếu sau hai tháng, bệnh nặng hơn, hay tái lại, cần xem xét lại có đúng bệnh NAION hay là bệnh khác.
Ví dụ, nếu là bệnh viêm dây thần kinh thị do bệnh viêm động mạch (Arteritic Anterior Ischemic Optic Neuropathy, AION), bác sĩ có thể dùng thuốc corticoid để chống viêm. Trong bệnh viêm động mạch tế bào khổng lồ (Giant Cell Arteritis, GCA), động mạch thái dương bị viêm, sưng, đau (temporal arteritis). Mù mắt đột ngột một bên ở người trên 50 tuổi, kèm theo những triệu chứng như nhức đầu, đau da đầu lúc chải tóc, nóng sốt, đau nhức bắp cơ, mệt mỏi, chóng mặt, tê lưỡi...Biến chứng nguy hiểm là có thể làm mù mắt do viêm thần kinh thị giác, nguyên nhân vì động mạch nuôi thần kinh thị giác bị viêm (Arteritic Anterior Ischemic Optic Neuropathy, AAION). Bác sĩ chuyên khoa mắt là người can thiệp khẩn cấp trong trường hợp này, cho dùng corticoid để cứu vãn thị giác bệnh nhân.
Đề nghị với ông đến bác sĩ gia đình khám tổng quát, để xem ông có bệnh gì khác hay không. Mục đích là cần chữa những bệnh liên hệ (tiểu đường, cai hút thuốc lá, GCA) nếu có.
Theo tôi nghĩ ông nên chọn một bác sĩ chuyên khoa mắt (ophthalmologist) chuyên về võng mạc (retina specialist), và để bác sĩ chữa bệnh và theo dõi cho ông kỹ lưỡng hơn. Tránh việc thay đổi bác sĩ nhiều quá, nhất là nếu các bác sĩ không liên lạc với nhau để hoạt động một cách có phối hợp. Ngoài ra, cần được bác sĩ mắt theo dõi định kỳ, và cần khám bs chuyên khoa mắt chữa trị gấp nếu triệu chứng mờ mắt, chớp sang đột ngột xảy ra trên con mắt còn lại.
Chúc bệnh nhân may mắn.
(1) http://eyewiki.aao.org/Non-Arteritic_Anterior_Ischemic_Optic_Neuropathy_(NAION)
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
------------------------------------------
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi Đáp Y Học này.
Quý vị có thể nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Chúng tôi vẫn dành đường dây điện thoại để tiếp nhận các thắc mắc khác của quý thính giả về sức khỏe và y học thường thức. Số điện thoại dành cho mục Hỏi đáp Y học là 202-205-7890, ngày giờ nhận câu hỏi là thứ Ba và thứ Năm mỗi tuần, từ 8 giờ 30 đến 9 giờ 30 tối, giờ Việt Nam. Quý vị cũng có thể gửi câu hỏi cho chúng tôi qua điện thư ở địa chỉ Vietnamese@voanews.com.
