Ba tháng sau vụ bắn chết Michael Brown, một thanh niên trẻ da đen không mang vũ khí ở Ferguson, Missouri, các vụ biểu tình bạo động hàng đêm đã nhường chỗ cho các cuộc thảo luận trầm tĩnh của một đại bồi thẩm đoàn. Đây là một nhóm 12 công dân tư nhân sẽ quyết định liệu có truy tố hình sự cảnh sát viên Darren Wilson đã nổ những phát súng gây chết người hay không.
Các đại bồi thẩm đoàn nằm trong số các cơ chế tư pháp bí ẩn và bí mật nhất của Hoa Kỳ, mà phần nhiều người dân Mỹ còn chưa hiểu rõ, huống gì những người dân nước khác. Nhưng tôi đã tìm hiểu về hoạt động bên trong của các cơ chế này vào mùa hè này, khi tôi được ngẫu nhiên chọn để phục vụ trong năm tuần lễ của một đại bồi thẩm đoàn 23 người ở thủ đô Washington.
Các đại bồi thẩm đoàn đã có từ thế kỷ thứ 12 ở Anh quốc, nơi các đoàn này được thành lập để bảo vệ những thường dân bị nhà vua quá nhiệt thành truy tố. Ở Hoa Kỳ, quyền này được ghi trong tu chính án thứ 5 của hiến pháp, quy định rằng “Không một người nào phải bị chịu trách nhiệm về một trọng tội, hay một loại tội phạm ô nhục nào, trừ phi có sự trình bày hay buộc tội của một đại bồi thẩm đoàn.”
Thẩm quyền của các đại bồi thẩm đoàn là tuỳ thuộc vào 50 tiểu bang riêng rẽ, và các luật lệ của mỗi tiểu bang khác nhau, với các hoạt động từ việc quy kết các trọng tội cho đến việc điều tra hoạt động hình sự và hạnh kiểm của các giới chức công cử.
Khác với các đoàn bồi thẩm của các phiên tòa, thường họp ở tòa án công khai và quyết định liệu một người bị truy tố về một tội ác có phạm tội hay vô tội, các đại bồi thẩm đoàn chỉ nghe bằng chứng trình bày bởi luật sư trong ban công tố. Việc kết tội sẽ được đưa ra nếu bồi thẩm đoàn quyết định có “nguyên do hợp lý” rằng có việc phạm tội và một người hay nhiều người cụ thể nào có thể là thủ phạm.
Trong khi diễn ra thủ tục đại bồi thẩm đoàn, không có sự hiện diện của thẩm phán hay nghi can. Các tiến trình được tổ chức trong vòng bí mật để bảo vệ thanh danh cho những người vô tội.
Đại bồi thẩm đoàn 23 người mà tôi được tham gia làm việc hàng ngày trong năm tuần lễ, giống y như một ngày làm việc tám tiếng, với những giờ nghỉ giải lao để uống cà phê và ăn trưa.
Nhưng cũng như mọi công việc khác, có những người cáo ốm hoặc không thể có mặt vì những lý do khác. Vì thế, các luật lệ đòi hỏi là chỉ cần 16 người trong đại bồi thẩm đoàn, gọi là túc số, cần phải hiện diện để ban bồi thẩm có thể duyệt xét bằng chứng, nghe lời khai của nhân chứng và tham gia các cuộc thảo luận.
Sau khi đã trình bày tất cả bằng chứng của nhà nước, công tố viên yêu cầu ban bồi thẩm đưa ra cáo trạng và rời khỏi tòa. Các đại bồi thẩm đoàn sau đó sẽ giơ tay biểu quyết về mỗi một cáo trạng đang được cứu xét. Đối với bồi thẩm đoàn của chúng tôi, cần có 12 phiếu thuận để nghi can bị buộc tội; tại Missouri, sẽ cần có chín phiếu thuận của ban bồi thẩm 12 người để kết tội cảnh sát viên Wilson.
Tôi không được phép tiết lộ chi tiết của hơn 70 vụ chúng tôi đã nghe trình bày trong năm tuần lễ làm việc. Nhưng ban bồi thẩm mà tôi phục vụ đã duyệt bằng chứng của các vụ giết người và các vụ tội phạm nghiêm trọng khác như mưu sát, cướp của có vũ trang, tấn công và bạo hành trong gia đình. Chúng tôi đã lắng nghe và hỏi các nhân chứng, các nạn nhân, các cảnh sát viên và đôi khi của các tội phạm mặc đồng phục nhà tù.
Nhiều vụ tập trung vào thành phần nghèo khó, thất nghiệp và học vấn thấp.
Không phải vụ nào chúng tôi nghe trình bày đều kết thúc bằng sự kết tội. Đúng ra, chưa đầy phân nửa các vụ đưa đến kết thúc đó, còn những vụ khác sẽ được các đại bồi thẩm đoàn tiếp theo sẽ duyệt lại.
Năm tuần lễ tôi đã cùng với các công tố viên, các nhân chứng, các điều tra viên cảnh sát và các đồng sự trong ban công tố, đã đem lại cho tôi một cái nhìn của người trong cuộc vào hệ thống tư pháp của Hoa Kỳ.
Kinh nghiệm đã giúp tôi thông cảm được với các nạn nhân vô danh, thuộc thành phần của các số liệu thống kê tội phạm đôi khi vô cảm, và tôn trọng những người bảo đảm rằng bị cáo phải đối mặt với những tội trạng dựa vào sự thật và các dữ kiện, chứ không phải dựa vào lời đồn đại và suy đoán.
