PHNOM PENH —
Một tòa án Campuchia hôm nay kết tội 23 công nhân ngành dệt may và là thành viên công đoàn đã bị bắt trong những vụ biểu tình bạo động hồi tháng 1, sau đó tuyên án treo và rồi phóng thích họ. Vụ việc nổi bật này thu hút sự theo dõi của các công ty nổi tiếng quốc tế đã đe dọa xét lại việc thuê mướn công nhân của Campuchia. Từ Phnom Penh, thông tín viên VOA Robert Carmichael tường thuật về vụ án này.
Trước phán quyết hôm nay, giới hữu trách đã chận các đường phố quanh tòa án thành phố Phnom Penh, do đó gia đình và những người ủng hộ 23 công nhân dệt may và thành viên công đoàn bị đưa ra tòa phải tụ tập nơi các rào chắn để bày tỏ hậu thuẫn.
Một số người thắp hương tại một bàn thờ Phật dựng lên tạm ở giữa đường, trong khi các nhà sư tụng kinh với hy vọng có được một bản án thuận lợi.
Các tổ chức nhân quyền lâu nay vẫn cho rằng vụ xử 23 bị can này là một trò hề, một nỗ lực trắng trợn của chính phủ lợi dụng các tòa án dễ sai khiến hăm dọa các công nhân khu vực dệt may cấp thiết trong nền kinh tế.
23 người này bị bắt trong vòng 2 ngày hồi tháng 1 trong những vụ biểu tình về mức lương tối thiểu mà giới hữu trách đã dùng đạn thật để trấn át một cách tàn bạo. Có ít nhất 4 công nhân chết trong các vụ xung đột – nhưng cho đến nay, chưa có cuộc điều tra nào được tiến hành về những vụ giết người đó.
Các bị can bị buộc vào nhiều tội, trong đó có tội kích động và phá hoại tài sản. Các chuyên gia pháp lý nói phiên xử họ thiếu hẳn các tiêu chuẩn quốc tế, và đầy những sai sót, trong đó có bằng chứng khả nghi, quan tòa cấm bị can không được phát biểu, và bị can không được quyền đối chất với nhân chứng.
Khoảng 9 giờ sáng giờ địa phương hôm nay, mấy trăm người ủng hộ đã vui mừng khi nghe tin tòa ra lệnh phóng thích các công nhân. Một số reo hò, những người khác bật khóc.
Tòa quyết định kết tội cả 23 người và tuyên các án tù từ 1 năm đến 4 năm rưỡi, nhưng sau đó phán các án treo, có nghĩa là các bị can được trả tự do.
Ông Dave Welsh là đại diện ở Campuchia của Trung tâm Ðoàn kết, một tổ chức lao động có trụ sở ở Hoa Kỳ. Ông nói phản ứng tại tòa của các bị can và gia đình họ hết sức tích cực:
“Ðiểm chính yếu là mọi người đều thở phào nhẹ nhõm, cùng với các bị can, cùng với gia đình họ, và cùng với công đoàn và cộng đồng nhân quyền nói chung – vì họ sẽ được trả tự do hôm nay.”
Tuy nhiên, trong khi tâm trạng chung là hân hoan, có sự thất vọng rằng 23 người này vẫn bị kết tội.
Ông Moeun Tola, người đứng đầu chương trình lao động tại Trung tâm Giáo dục Luật pháp Cộng đồng, một tổ chức phi chính phủ ở địa phương, nói rằng bản án đem lại những cảm giác lẫn lộn:
“Như quý vị biết, không có công lý chút nào cho họ bởi vì họ không làm điều gì sai trái cả - mà chỉ đòi lương bổng cho dạ dầy của mình. Họ không làm điều gì sai trái. Và những người dùng bạo lực nhắm vào công nhân, bắn người chết hay bị thương vẫn còn được tự do và không bị kết tội. Do đó, mắc dầu chúng tôi hoan nghênh việc phóng thích 23 người, nhưng chúng tôi vẫn lên án cáo trạng chống lại họ.”
Sản xuất hàng dệt may là cột trụ kinh tế của Campuchia, thu về 5,5 tỷ đôla về xuầt khẩu trong năm ngoái, chủ yếu qua Hoa Kỳ và Liên hiệp châu Âu.
Lương bổng thấp là nguyên do chính gây bất mãn. Mức lương tối thiểu hàng tháng hiện là 100 đôla, nhưng công nhân đòi tăng lên tới 160 đôla, và đó là nguyên do gây ra các cuộc biểu tình hồi tháng 1. Khu vực này còn đối mặt với các thách thức khác nữa, trong đó có một luật về công đoàn gây tranh cãi mà chính phủ muốn thông qua vào cuối năm nay.
Phán quyềt hôm nay được đưa ra vào cuối một tuần lễ có nhiều diễn biến quan trọng. Hôm thứ hai, một phái đoàn đại diện các công ty nổi tiếng thế giới như H&M, Puma và The Gap nói với các giới chức chính phủ rằng trừ phi các điều kiện dành cho 600.000 công nhân trong khu vực này được cải thiện, thì các công ty này sẽ đi tìm nguồn cung lao động ở chỗ khác. Những trục trặc trong khu vực dệt may của Campuchia đã gây cho họ quá nhiều vấn đề về giao tế nhân sự.
Các công ty hàng hiệu này nói chính phủ cũng phải có hành động: phải đình chỉ việc dùng bạo lực và tòa án chống lại công nhân và thành viên công đoàn, phải thực thi một chương trình quy định lương bổng thích đáng, và phải bảo đảm rằng, trong trường hợp tòa nhốt các bị can trong vụ này, thì bằng chứng phải hợp với các tiêu chuẫn quốc tế.
Ông Welsh của Trung tâm Ðoàn kết nói phán quyết đánh dấu một bước đầu quan trọng trong việc đưa quan hệ trong khu vực dệt may trở lại đúng hướng. Ông nói:
“Thông điệp mà chúng tôi tìm cách chuyển đi là sẽ khó, cực kỳ khó, hoặc lẽ ra sẽ rất khó mà xúc tiến tất cả các vấn đề này – cho dù là về mức lượng đủ sống, về Luật Công đoàn, hay bất cứ vấn đề nào khác, nếu như 23 người này bị bỏ tù một cách vô lý, kể cả là chỉ trong trí tưởng của chúng ta. Vì thế tôi nghĩ có cơ hội thực sự để đi tới. Và tôi cho rằng họ sẽ nhìn sự việc cũng dưới ánh sáng đó.”
Trong vòng vài tiếng sau khi phán quyết được tuyên đọc, tất cả các bị can đã được phóng thích khỏi nhà tù. Hàng trăm người ủng hộ đang chờ đón họ và cùng với họ tham gia một cuộc diễu hành từ nhà tù tiến vào Phnom Penh.
Trước phán quyết hôm nay, giới hữu trách đã chận các đường phố quanh tòa án thành phố Phnom Penh, do đó gia đình và những người ủng hộ 23 công nhân dệt may và thành viên công đoàn bị đưa ra tòa phải tụ tập nơi các rào chắn để bày tỏ hậu thuẫn.
Một số người thắp hương tại một bàn thờ Phật dựng lên tạm ở giữa đường, trong khi các nhà sư tụng kinh với hy vọng có được một bản án thuận lợi.
Các tổ chức nhân quyền lâu nay vẫn cho rằng vụ xử 23 bị can này là một trò hề, một nỗ lực trắng trợn của chính phủ lợi dụng các tòa án dễ sai khiến hăm dọa các công nhân khu vực dệt may cấp thiết trong nền kinh tế.
23 người này bị bắt trong vòng 2 ngày hồi tháng 1 trong những vụ biểu tình về mức lương tối thiểu mà giới hữu trách đã dùng đạn thật để trấn át một cách tàn bạo. Có ít nhất 4 công nhân chết trong các vụ xung đột – nhưng cho đến nay, chưa có cuộc điều tra nào được tiến hành về những vụ giết người đó.
Các bị can bị buộc vào nhiều tội, trong đó có tội kích động và phá hoại tài sản. Các chuyên gia pháp lý nói phiên xử họ thiếu hẳn các tiêu chuẩn quốc tế, và đầy những sai sót, trong đó có bằng chứng khả nghi, quan tòa cấm bị can không được phát biểu, và bị can không được quyền đối chất với nhân chứng.
Khoảng 9 giờ sáng giờ địa phương hôm nay, mấy trăm người ủng hộ đã vui mừng khi nghe tin tòa ra lệnh phóng thích các công nhân. Một số reo hò, những người khác bật khóc.
Tòa quyết định kết tội cả 23 người và tuyên các án tù từ 1 năm đến 4 năm rưỡi, nhưng sau đó phán các án treo, có nghĩa là các bị can được trả tự do.
Ông Dave Welsh là đại diện ở Campuchia của Trung tâm Ðoàn kết, một tổ chức lao động có trụ sở ở Hoa Kỳ. Ông nói phản ứng tại tòa của các bị can và gia đình họ hết sức tích cực:
“Ðiểm chính yếu là mọi người đều thở phào nhẹ nhõm, cùng với các bị can, cùng với gia đình họ, và cùng với công đoàn và cộng đồng nhân quyền nói chung – vì họ sẽ được trả tự do hôm nay.”
Tuy nhiên, trong khi tâm trạng chung là hân hoan, có sự thất vọng rằng 23 người này vẫn bị kết tội.
Ông Moeun Tola, người đứng đầu chương trình lao động tại Trung tâm Giáo dục Luật pháp Cộng đồng, một tổ chức phi chính phủ ở địa phương, nói rằng bản án đem lại những cảm giác lẫn lộn:
“Như quý vị biết, không có công lý chút nào cho họ bởi vì họ không làm điều gì sai trái cả - mà chỉ đòi lương bổng cho dạ dầy của mình. Họ không làm điều gì sai trái. Và những người dùng bạo lực nhắm vào công nhân, bắn người chết hay bị thương vẫn còn được tự do và không bị kết tội. Do đó, mắc dầu chúng tôi hoan nghênh việc phóng thích 23 người, nhưng chúng tôi vẫn lên án cáo trạng chống lại họ.”
Sản xuất hàng dệt may là cột trụ kinh tế của Campuchia, thu về 5,5 tỷ đôla về xuầt khẩu trong năm ngoái, chủ yếu qua Hoa Kỳ và Liên hiệp châu Âu.
Lương bổng thấp là nguyên do chính gây bất mãn. Mức lương tối thiểu hàng tháng hiện là 100 đôla, nhưng công nhân đòi tăng lên tới 160 đôla, và đó là nguyên do gây ra các cuộc biểu tình hồi tháng 1. Khu vực này còn đối mặt với các thách thức khác nữa, trong đó có một luật về công đoàn gây tranh cãi mà chính phủ muốn thông qua vào cuối năm nay.
Phán quyềt hôm nay được đưa ra vào cuối một tuần lễ có nhiều diễn biến quan trọng. Hôm thứ hai, một phái đoàn đại diện các công ty nổi tiếng thế giới như H&M, Puma và The Gap nói với các giới chức chính phủ rằng trừ phi các điều kiện dành cho 600.000 công nhân trong khu vực này được cải thiện, thì các công ty này sẽ đi tìm nguồn cung lao động ở chỗ khác. Những trục trặc trong khu vực dệt may của Campuchia đã gây cho họ quá nhiều vấn đề về giao tế nhân sự.
Các công ty hàng hiệu này nói chính phủ cũng phải có hành động: phải đình chỉ việc dùng bạo lực và tòa án chống lại công nhân và thành viên công đoàn, phải thực thi một chương trình quy định lương bổng thích đáng, và phải bảo đảm rằng, trong trường hợp tòa nhốt các bị can trong vụ này, thì bằng chứng phải hợp với các tiêu chuẫn quốc tế.
Ông Welsh của Trung tâm Ðoàn kết nói phán quyết đánh dấu một bước đầu quan trọng trong việc đưa quan hệ trong khu vực dệt may trở lại đúng hướng. Ông nói:
“Thông điệp mà chúng tôi tìm cách chuyển đi là sẽ khó, cực kỳ khó, hoặc lẽ ra sẽ rất khó mà xúc tiến tất cả các vấn đề này – cho dù là về mức lượng đủ sống, về Luật Công đoàn, hay bất cứ vấn đề nào khác, nếu như 23 người này bị bỏ tù một cách vô lý, kể cả là chỉ trong trí tưởng của chúng ta. Vì thế tôi nghĩ có cơ hội thực sự để đi tới. Và tôi cho rằng họ sẽ nhìn sự việc cũng dưới ánh sáng đó.”
Trong vòng vài tiếng sau khi phán quyết được tuyên đọc, tất cả các bị can đã được phóng thích khỏi nhà tù. Hàng trăm người ủng hộ đang chờ đón họ và cùng với họ tham gia một cuộc diễu hành từ nhà tù tiến vào Phnom Penh.
