Một tòa án Nga hôm 19/7 kết tội phóng viên Hoa Kỳ Evan Gershkovich làm gián điệp và kết án ông 16 năm tù, trong một động thái mà tờ báo chủ quản của ông, Wall Street Journal, gọi là “một bản án nguỵ tạo đáng hổ thẹn”.
Ông Gershkovich, công dân Mỹ 32 tuổi, người cho rằng những cáo buộc chống lại ông là sai sự thật, đã ra tòa vào tháng trước tại thành phố Yekaterinburg. Ông là nhà báo Mỹ đầu tiên bị bắt vì tội làm gián điệp ở Nga kể từ Chiến tranh Lạnh.
Đoạn video về phiên điều trần do tòa án công bố cho thấy ông Gershkovich ngồi trong lồng kính trong phòng xử án, lắng nghe bản án được đọc nhanh chóng trong gần 4 phút bằng ngôn ngữ pháp lý.
Khi được thẩm phán hỏi có thắc mắc gì không, ông trả lời "Không" bằng tiếng Nga.
Thẩm phán Andrei Mineyev cho biết thời gian ông Gershkovich đã thụ án kể từ khi bị bắt gần 16 tháng trước sẽ được tính vào bản án 16 năm. Vị thẩm phán này ra lệnh tiêu hủy điện thoại di động và sổ tay của phóng viên. Bên bào chữa có 15 ngày để kháng cáo.
Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao Mỹ không ngay lập tức đưa ra bình luận.
“Bản án nguỵ tạo, đáng hổ thẹn này được đưa ra sau khi Evan phải ngồi tù 478 ngày, bị giam giữ trái pháp luật, xa gia đình và bạn bè, bị ngăn cản đưa tin, tất cả chỉ vì làm công việc nhà báo của mình,” tờ WSJ nói trong một tuyên bố.
"Chúng tôi sẽ tiếp tục làm mọi thứ có thể để thúc đẩy việc trả tự do cho Evan và hỗ trợ gia đình anh ấy. Báo chí không phải là tội ác và chúng tôi sẽ không ngừng nghỉ cho đến khi anh ấy được thả. Điều này phải chấm dứt ngay bây giờ."
Trước đó trong ngày 19/7, các công tố viên Nga đã đề nghị mức án 18 năm tù đối với nhà báo Mỹ khi phiên tòa xét xử ông về tội gián điệp của ông kết thúc nhanh chóng bất thường, có lẽ dọn đường cho một cuộc trao đổi giữa Moscow và Washington.
Theo cơ quan báo chí của tòa án, các cuộc tranh luận cuối cùng diễn ra sau cánh cửa đóng kín tại phiên tòa, nơi ông Gershkovich không thừa nhận bất kỳ tội nào. Chính phủ Hoa Kỳ và các nhà xuất bản của tờ WSJ đã chỉ trích phiên tòa xét xử trong hệ thống pháp luật bị chính trị hóa cao độ của Nga là giả tạo.
Ông Gershkovich bị bắt vào ngày 29/3/2023, khi đang đi tường trình ở thành phố Yekaterinburg thuộc Dãy núi Ural. Các nhà chức trách tuyên bố, mà không đưa ra bất kỳ bằng chứng nào, rằng ông đang thu thập thông tin tình báo cho Hoa Kỳ.
Không giống như phiên tòa đầu tiên vào ngày 26/6 tại Yekaterinburg và các phiên điều trần trước đó ở Moscow, trong đó các phóng viên được phép gặp ông Gershkovich nhanh chóng trước khi phiên tòa bắt đầu, nhưng tuần này không ai được vào phòng xử án và ông cũng không được nhìn thấy, nhưng nhà chức trách không đưa ra lời giải thích nào. Các vụ án gián điệp và phản quốc thường được giữ bí mật.
Tòa án Nga kết án hơn 99% bị cáo và các công tố viên có thể kháng cáo những mức án mà họ cho là quá khoan dung. Họ thậm chí có thể kháng cáo để cho tha bổng.
Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã tuyên bố ông Gershkovich “bị giam giữ sai trái” và cam kết chính phủ sẽ kiên quyết tìm cách trả tự do cho ông.
Khi được hỏi hôm 19/7 về khả năng trao đổi tù nhân liên quan đến ông Gershkovich, người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov từ chối bình luận.
Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov hôm 17/7 cho biết tại Liên Hiệp Quốc rằng “các cơ quan đặc biệt” của Moscow và Washington đang thảo luận về một cuộc trao đổi liên quan đến ông Gershkovich. Nga trước đó đã phát tín hiệu về khả năng hoán đổi, nhưng nước này nói rằng phán quyết sẽ phải được đưa ra trước. Ngay cả sau khi có phán quyết, bất kỳ thỏa thuận nào như vậy cũng có thể mất nhiều tháng hoặc nhiều năm.
Phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Vedant Patel hôm 18/7 đã từ chối thảo luận về các cuộc đàm phán về một cuộc trao đổi có thể xảy ra, nhưng nói: “Chúng tôi đã nói rõ ngay từ đầu rằng Evan không làm gì sai và lẽ ra không nên bị giam giữ. Cho đến nay, Nga không cung cấp bằng chứng phạm tội và không thể biện minh cho việc tiếp tục giam giữ Evan.”
Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi đầu năm nay ám chỉ rằng ông sẽ sẵn sàng đổi ông Gershkovich lấy Vadim Krasikov, một người Nga đang thụ án chung thân vì vụ giết một công dân Georgia gốc Chechnya năm 2019 ở Berlin.
Ông Gershkovich đã bị giam khoảng hơn 15 tháng trong Nhà tù Lefortovo khét tiếng ở Moscow.
Văn phòng Tổng công tố Nga hồi tháng trước cho biết nhà báo này bị cáo buộc “thu thập thông tin tình báo” theo lệnh của CIA về Uralvagonzavod, một nhà máy cách Yekaterinburg khoảng 150km về phía bắc chuyên sản xuất và sửa chữa xe tăng cũng như các thiết bị quân sự khác.
Ông Lavrov hôm 17/7 tái khẳng định tuyên bố của Điện Kremlin rằng chính phủ có “bằng chứng không thể chối cãi” chống lại ông Gershkovich, mặc dù cả ông và bất kỳ quan chức Nga nào khác đều chưa từng tiết lộ điều đó.
Tờ báo nơi ông Gershkovich làm việc và các quan chức Hoa Kỳ đã bác bỏ cáo buộc là không có thật.
“Ông Evan chưa bao giờ được chính phủ Hoa Kỳ tuyển dụng. Ông Evan không phải là gián điệp. Báo chí không phải là một tội ác. Và lẽ ra ông Evan không bao giờ nên bị giam giữ ngay từ đầu”, người phát ngôn an ninh quốc gia Nhà Trắng John Kirby nói vào tháng trước.
Cách giải thích của Nga về những gì cấu thành tội phạm cao như gián điệp và phản quốc là rất rộng, với việc chính quyền thường truy lùng những người chia sẻ thông tin công khai với người nước ngoài và cáo buộc họ tiết lộ bí mật nhà nước.
Đầu tháng này, các chuyên gia nhân quyền của Liên Hiệp Quốc nói Nga đã vi phạm luật pháp quốc tế khi bỏ tù ông Gershkovich và nên thả ông “ngay lập tức”.
Các vụ bắt giữ người Mỹ ngày càng phổ biến ở Nga, với 9 công dân Mỹ được cho là bị giam giữ ở đó khi căng thẳng giữa hai nước leo thang vì giao tranh ở Ukraine.
Đại sứ Hoa Kỳ tại Liên Hiệp Quốc, Linda Thomas-Greenfield cáo buộc Moscow coi “con người như những lá bài để mặc cả”. Bà đưa ra trường hợp ông Gershkovich và cựu thủy quân lục chiến Paul Whelan, 53 tuổi, giám đốc an ninh của một công ty ở Michigan, người đang thụ án 16 năm sau khi bị kết án vì tội gián điệp mà cả ông và Hoa Kỳ đều phủ nhận.
Diễn đàn