Ngày 17/1 vừa qua, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam và chính quyền tỉnh Quảng Ngãi đã khởi công xây dựng Khu tưởng niệm Nghĩa sỹ Hoàng Sa. Công trình này có thể gửi đi những tín hiệu của Đảng Cộng sản Việt Nam về quan hệ với Trung Quốc và Mỹ trong thời gian tới, theo nhận định của Tiến sĩ Luật Cù Huy Hà Vũ trong một cuộc phỏng vấn mới đây với VOA Việt ngữ.
Tiến sỹ Hà Vũ hiện là học giả tại Đại học Luật Northwestern, Mỹ. Ông cũng chính là người cách đây gần 6 năm, vào ngày 4/3/2010, đã gửi Quốc Hội và các lãnh đạo cao nhất của Việt Nam bản "Kiến nghị xây dựng đài tưởng niệm Liệt sỹ hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam" trong bối cảnh Trung Quốc ngày càng đẩy mạnh xâm phạm chủ quyền và lãnh thổ của Việt Nam ở biển Đông.
Tiến sỹ Hà Vũ cho rằng việc chính quyền Việt Nam cho khởi công Khu tưởng niệm là “do sức ép chủ nghĩa yêu nước của toàn thể người Việt Nam từ trong nước ra ngoài nước trước xâm lược Trung Quốc”, trong đó có Kiến nghị của ông.
Xu hướng 'chống Trung Quốc' trong ban lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam đương nhiệm sẽ là xu hướng chủ đạo của Đại hội XII của đảng này khi đại hội khai mạc ngày 21/1Tiến sỹ luật Cù Huy Hà Vũ.
Vào lúc Trung Quốc đẩy mạnh xây đảo nhân tạo và quân sự hóa chúng tại các điểm có tranh chấp ở Trường Sa, cũng như gia tăng các vụ tàu Trung Quốc tấn công tàu đánh cá của Việt Nam ở Biển Đông, Tiến sỹ Hà Vũ nhận định về lý do chính quyền Việt Nam xây khu tưởng niệm vào thời điểm này:
“Theo tôi có hai lý do sau đây. Một là, nhằm gián tiếp tưởng niệm các chiến sĩ hy sinh trong trận chiến chống Trung Quốc tại Hoàng Sa vì lễ khởi công Khu tưởng niệm nghĩa sĩ Hoàng Sa diễn ra chỉ 2 ngày trước tưởng niệm 42 năm Hải chiến Hoàng Sa 19/1.
“Hai là, xu hướng muốn có thái độ cứng rắn đối với Trung Quốc xâm lược trong ban lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam, cụ thể là sau Hội nghị trung ương ương 14 của Đảng vừa kết thúc, đã thắng thế cho dù mới chỉ là bước đầu, chưa phải vững chắc. Việc chỉ có đại diện của Tổng liên đoàn lao động Việt Nam và chính quyền địa phương, không có các quan chức cấp trung ương trong lễ khởi công đã cho thấy rõ điều này.”
Theo phân tích riêng của Tiến sỹ Hà Vũ, xu hướng “chống Trung Quốc” trong ban lãnh đạo Đảng cộng sản Việt Nam đương nhiệm sẽ là xu hướng chủ đạo của Đại hội XII của đảng này khi đại hội khai mạc ngày 21/1. Ông bình luận:
Sau Đại hội XII Đảng cộng sản Việt Nam, Việt Nam sẽ không còn ‘đi dây’ trong quan hệ với Mỹ và Trung Quốc để xích mạnh về phía Mỹ vì sự tồn tại của chính mình trước một Đại Hán đã lên cơn bành trướng.TS luật Cù Huy Hà Vũ nhận xét.
“Như vậy, cái nguyên tắc ‘3 Không’ - không liên minh quân sự, không liên kết với nước này chống lại nước khác, không cho phép nước ngoài xây dựng căn cứ quân sự trên lãnh thổ Việt Nam - của chính quyền Việt Nam đặt Việt Nam vào thế ‘bó tay chờ chết’ trước một Trung Quốc quyết dùng vũ lực thôn tính lãnh thổ Việt Nam chắc chắn sau Đại hội Đảng XII sẽ bị xóa bỏ và thay vào đó là nguyên tắc ‘liên minh, liên kết quân sự với nước khác để bảo vệ chủ quyền và lãnh thổ quốc gia’. Nói cách khác, sau Đại hội XII Đảng cộng sản Việt Nam, Việt Nam sẽ không còn ‘đi dây’ trong quan hệ với Mỹ và Trung Quốc để xích mạnh về phía Mỹ vì sự tồn tại của chính mình trước một Đại Hán đã lên cơn bành trướng.”
Là người ngay từ đầu năm 2010 đã gửi kiến nghị chính thức đến chính quyền Việt Nam về xây đài tưởng niệm những người hy sinh khi bảo vệ Hoàng Sa và Trường Sa, Tiến sỹ Hà Vũ chia sẻ cảm xúc khi nghe tin Khu tưởng niệm Nghĩa sĩ Hoàng Sa được khởi công:
“Tôi thực sự vui mừng vì đó là chỉ dấu cho thấy chính quyền Việt Nam bước đầu ‘phục thiện’, thừa nhận Kiến nghị 6 năm về trước của tôi là ‘lẽ phải’ cũng như thừa nhận chỉ có đoàn kết tất cả mọi người Việt Nam trong và ngoài nước bất luận chính kiến, bất luận đã từng ở bên kia chiến tuyến thì mới có thể bảo vệ thành công Tổ quốc Việt Nam trước xâm lược Trung Quốc.”
Sau khi gửi kiến nghị, ông đã không nhận được bất cứ phản hồi nào từ Quốc Hội và các lãnh đạo Việt Nam. Trong cùng năm 2010, vào ngày 5/11, ông bị chính quyền Việt Nam bắt giam và sau đó bỏ tù về “Tội tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam” theo Điều 88 Bộ Luật hình sự. Cáo trạng của Viện kiểm sát Hà Nội kết tội ông ghi rõ: “Vũ bóp méo sự thật về cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc, phê phán Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam gây chia rẽ, thù hằn dân tộc”.
Sự tri ân đối với những người con đất Việt đã hy sinh vì Tổ quốc này bước đầu được thực hiện với khởi công xây dựng Khu tưởng niệm Nghĩa sĩ Hoàng Sa. Để nói lẽ phải, sự thật đều có cái giá của nó, đôi khi rất đắt.Tiến sỹ luật Cù Huy Hà Vũ nói.
Đối với Tiến sỹ Hà Vũ, giờ đây việc xây dựng khu tưởng niệm cũng tương tự như “lẽ phải đã chiến thắng”. Ông nói:
“Sự tri ân đối với những người con đất Việt đã hy sinh vì Tổ quốc này bước đầu được thực hiện với khởi công xây dựng Khu tưởng niệm Nghĩa sĩ Hoàng Sa. Để nói lẽ phải, sự thật đều có cái giá của nó, đôi khi rất đắt.”
Có thể còn có một khía cạnh khác liên quan đến công trình, ông nói thêm:
“Tất nhiên bằng việc xây Khu tưởng niệm nghĩa sĩ Hoàng Sa chính quyền Việt Nam cũng muốn chuyển thông điệp “hòa giải” nào đó đến những người đã ra đi từ Việt Nam Cộng hòa. Tuy nhiên về phía những người này họ không dễ tin đây là chỉ dấu của một sự chuyển biến nhận thức của chính quyền Việt Nam đối với họ. Thực tế, mới đây thôi, vào 30/4 năm ngoái Lễ kỷ niệm ‘Ngày giải phóng hoàn toàn miền Nam’ vẫn được tổ chức và Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đọc diễn văn vẫn ‘đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào’. Nói cách khác, đối với họ, ‘hòa hợp, hòa giải’ chỉ là chiêu thức của chính quyền Việt Nam nhằm giảm sự chống đối của cộng đồng người Việt hải ngoại vốn tác động quan trọng đến chính sách đối với Việt Nam của Mỹ và các nước phương Tây khác và nhất là để chiêu dụ cộng đồng này gửi tiền về nước trong bối cảnh tài chính quốc gia cạn kiệt do tham nhũng nghiêm trọng diễn ra trong suốt hai nhiệm kỳ Thủ tướng của Nguyễn Tấn Dũng.”
Tiến sỹ luật Cù Huy Hà Vũ là con trai cố thi sĩ Huy Cận, từng giữ chức bộ trưởng văn hóa Việt Nam. Ông Hà Vũ bị bắt cuối năm 2010 và nhận mức án bảy năm tù giam, ba năm quản chế vì tội tuyên truyền chống nhà nước. Tháng 4/2014 ông được chính quyền Việt Nam cho sang Mỹ chữa bệnh.