Một cuốn phim tài liệu của một cựu ký giả phóng sự điều tra ở Trung Quốc về nạn khói mù ở nước này đang được rất nhiều người rủ nhau xem trên internet. Theo tường thuật của thông tín viên Bill Ide của đài VOA ở Bắc Kinh, phim này được phổ biến vài ngày trước những cuộc họp quan trọng của các nhà lãnh đạo chính trị Trung Quốc.
Cuộn phim phóng sự dài gần hai tiếng đồng hồ của bà Sài Tịnh bắt đầu với cảnh bà mặc chiếc áo khoác màu trắng, đứng trên một sân khấu đèn mờ, và nói về một trong những đợt khói mù tệ hại nhất ở Bắc Kinh vào mùa đông năm 2013. Mùa đông đó bà Sài Tịnh biết được bà vừa mang thai.
"Đây là đường biểu diễn của PM 2.5 ở Bắc Kinh trong tháng giêng năm 2013. Tháng đó có 25 ngày có khói mù."
Đàng sau bà Sài Tịnh là một biểu đồ lớn về số liệu PM 2.5, những vật thể li ti trong không khí và được cho là nguyên do gây ra các bệnh tim, phổi.
Bà Sài Tịnh cho biết việc bà sinh con và con gái bà chào đời với một khối u lành cần phải cắt ngay đã thúc giục bà tìm hiểu thêm về vấn đề khói mù. Bà nói bà muốn biết câu trả lời cho 3 câu hỏi chính cho con gái của bà: “Khói mù là gì?”, “Phát sinh từ đâu?”, và “Chúng ta có thể làm gì để giải quyết vấn đề này?”
Cư dân đeo mặt nạ đi trong khói mù vào buổi sáng tại Bắc Kinh.
Bà Sài Tịnh không phải người duy nhất quan tâm tới nạn ô nhiễm nghiêm trọng ở Trung Quốc. Hơn 100 triệu người đã rủ nhau xem cuốn phim có nhan đề “Bên Dưới Mái Vòm” của bà.
Điều đáng ngạc nhiên là ở Trung Quốc, một nước kiểm duyệt internet vô cùng nghiêm nhặt, cuộn phim này cùng với những lời bình luận tiếp tục lan rộng trên mạng, và thậm chí còn được khen ngợi bởi tân Bộ trưởng Môi trường Trần Cát Ninh.
Bà Lý Yến, người đứng đầu chiến dịch năng lượng và biến đổi khí hậu ở Bắc Kinh của tổ chức Hòa Bình Xanh, nói rằng phim tài liệu này đã lan truyền quá rộng rãi nên giới hữu trách không thể ngăn chặn được nữa.
"Cuộc thảo luận trên các phương tiện truyền thông xã hội về cuốn phim của bà Sài Tịnh rất là sôi động. Rất sống động. Đây là một cuộc tranh luận sôi nổi và đã có một sinh mệnh riêng."
Mặc dù vậy, vấn đề này không hề được nói tới trên các trang chính của nhiều tờ báo lớn ở Trung Quốc hay trên các cơ quan truyền thông khác của nhà nước Trung Quốc.
Một số cuộc thảo luận trên mạng xoay quanh tin tức cho rằng bà Sài Tịnh là một người giàu có nên đã có thể sang Mỹ sinh con và một số người khác nêu nghi vấn về sự trung thành của bà đối với Trung Quốc. Những người khác tỏ ý bất bình với gợi ý của bà Sài Tịnh trong cuốn phim là khói mù đã làm cho con bà có ung bướu khi chào đời.
Vụ việc liên quan tới con gái bà Sài Tịnh chỉ là điểm khởi đầu cho cuộc thảo luận về những vấn đề như sự lệ thuộc quá nhiều của Trung Quốc đối với than đá, các quan chức môi trường không chấp hành luật pháp, và vai trò của các nhóm quyền lợi trong khu vực năng lượng có nhiều thế lực. Nhiều người cho rằng những vấn đề đó làm cho sự thay đổi ở Trung Quốc trở nên quá chậm chạp.
Cuộn phim về khói mù được phổ biến vài ngày trước khi Trung Quốc diễn ra những cuộc họp quan trọng hàng năm thường được gọi là “lưỡng hội” – Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc và Đại hội Hiệp thương Chính trị Toàn quốc.
Xe cộ lưu thông trên đường phố trong khói mù dày đặc tại Bắc Kinh.
Bà Lý Yến cho biết luật mới về bảo vệ môi trường của Trung Quốc đã bắt đầu có hiệu lực vào tháng trước và giới lãnh đạo đã tỏ vẻ sẵn sàng để đối phó với các vấn đề môi trường.
"Giới lãnh đạo Trung Quốc dường như có nhiều quyết tâm hơn trong việc theo đuổi phẩm chất tăng trưởng, thay vì tốc độ tăng trưởng. Họ đã bắt đầu trở nên cởi mở hơn và phát biểu một cách mạnh mẽ hơn về sự tăng trưởng tốt hơn, sạch hơn. Ngoài ra, năm 2014 cũng là năm đầu tiên trong thế kỷ này mà lượng sử dụng than đá ở Trung Quốc sút giảm."
Sau hội nghị thượng đỉnh APEC ở Bắc Kinh hồi cuối năm ngoái, Trung Quốc đã đề ra chỉ tiêu là lượng khí thải của nước họ sẽ bắt đầu giảm xuống vào năm 2030, nhưng đối với nhiều người thì đó là một khoảng thời gian chờ đợi quá dài.