Cuộc thao dượt quân sự thường niên của hải quân Mỹ và Philippines năm nay tránh vùng lãnh hải nhạy cảm trong lúc Tổng thống Philippines tiến thêm một bước nữa trong chính sách tăng cường quan hệ kinh tế và chính trị với Trung Quốc, nước tham vọng lớn nhất trong tranh chấp chủ quyền Biển Đông.
Cuộc thao dượt quân sự “Balikatan” từ ngày 8 đến 19 tháng 5 sẽ có bài thực tập cứu hộ thảm họa diễn ra ngoài khơi bờ biển tỉnh Aurora thuộc đảo chính Luzon của Philippines. Cuộc thao dượt quân sự chung năm nay tránh hẳn các vùng lãnh hải có những tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông. Tuyên bố chủ quyền lãnh hải của Bắc Kinh chồng lấn với tuyên bố chủ quyền của Manila tại khu vực ngoài biển phía tây đảo Luzon.
Việc tránh vùng biển có tranh chấp chủ quyền này giúp Tổng thống Rodrigo Duterte thắt chặt hơn quan hệ của Philippines với Trung Quốc sau 4 năm công khai kình chống nhau và đã đưa nhau ra một tòa trọng tài quốc tế.
Ông Herman Kraft, Giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Dililman của Philippines, nhận định:
“Tổng thống Duterte chưa bao giờ chuyên tâm vào địa chính trị, có nghĩa là chính sách đối ngoại của ông là chính sách kinh tế, và chúng ta có thể thấy rằng đó là cách mà ông thực sự biện minh hay giải thích cho đường lối tiếp cận của ông với Trung Quốc.
Tổng thống Duterte đã hai lần đi thăm Trung Quốc, gặp gỡ Chủ tịch Tập Cận Bình và đồng ý tổ chức đối thoại trong tháng này về kế hoạch chung nhau quản lý các vùng lãnh hải có tranh chấp. Trung Quốc hồi tháng 10 đề nghị 24 tỉ đôla viện trợ và đầu tư và rồi tháng 1 năm này đã cam kết thực hiện 30 dự án trị giá 3,7 tỉ đôla.
Các nhà phân tích nói cuộc tập trận ở Thái Bình Dương gần Philippines vừa gởi đi một tín hiệu ủng hộ Trung Quốc vừa chiều lòng Mỹ cũng như những người Philippines thân Mỹ.
Benham Rise, hay còn gọi là Benham Plateau, là một khu vực rộng khoảng 13 triệu hecta, chìm dưới nước nằm ở phía đông bắc đảo Luzon, được cho là giàu tài nguyên dầu khí, được Ủy ban Ranh giới Thềm lục địa của Liên Hiệp Quốc công nhận là vùng biển của Philippines. Nhưng Manila phát hiện tàu bè của Trung Quốc hoạt động khai thác trong vùng biển này hồi năm ngoái. Trung Quốc không chính thức tuyên bố chủ quyền đối với Benham Rise.
Các nhà phân tích nói một cuộc biểu dương lực lượng được hải quân Mỹ hậu thuẫn gần Benham Rise sẽ giúp xoa dịu những người Philippines bất bình về vụ tàu bè của Trung Quốc hiện diện trong vùng biển này hồi năm ngoái cũng như những người thích Washington hơn Bắc Kinh.
Ông Eduardo Araral, giáo sư khoa chính sách công của Đại học Quốc gia Singapore, nhận định:
“Cách làm đó có thể đảm bảo với nhưng người Philippines thân Mỹ rằng Mỹ không bị đẩy ra khỏi Philippines hoàn toàn mà vẫn có chỗ cho đối thoại và hợp tác. Do đó các cuộc thao dượt quân sự này giống như là một tuyên bố xác định mối quan hệ Mỹ-Philippines.”
Kết quả một cuộc thăm dò của viện nghiên cứu Metro Manila thực hiện vào cuối năm 2016 cho thấy 70% người Philippines “tin tưởng” Mỹ nhiều hơn.
Ông Duterte đã phản ứng giận dữ đối với ảnh hưởng của Mỹ tại Philippines hồi năm ngoái và yêu cầu các lực lượng của Mỹ rút khỏi nước ông, nhưng sau đó ông đã dịu giọng trong những đe dọa của ông. Một số hãng tin Philippines nói Tổng thống Duterte biết rõ về việc các tàu khảo sát của Trung Quốc hoạt động tại Benham Rise hồi năm ngoái, nhưng ông không nêu vấn đề đó lên.
Năm 2014, cựu Tổng thống Philippines Benigno Aquino ký một thỏa thuận tăng cường phòng thủ chung với Washington, Các cuột thao dượt quân sự chung kể từ khi có thỏa thuận đó tập trung vào những cuộc tập trận giả chống Trung Quốc trên vùng biển có tranh chấp chủ quyền.
Các giới chức Philippines và Mỹ hồi tháng 11 năm ngoái đã thỏa thuận với nhau về kế hoạch của cuộc thao dượt hải quân chung năm nay. Ðại sứ quán Mỹ tại Manila cho biết cuộc thao diễn sẽ bao gồm “các bài tập chặn đường tiếp tế trên biển và tấn công đổ bộ” cùng với các bài tập về cứu hộ nhân đạo và chống khủng bố. Theo thông báo của Ðại sứ quán Mỹ, hải quân Mỹ điều một tàu hậu cần, các tàu đổ bộ và hơn 25 máy bay quân sự tham gia cuộc thao dượt.
Ðại sứ quán Mỹ không bình luận về địa đểm của cuộc thao dượt năm nay ở Thái Bình Dương ngoài khơi Philippines.