Tính đến 11 giờ trưa ngày 1/11/2022, số người thiệt mạng trong thảm họa Itaewon đã tăng lên thành 156, trong đó có 101 nữ, 55 nam.
Lễ hội Halloween được tổ chức vào ngày 29/10/2022 ở khu Itaewon, thuộc quận Yongsan, thành phố Seoul (thủ đô Nam Hàn) đã trở thành thảm nạn khi rất nhiều người dồn vào một hẻm nhỏ trong khu này và sự đông đúc quá mức khiến họ cùng tìm cách thoát ra rồi lâm nạn...
Quan sát phản ứng của hệ thống chính trị, hệ thống công quyền tại Nam Hàn sau thảm nạn và đối chiếu với Việt Nam sẽ nhận ra vài điều đáng ngẫm....
***
Điều đầu tiên là xin lỗi và nhận lỗi. Hai ngày sau khi xảy ra thảm nạn Itaewon, hôm 31/10/2022, ông Lee Sang-min (Bộ trưởng Hành chính và an toàn), phân trần, đại ý: Không ai có thể tiên liệu sẽ xảy ra những thảm nạn kiểu như thảm nạn Itaewon để sắp đặt trước cảnh sát và lực lượng cứu nạn.
Các chính khách trong đảng Dân chủ đồng hành - đối lập với đảng cầm quyền (đảng Sức mạnh quốc dân) đã chỉ trích ông Lee kịch liệt, họ xem đó là ngụy biện, né tránh trách nhiệm. Đảng Sức mạnh quốc dân (tổ chức chính trị hiện chiếm đa số trong quốc hội Nam Hàn, đã thiết lập và đang điều hành chính phủ Nam Hàn) phải thừa nhận, ý kiến của ông Lee “không phù hợp”. Ngay sau đó, ông Lee xin lỗi vì bất kể thế nào, bộ của ông vẫn phải chịu trách nhiệm về sự an toàn của công dân Nam Hàn. Ông giải thích, sở dĩ ông phát biểu như thế chỉ vì muốn kêu gọi công chúng tránh suy luận, kết luận vội vàng trước khi cảnh sát công bố kết quả điều tra về nguyên nhân.
Không chỉ có Bộ trường Hành chính và an toàn bị chỉ trích, ông Yoon Suk-yeol (Tổng thống Nam Hàn) cũng bị chỉ trích khi bảo rằng, đại ý: Lễ hội Halloween ở khu vực Itaewon là “sự kiện tự phát” chứ không có nơi nào đứng ra tổ chức và đó là một trong những kẽ hở luật pháp.
Tuy Lễ hội Halloween đúng là “sự kiện tự phát” nhưng dân biểu Park Hong-keun của đảng Dân chủ đồng hành vẫn khẳng định: Tổng thống Nam Hàn trốn tránh trách nhiệm bởi Luật Quản lý an toàn và thảm họa đã quy định chính phủ có trách nhiệm phải bảo vệ dân chúng khỏi thảm họa, biến cố. Dân biểu Lee Eun-ju, thành viên của đảng Công lý - một đảng đối lập khác - cũng bày tỏ sự lo ngại về thái độ vô trách nhiệm của chính phủ và đặt vấn đề, chẳng lẽ trách nhiệm đối với thảm nạn chỉ thuộc về các cá nhân (1).
Cảnh sát Nam Hàn cũng đã lên tiếng xin lỗi thân nhân các nạn nhân và công chúng. Trưa 1/11/2022, ông Yoon Hee-keun (Giám đốc Cảnh sát quốc gia), loan báo: Kết quả điều tra sơ bộ cho thấy, đã có hàng chục cuộc gọi cho 112 (chuyên tiếp nhận các cuộc gọi thông báo về tình trạng khẩn cấp ở Nam Hàn) về những dấu hiệu nguy hiểm ở Itaewon.
Cuộc gọi đầu tiên vào khoảng 6 giờ tối 29/10/2022. Lúc ấy, phía cảnh sát nhận định, đó chỉ là cuộc gọi nhằm khiếu nại vì bất tiện. Từ khoảng 6 giờ 30 phút trở đi, cảnh sát nhận thêm 11 cuộc gọi khác cho biết đang có rất nhiều người tập trung ở khu Itaewon, có thể xảy ra tai nạn... Giám đốc Cảnh sát quốc gia cho biết sẽ lập một tiểu tổ độc lập, điều tra xem đội ngũ cảnh sát có thực hiện các biện pháp ứng phó kịp thời, phù hợp sau khi nhận những cuộc gọi như vậy hay không (2)?
Thật ra, cảnh sát Nam Hàn đã nhập cuộc từ nửa đêm 29/10/2022. Bên cạnh việc thu thập các video clip do 50 camera giám sát quanh hiện trường ghi lại và từ đó đến nay tiến hành phân tích cả những video này lẫn những video đã được đưa lên mạng xã hội trước cũng như sau khi xảy ra thảm nạn, cảnh sát cũng đã phỏng vấn khoảng 40 người bao gồm những người bị thương, người có mặt tại hiện trường, người làm việc ở các cơ sở kinh doanh trong khu vực.
Ngoài việc điều động 40 cảnh sát giám định hiện trường, sử dụng máy quét ba chiều ghi lại hiện trường, thu thập những chứng cứ có thể bị bỏ sót, cảnh sát sẽ tiến hành phân tích về mật độ người - mức độ nguy hiểm tại địa điểm xảy ra thảm nạn, song song với việc xem xét có khả năng xảy ra xây dựng trái phép, khiến lòng đường rộng 3,2 mét bị thu hẹp hay không và điều tra xem chính quyền thành phố Seoul, cũng như quận Yongsan có làm tròn nghĩa vụ phòng ngừa, đối phó với các tình huống tập trung đông người (3)?
***
Một ngày sau khi xảy ra thảm nạn Itaewon, Tổng thống Nam Hàn đã yêu cầu ông Han Duck-soo (Thủ tướng Nam Hàn) phải điều tra kỹ lưỡng, xác định tại sao xảy ra thảm nạn Itaewon và công khai kết quả điều tra. Chính phủ Nam Hàn được yêu cầu phải xác định cụ thể kẽ hở của luật pháp là gì và phải sớm cập nhật các qui định, áp dụng thêm những biện pháp bảo đảm an toàn cho công chúng để những thảm nạn như thảm nạn Itaewon không thể xảy ra thêm lần nào nữa (4).
Hôm nay (1/11/2022) Ủy ban phòng ngừa tai nạn và quản lý an toàn của Nam Hàn đã quyết định sẽ bắt tay vào việc soạn thảo đối sách phòng ngừa biến cố đối với các sự kiện tập trung đông người. Từ 3/11/2022, chính phủ Nam Hàn sẽ tiến hành rà soát các lễ hội địa phương và sẽ có giải pháp để bảo đảm an toàn đối với những sự kiện mang tính chất tự phát (không có ai, nơi nào đứng ra nhận trách nhiệm tổ chức) như Lễ hội Halloween ở Itaewon (5).
Đó không phải là điều dễ dàng, theo chính phủ Nam Hàn, họ sẽ phải tiến hành khảo sát ý kiến của những tiểu thương kinh doanh tại những địa điểm mà vào thời gian nào đó có thể sẽ có nhiều người hiện diện để xác định quản lý an toàn như thế nào vừa đạt mục đích, vừa không tạo ra những ảnh hưởng bất lợi cho sinh hoạt, kinh doanh. Chính phủ Nam Hàn cũng đã đề cập đến việc ứng dụng công nghệ (như drone,...) để kiểm soát các sự kiện có thể tập trung đông người...
Tính đến trưa 1/11/2022, chính quyền các địa phương tại Nam Hàn đã thiết lập 59 địa điểm tưởng niệm để dân chúng có thể thắp nhang, đặt hoa tưởng nhớ các nạn nhân. Chính phủ Nam Hàn cũng đã hoàn tất việc chỉ định một số công chức trực tiếp hỗ trợ từng gia đình nạn nhân, trả chi phí tang lễ cho gia đình các nạn nhân. Vì có nhiều học sinh thiệt mạng, chính phủ sẽ tiến hành hỗ trợ điều trị, tư vấn tâm lý tại các trường học có học sinh bị thiệt mạng, đồng thời gia tăng đào tạo về an toàn cho học sinh...
Chỉ trích của công chúng (những người, những nơi đứng ra tổ chức sự kiện luôn bị buộc phải lập kế hoạch chặt chẽ để bảo đảm an toàn công cộng nhưng lại không có bất kỳ ràng buộc hoặc giám sát nào đối với các sự kiện tự phát như Lễ hội Halloween ở Itaewon) đã được giới hữu trách lắng nghe một cách nghiêm túc và các hệ thống đang chuyển động để có thể điều chỉnh càng sớm càng tốt. Không có cạnh tranh giữa các đảng để giành sự tín nhiệm của công chúng, chắc chắn sẽ chẳng có gì hết.
Chú thích
(1) http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=56397
(2) http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=56394
(3) http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=56390
(4) http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=56387
(5) http://world.kbs.co.kr/service/news_view.htm?lang=v&Seq_Code=56395