Chi phí học đại học ở Mỹ khá cao, vì vậy có những chính trị gia đề xuất về đại học công không thu học phí. Tuy nhiên, ý tưởng này đã dẫn đến những tranh cãi.
Một số người nói rằng hệ thống giáo dục đại học Hoa Kỳ là tốt nhất trên thế giới. Nhưng chi phí cho việc học đại học ở Hoa Kỳ có thể rất tốn kém - khoảng 70% sinh viên tốt nghiệp đều mắc nợ ở mức độ nhất định. Trong năm 2014, tổng số tiền nợ đó ở Hoa Kỳ lên đến khoảng 1,2 nghìn tỷ đôla.
Na Uy, Phần Lan, Đức, Mexico và Brazil là những nước rất khác nhau. Nhưng tất cả các nước đó đều có một điểm chung: các công dân có thể theo học ở các trường đại học công mà chỉ phải trả học phí rất thấp hoặc không phải nộp học phí.
Đó là lý do tại sao một số nhà lập pháp Mỹ đang nhìn vào các nước khác và xem đó như là các hình mẫu để thay đổi. Trong chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2016, Thượng nghị sĩ Bernie Sanders nói Hoa Kỳ cần phải cung cấp đại học miễn phí. Chiến dịch tranh cử của ông Sanders đã không thành công. Nhưng ông không đơn độc trong cuộc đấu tranh cho nền giáo dục miễn phí.
Trong năm 2014, Tennessee đã trở thành bang đầu tiên cung cấp đại học cộng đồng miễn phí cho sinh viên mới tốt nghiệp trung học. Đại học cộng đồng là các trường công nhỏ thường cung cấp các chương trình đào tạo hai năm. Các trường này cũng có các lớp đại cương với học phí thấp dành cho những sinh viên có kế hoạch chuyển tiếp sang trường đại học bốn năm.
Hồi đầu tháng này, Tennessee thông báo rằng lần đầu tiên số sinh viên theo học đại học cộng đồng đã tăng 30%.
Oregon cũng có một chương trình như Tennessee. Hồi mùa thu năm 2016, chương trình của Oregon đã trả đỡ một phần học phí cho 6.745 sinh viên theo học đại học cộng đồng.
Ý tưởng về đại học không thu tiền đang lan rộng tại Mỹ. Hồi tháng trước, Thống đốc New York Andrew Cuomo đã công bố kế hoạch của riêng ông. Nó tập trung vào các gia đình kiếm được ít hơn 125.000 đôla hàng năm. Nó sẽ cho phép con cái của họ theo học miễn phí tại các trường đại học công của bang.
Các quan chức nói rằng kế hoạch của ông Cuomo có thể tốn đến 163 triệu đôla mỗi năm từ nay đến năm 2019.
Ông Richard Vedder là giám đốc của Trung tâm vì Đại học Chi phí thấp và Hiệu quả, một tổ chức nghiên cứu. Ông cảm thấy một số người dân New York có thể không thích việc tăng thuế để chi trả cho kế hoạch của ông Cuomo và họ có thể chuyển sang các bang khác. Ông cũng nghĩ rằng đề nghị sinh viên chi trả một phần học phí đại học là điều công bằng.
Ông nói: "Trước hết, các sinh viên là những người hưởng lợi chính từ giáo dục đại học. Hầu hết số họ, sau khi học đại học, sẽ có thu nhập cao hơn nhiều so với trước khi học đại học. Rất nhiều những sinh viên đi học đại học có thể đủ khả năng trả học phí. Học phí không phải là một trở ngại ngăn họ đi học. Vì vậy, đề nghị họ phải trả học phí dường như là điều hợp lý vì họ sẽ thu về lợi nhuận lớn từ khoản đầu tư".
Ông Vedder nói cung cấp giáo dục miễn phí tại các trường đại học công cũng có thể gây hại cho sự cạnh tranh. Ông Vedder nói nó có thể làm cho các trường tư ít hấp dẫn hơn đối với cho sinh viên.
Trong trường hợp tiểu bang Oregon, có thể một điều tương tự đang xảy ra. Các nhà quản lý đại học công bốn năm trong tiểu bang báo cáo rằng số sinh viên mới trong năm 2016 đã thấp hơn trước. Điều này có thể hàm ý rằng các sinh viên đang lựa chọn các trường đại học cộng đồng miễn phí thay vi các chương trình đại học bốn năm.
Ông Vedder cũng nêu ra các chương trình hỗ trợ tài chính của bang và liên bang, như trợ cấp Pell. Trợ cấp Pell trao tiền cho sinh viên đại học có thu nhập thấp. Các sinh viên không phải trả lại tiền.
Các quan chức ở bang Rhode Island nói sự trợ giúp như vậy vẫn chưa đủ. Một cuộc khảo sát gần đây của bộ giáo dục cấp bang cho thấy 90% học sinh trung học Rhode Island muốn theo học đại học hai năm. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy chỉ có 65% thực sự làm như vậy. Học phí là nguyên nhân số một mà các sinh viên nêu ra cho việc đã không học đại học hai năm.
Nhưng Rhode Island có một kế hoạch có thể có tác dụng. Vào tháng Giêng, Thống đốc Gina Raimondo đề xuất một kế hoạch về học hai năm miễn học phí tại trường Đại học Cộng đồng Rhode Island, Đại học Rhode Island 4 năm hoặc Đại học Rhode Island 2 năm dành cho bất kỳ ai tốt nghiệp trung học sống trong tiểu bang.
Ông Kevin Gallagher là phó chánh văn phòng của của thống đốc. Ông nói rằng cung cấp đại học miễn phí là điều đúng đắn cần làm vì hầu hết các công việc trong tương lai sẽ đều đòi hỏi trình độ đại học.
Ông nói: "Nếu bạn cho rằng đại học là một thứ xa xỉ mà chỉ có một số ít mới có thể đủ khả năng chi trả, chắc chắn là tiếp đến bạn có thể nói ‘Vậy thì việc này không cấp thiết’. Tuy nhiên, từ góc nhìn của thống đốc, chúng ta không thể không thực hiện cam kết này. Chúng tôi biết rằng ở Rhode Island, và ở Hoa Kỳ, chỉ có bằng tốt nghiệp trung học thôi thì không đủ ... Bạn phải học hành gì đó sau bậc trung học để có được một công việc có lương cao".
Đề xuất của Thống đốc Raimondo dự kiến bắt đầu vào năm 2018. Nó sẽ có chi phí là 10 triệu đôla trong năm đầu tiên. Ông Gallagher cho biết chi phí dự kiến sẽ tăng lên đến 30 triệu đôla một năm vào năm 2022. Quan chức này lưu ý rằng đó sẽ chỉ là một phần nhỏ trong ngân sách 9 tỉ đôla hiện nay của bang.
Ông Gallagher cũng tin rằng mọi người sẽ nhìn thấy được giá trị của việc có một dân số có học. Ông nói những người dân có học của bang Rhode Island sẽ kiếm được tiền nhiều hơn và hơn nữa còn đóng thuế nhiều hơn cho bang.
Ông Robert Kelchen là giáo sư về giáo dục đại học tại Đại học Seton Hall ở New Jersey. Ông nghiên cứu tài chính giáo dục đại học và chính sách về trách nhiệm giải trình. Ông Kelchen nói ông nghĩ rằng vẫn còn có những câu hỏi quan trọng cần được giải đáp liên quan đến đề xuất của Rhode Island.
Ông nói: "Một điều cần biết đầu tiên đó là miễn học phí không có nghĩa là sinh viên sẽ tránh được nợ nần. Đối với sinh viên đi học đại học công, các thành phần khác của việc học đại học - như sách vở, đi lại và nhà ở - là phần chiếm nhiều chi phí hơn so với học phí. Vì vậy, sinh viên cần phải nhận ra rằng trong nhiều trường hợp họ sẽ phải chấp nhận có vài khoản nợ nần".
Ông Kelchen cũng nói rằng kế hoạch đó có thể không giúp cho sinh viên có thu nhập thấp nhiều bằng các sinh viên có thu nhập trung bình và cao hơn. Ông lập luận rằng nên chi nhiều tiền hơn cho các sinh viên có thu nhập thấp thay vì cho tất cả sinh viên nói chung.