Quận Tây Hồ thuộc Hà Nội, thủ đô của nước Việt Nam cộng sản, đang có bước đi nhằm tôn tạo bức phù điêu về ông John McCain, phi công Mỹ từng ném bom xuống Việt Nam, bị bắt làm tù binh rồi trở thành thượng nghị sĩ ủng hộ việc bình thường hóa, thúc đẩy quan hệ Việt-Mỹ trước khi ông qua đời vào năm 2018.
Các báo Việt Nam trong đó có VnExpress và Dân Trí đưa tin hôm 16/7 rằng phù điêu sẽ được cải tạo để có kích thước to thêm và nhìn trang trọng hơn với chất liệu là đá nguyên khối. Dự kiến kinh phí dự án là gần 2 tỷ đồng từ ngân sách quận Tây Hồ, thời gian thực hiện từ năm 2024 đến 2025.
Hiện ủy ban nhân dân quận đã nộp tờ trình đến hội đồng nhân dân quận để được chuẩn thuận, VnExpress, Dân Trí và một số trang tin cho hay.
Việc chỉnh trang, tu bổ phù điêu về cố thượng nghị sĩ Mỹ có mục đích “lưu giữ lâu dài những giá trị lịch sử, văn hóa của sự kiện diễn ra tại khu vực; tạo không gian phù hợp để phát huy những giá trị trong đời sống tinh thần của nhân dân”, UBND quận Tây Hồ nói trong tờ trình, được báo chí trong nước dẫn lại.
Theo VnExpress, Dân Trí và một số trang tin, hình thức bức phù điêu được giữ nguyên nhưng sẽ có kích cỡ lớn hơn và được dịch chuyển từ gần mặt đường về phía sát với hồ Trúc Bạch, nơi ông McCain nhảy dù xuống trong tình trạng bị thương nặng, sau khi máy bay chiến đấu của ông bị bắn rơi vào tháng 10/1967.
Bức phù điêu hiện tại làm bằng xi măng-cát vàng, thể hiện hình ảnh phi công không quân thuộc Hải quân Mỹ McCain quỳ gối giơ tay hàng, khói lửa bốc lên quanh người; bên trái của phi công là hình ảnh tượng trưng về mảnh vỡ máy báy; bên phải là những dòng chữ mô tả sự kiện.
“Ngày 26-10-1967, tại hồ Trúc Bạch, quân và dân Hà Nội bắt sống phi công John Sydney McCain, thiếu tá không quân thuộc lực lượng Hải quân Hoa Kỳ đã lái chiếc máy bay A4 bị bắn rơi tại Nhà máy điện Yên Phụ. Đây là một trong 10 chiếc máy bay bị bắn rơi cùng ngày”, là nội dung dòng chữ.
Ông McCain bị giam giữ trong nhà tù của Việt Nam trong 5 năm cho đến khi được trao trả theo Hiệp định Paris ký giữa Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mỹ hồi năm 1973.
Cuộc chiến được Mỹ gọi là Chiến tranh Việt Nam kéo dài từ tháng 11/1955 đến 30/4/1975. Mỹ nói họ tham chiến để ngăn chặn Cộng sản Bắc Việt, tức Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, xâm chiếm đồng minh của Mỹ là Nam Việt Nam, tức Việt Nam Cộng Hòa.
Mỹ chính thức đưa quân vào Nam Việt Nam hồi tháng 3/1965. Nhiều diễn biến bất lợi về quân sự, chính trị, dư luận đã dẫn đến việc Mỹ rút quân năm 1973. Bắc Việt giành chiến thắng, thống nhất toàn bộ đất nước Việt Nam sau đó 2 năm.
Sau khi chiến tranh kết thúc, Mỹ cấm vận Việt Nam trong nhiều năm. Ông McCain đã trở thành một thượng nghị sĩ vào năm 1987 và có nhiều hoạt động ủng hộ việc bình thường hóa quan hệ Việt-Mỹ vào năm 1995 và sau đó là thúc đẩy mối quan hệ này.
Trong những dịp khác nhau, một số vị lãnh đạo và nhà ngoại giao cao cấp của Việt Nam đã cảm ơn và đánh giá cao những đóng góp của ông cho mối quan hệ hai nước.
Bản thân ông đã nhiều lần quay lại thăm Việt Nam, bao gồm cả ghé thăm tấm phù điêu về chính ông.
Một số vị lãnh đạo Mỹ bao gồm tổng thống, phó tổng thống, bộ trưởng quốc phòng, bộ trưởng ngoại giao… từng đến thăm bức phù điêu trong các chuyến công cán tới Việt Nam, mà gần đây nhất là Tổng thống Mỹ Joe Biden đã làm như vậy vào tháng 9/2023.