Giới chức Nga lo về quyền trẻ em bị tố cáo cùng với Tổng thống Vladimir Putin về tội ác chiến tranh vì đã trục xuất trẻ em Ukraine sang Nga khiến Liên hiệp quốc chú ý và làm cho Hoa Kỳ và một số nước khác rời khỏi cuộc họp.
Nga đả kích phương Tây rằng vi phạm luật pháp quốc tế khi trang bị vũ khí cho Ukraine, khiến phương Tây đưa ra những phản bác gay gắt rằng Ukraine có mọi quyền để tự vệ trước đội quân xâm lược của ông Putin.
Cho đến nay, nhiệm kỳ chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc của Nga là nhiệm kỳ gây tranh cãi nhất trong ký ức của các nhà ngoại giao và quan chức lâu năm của Liên hiệp quốc.
Sẽ có nhiều ồn ào hơn vào cuối tháng này khi Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov chủ trì sự kiện hàng đầu của nhiệm kỳ chủ tịch - một cuộc họp mở của hội đồng về việc bảo vệ các nguyên tắc của Hiến chương Liên hiệp quốc. Nga bị nhiều nước cáo buộc vi phạm Hiến chương khi xâm lược Ukraine và coi thường các nguyên tắc nền tảng là tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ.
Chủ tịch của Hội đồng Bảo an là vị trí luân phiên hàng tháng theo thứ tự bảng chữ cái của 15 thành viên. Khi đến lượt Nga, Đại sứ Hoa Kỳ Linda Thomas-Greenfield và người đứng đầu chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu Josep Borrell đều gọi đó là trò đùa Cá tháng Tư. Đại sứ Hoa Kỳ hứa sẽ “tận dụng mọi cơ hội để đẩy lùi việc họ [Nga] sử dụng vị trí chủ tịch để truyền bá thông tin sai lệch và sử dụng chức chủ tịch để thúc đẩy sự ủng hộ cho những nỗ lực của họ [Nga].”
Tại cuộc họp báo đầu tiên theo truyền thống trước khi Nga vào ghế chủ tịch, Đại sứ Nga Vassily Nebenzia đã bác bỏ những bình luận ngày Cá tháng Tư và đã hỏi ông Borrell rằng “Ai đang phát biểu vậy?” Ông nói trong quá khứ Nga từng là “một nhà trung gian trung thực” khi làm chủ tịch hội đồng và sẽ cố gắng duy trì như thế.
Đối với tuyên bố của Hoa Kỳ rằng Nga sẽ lan truyền thông tin sai lệch về Ukraine, ông Nebenzia bác bỏ nó như một phần của “câu chuyện phương Tây”.
Ông nói: “Chúng tôi nghĩ ngược lại.”
Chủ tịch Hội đồng Bảo an chủ trì các cuộc họp và quyết định chủ đề của các phiên họp, thường do các bộ trưởng ngoại giao và đôi khi là tổng thống chủ tọa. Ông Lavrov vào ngày 24/4 sẽ chủ tọa một phiên họp về “chủ nghĩa đa phương hiệu quả thông qua việc bảo vệ các nguyên tắc của Hiến chương Liên hiệp quốc”, nơi Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres sẽ thuyết trình cho các thành viên.
Ông Nebenzia nói với các phóng viên rằng Nga đang tìm kiếm một cuộc thảo luận hướng tới tương lai về việc hình thành “một trật tự thế giới đa cực mới dựa trên bình đẳng chủ quyền, quyền bình đẳng và quyền tự quyết, công lý và an ninh, quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa các quốc gia, với sự tôn trọng đầy đủ đối với các mục đích và các nguyên tắc của Hiến chương Liên hiệp quốc.”
Các đồng minh của Ukraine đã sẵn sàng phản bác.
Ngoài ra còn có các cuộc họp bắt buộc hàng tháng, bao gồm cả về Trung Đông, mà ông Lavrov cũng sẽ chủ tọa. Những vấn đề khác tập trung vào các điểm nóng toàn cầu, bao gồm Syria, Mali, Libya, Yemen, Haiti, khu vực Great Lakes của Châu Phi và Colombia.
Tại cuộc họp ở Mali tuần trước, Tập đoàn Wagner của Nga, một nhà thầu quân sự tư nhân, có quan hệ mật thiết với quốc gia Tây Phi và đang tham chiến ở Ukraine, đã bị một số ủng hộ viên của Kyiv nêu lên.
Để bắt đầu nhiệm kỳ chủ tịch của mình, Nga đã chọn một trong những vấn đề nóng bỏng nhất của cuộc chiến Ukraine - số phận của những đứa trẻ Ukraine được đưa đến Nga. Đối với cuộc họp không chính thức của Hội đồng Bảo an, họ đã chọn bà Maria Lvova-Belova, ủy viên về quyền trẻ em của Nga làm thuyết trình viên, người cùng với ông Putin đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế truy nã về tội ác chiến tranh.
Trong một cuộc phản đối ban đầu, các đại sứ từ các nước phương Tây đã tẩy chay cuộc họp, cử các nhà ngoại giao cấp thấp tham dự thay cho mình. Và khi bà Lvova-Belova bắt đầu phát biểu trước hội đồng qua liên kết video từ Nga, các nhà ngoại giao từ Hoa Kỳ, Anh, Malta và Albania đã bước ra ngoài.
Cố vấn chính trị Hoa Kỳ Ngoyi Ngoyi gọi việc bà Lvova-Belova được phép phát biểu là “gây phẫn nộ” và cho biết trẻ em từ 4 tháng đến 17 tuổi đã được chuyển đến 40 cơ sở ở Nga hoặc ở các vùng đất Nga chiếm đóng tại Ukraine. Ông cho biết ít nhất hai trong số các trung tâm đó điều phối việc nhận con nuôi của người Nga, điều mà Nga phủ nhận.
“Nếu Nga không cố gắng che giấu một chương trình có hệ thống nhằm buộc trẻ em Ukraine có quốc tịch Nga, thì họ nên trao cho các tổ chức nhân đạo toàn quyền tiếp cận,” ông Ngoyi nói. “Chỉ đơn giản thế thôi.”
Bà Lvova-Belova cho biết các em đã được đưa tới Nga để đảm bảo an toàn và Moscow đang phối hợp với các tổ chức quốc tế để đưa các em trở về với gia đình. Hội Chữ thập Đỏ Quốc tế sau đó nói họ đã liên lạc với bà về việc trả lại trẻ em Ukraine, và UNICEF cũng cho biết họ đã liên lạc với các quan chức Nga “nhưng chưa nhận được phản hồi về đề nghị của chúng tôi để tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình tái sum họp”.
Có sự khác biệt lớn về số lượng trẻ em đã bị trục xuất khỏi Ukraine.
Đại sứ của Ukraine tại Liên hiệp Quốc, ông Sergiy Kyslytsya, đã viết trên Twitter rằng hơn 19.500 trẻ em đã bị bắt khỏi gia đình hoặc trại trẻ mồ côi và bị trục xuất bằng vũ lực.
Bà Lvova-Belova cho biết kể từ ngày 24/2/2022, khi Nga xâm lược Ukraine, Nga đã tiếp nhận hơn 5 triệu người Ukraine, trong đó có 700.000 trẻ em — tất cả đều có cha mẹ, người thân hoặc người giám hộ hợp pháp, ngoại trừ 2.000 trẻ từ các trại trẻ mồ côi ở miền đông Donbas.
Phó cố vấn nhân quyền của Pháp, Thibault Samson, đã gọi cuộc họp là một “sự hoài nghi mới về thông tin sai lệch”, cáo buộc bà Lvova-Belova truyền bá “tuyên truyền” và “một phiên bản sai lệch của tình hình”.
Ông Samson nói: “Một lời nói dối lặp đi lặp lại đến buồn nôn vẫn là một lời nói dối.”
Trước sự kiện quan trọng thứ hai của Nga, về xuất khẩu vũ khí và thiết bị quân sự, đại sứ của nước này cho biết cuộc thảo luận sẽ “từ góc độ kiểm soát vũ khí” thay vì tập trung vào một quốc gia cụ thể.
Nhưng tại cuộc họp chính thức của hội đồng ngày 10/4, ông Nebenzia cáo buộc phương Tây khuyến khích các nước vi phạm thỏa thuận không xuất khẩu vũ khí từ Nga mà không có sự đồng ý bằng văn bản của Nga, với mục đích tăng nguồn cung cho Ukraine. Ông nói phương Tây cũng đang thúc giục các nước Đông Âu nối lại sản xuất vũ khí của Liên Xô, những nước từng là một phần của khối Xô Viết và hiện là đồng minh của phương Tây.
Ông Nebenzia sau đó phủ nhận điều mà ông gọi là “cáo buộc vô căn cứ” từ phương Tây rằng Iran và Triều Tiên đang cung cấp vũ khí cho Moscow, vi phạm lệnh trừng phạt của Hội đồng Bảo an.
Một lần nữa, các đại sứ phương Tây tẩy chay cuộc họp, để các đại biểu và các nhà ngoại giao cấp thấp tham dự thay thế.
Khi điều phối viên chính trị của Albania, Arian Spasse, lên phát biểu, ông nói: “Một quốc gia đã vi phạm thô bạo Hiến chương Liên hiệp quốc và vi phạm các quy tắc cơ bản quy định quan hệ giữa các quốc gia đang chủ tọa cơ quan chịu trách nhiệm về hòa bình và an ninh.”
Không nêu tên Nga, ông cho biết thành viên thường trực đó của hội đồng “đã làm mọi cách để phá hoại hòa bình và an ninh và gây nguy hiểm cho thế giới.”
Phó điều phối viên chính trị của Pháp, Alexandre Olmedo, nói với hội đồng rằng có nhiều tài liệu cho thấy Nga sử dụng máy bay không người lái chiến đấu từ Iran và đã mua phi đạn và đạn dược từ Triều Tiên.
Ông nói: “Pháp và Liên hiệp châu Âu sẽ tiếp tục cung cấp cho Ukraine tất cả sự hỗ trợ cần thiết, chừng nào còn cần thiết.”
Phó đại sứ Hoa Kỳ, Robert Wood, cho biết Nga bắt đầu nhiệm kỳ chủ tịch của mình “bằng cách cố gắng biện minh cho việc bắt cóc trẻ em Ukraine” rồi chuyển sang nỗ lực miêu tả mình là một bên có trách nhiệm về kiểm soát vũ khí, cố gắng che giấu sự thật rằng nước này đã phát động một cuộc xâm lược vũ trang phi lý vào nước láng giềng.
“Con đường rõ ràng và hiệu quả nhất hướng tới hòa bình và giảm nguy cơ chuyển hướng vũ khí bất hợp pháp là Nga phải chấm dứt cuộc chiến mà họ đã bắt đầu và rút lực lượng ra khỏi toàn bộ lãnh thổ có chủ quyền của Ukraine,” ông Wood nói. “Chúng tôi một lần nữa kêu gọi Nga làm như vậy và làm ngay bây giờ”.