Các nhà khoa học cho rằng sự phát triển nhanh chóng ở Đông Nam châu Á thúc đẩy việc phá rừng trong Tiểu vùng sông Mekong đầy sinh động và đe dọa đến hàng chục chủng loài tại một trong những hệ thống sinh thái đa dạng nhất về sinh học. Việc chuyển lậu thảo mộc và dã sinh đang có chiều hướng gia tăng và các chính phủ được hối thúc phải có thêm các biện pháp để ngăn chặn hiện tượng này. Từ Bangkok, thông tín viên VOA Ron Corben gửi về bài tường thuật.
Trong gần 2 thập niên, các nhà khoa học nghiên cứu về đa dạng sinh học trong Tiểu vùng sông Mekong mở rộng, còn gọi tắt là GMS, đã phát hiện trên 2.200 chủng loài mới, từ những con sóc bay khổng lồ cho đến cá và thậm chí cả những con nhện không có mắt sống trong các hang động. Từ năm 2012 đến năm 2013, hơn 360 chủng loài mới đã được phát hiện và phân loại.
Tiểu vùng sông Mekong bao gồm tỉnh Vân Nam của Trung Quốc, Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam, là một trong 5 khu vực hàng đầu thế giới về đa dạng sinh học.
Những thiệt hại đang gia tăng
Nhưng các nhà khoa học nói nhiều chục năm phát triển kinh tế, xây dựng đập thủy điện, thực thi công lực lỏng lẻo và buôn bán lậu đã gây ra những thiệt hại.
Ông Thomas Gray, một nhà quản lý chủng loài thuộc Quỹ Thiên nhiên Thế giới (WWF) ở Campuchia, nói rằng theo cách nhìn lạc quan nhất thì các nỗ lực ngăn chặn những mất mát đó vừa tốt vừa xấu.
“Có một vài thành quả tốt; tỷ như những con cọp ở Thái Lan. Nhưng có nhiều thất bại hơn là thành công và đó là điều cần phải thay đổi. Chúng ta đang có được những thành quả nhỏ nhoi ở một vài nơi, nhưng chúng ta đang thất bại về toàn cục, ấy là ý chí chính trị được nêu bật, buộc các vị nguyên thủ quốc gia phải ủng hộ việc bảo vệ thiên nhiên, đó là điều chúng ta cần phải làm”.
Loài cọp hoang đã biến mất ở Campuchia, Lào và Việt Nam, cùng với loài tê giác Á châu. Chỉ có ở Thái Lan là số cọp tăng lên đến con số khoảng 230, nhờ vào các nỗ lực bảo tồn mới.
Rừng cũng đã bị phá hoại. Diện tích rừng trong 40 năm qua đã giảm sút gần 1/3 và các nhà khoa học cho rằng đến năm 2030 thì chỉ còn từ 10 - 20%.
Các nhà khoa học cũng nói nếu mức độ mua bán bất hợp pháp các chủng loài dã sinh có nguy cơ tuyệt chủng giữ nguyên trạng hiện nay, thì khoảng 40% các chủng loài thực vật và động vật ở Đông Nam châu Á sẽ bị xóa sạch trong thế kỷ này.
Cơ quan theo dõi môi trường có trụ sở Hoa Kỳ là Quỹ Freeland nói rằng ở Đông Nam châu Á, thị trường bất hợp pháp về gỗ lấy cắp, dã sinh và các chủng loài sống dưới nước trị giá ít nhất 120 triệu đô la hằng năm.
Tại Thái Lan, có những dấu hiệu thành công. Ông Anak Pattanavibool, giám đốc ở Thái Lan của Hội Bảo vệ Dã sinh, nói rằng việc vận động công chúng đã góp phần và thành quả đó.
“Nhiều người có nhận thức về việc bảo tồn, có nhận thức và tầm quan trọng của việc cứu vãn rừng và cứu vãn dã sinh. Đó là lý do vì sao ta thấy công chúng vận động mỗi khi có các dự án phát triển lớn, họ thường tìm cách ngăn chặn các dự án phát triển lớn trong rừng ở Thái Lan. Biểu tình phản đối đang trở nên một trào lưu bình thường hiện nay”.
Đốn gỗ là mối đe dọa lớn
Tại Campuchia, đốn gỗ là một mối đe dọa lớn cho các chủng loài. Một báo cáo mới của tổ chức Forest Trends có trụ sở ở Hoa Kỳ nói rằng trong năm 2013, chính phủ đã chấp thuận chuyển nhượng tiêu biểu cho 14% diện tích đất của Campuchia.
Ông Thomas của Quỹ Thiên nhiên Thế giới nói sự mất mát về gỗ rừng nay là mối đe dọa hàng đầu cho sự đa dạng sinh học của Campuchia.
“Tại Campuchia, hàng trăm ngàn đôla gỗ nằm đó trong rừng và chẳng may số đó sẽ lọt vào tay các cấp cao nhất trong chính phủ. Chắc chắn ở Lào và Campuchia rất khó mà xử lý việc ấy nhất là vì mức cầu không có dấu hiệu sụt giảm, đặc biệt ở Campuchia và tôi đoán là cả Việt Nam, Lào và Trung Quốc nữa. Đó thực sự là một mối lo ngại”.
Tại Myanmar, các nhà bảo vệ môi trường lo sợ về tác động đối với sự đa dạng sinh học của các đập thủy điện trên sông Salween trong bang Shan miền Đông Bắc.
Những đập nước ở hạ nguồn sông Mekong đã dẫn tới những cuộc biểu tình của cộng đồng và gây lo sợ thêm về tác động của chúng đối với một thủy lộ được coi như cấp thiết cho an ninh lương thực của khoảng 60 triệu người ở Đông Nam châu Á.