Các nhà ngoại giao Hoa Kỳ đến Damascus và dự kiến sẽ tổ chức các cuộc họp chính thức trực tiếp đầu tiên của Washington với những người cai trị trên thực tế mới của Syria do nhóm Hayat Tahrir al-Sham đứng đầu vào ngày 20/12, với hy vọng có thể đo lường được những kế hoạch mà nhóm, từng là chi nhánh của al Qaeda, đưa ra cho đất nước này.
Hoa Kỳ, các cường quốc phương Tây khác và nhiều người Syria rất vui mừng khi thấy lực lượng dân quân do HTS cầm đầu lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad, nhưng không rõ liệu nhóm này sẽ áp đặt luật Hồi giáo nghiêm ngặt hay thể hiện sự linh hoạt và tiến tới dân chủ.
Một người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết các quan chức từ chính quyền Biden sẽ thảo luận với các đại diện của HTS về một loạt các nguyên tắc như tính bao trùm và tôn trọng quyền của các nhóm thiểu số mà Washington muốn đưa vào quá trình chuyển đổi chính trị của Syria.
Nhà ngoại giao hàng đầu của Bộ Ngoại giao về Trung Đông Barbara Leaf, Đặc phái viên Tổng thống phụ trách vấn đề con tin Roger Carstens và Cố vấn cấp cao Daniel Rubinstein, người được giao nhiệm vụ lãnh đạo hoạt động của Bộ tại Syria, là những nhà ngoại giao đầu tiên của Hoa Kỳ đến Damascus kể từ khi chế độ Assad sụp đổ.
Một cuộc họp báo đã được lên lịch với các quan chức Hoa Kỳ nhưng một tuyên bố được đưa ra thay mặt cho bà Leaf cho biết cuộc họp đã bị hủy vì lo ngại về an ninh, mà không cung cấp thông tin chi tiết.
Các chính phủ phương Tây đang dần mở ra các kênh cho HTS và thủ lĩnh Ahmed al-Sharaa, cựu chỉ huy của một nhánh al Qaeda tại Syria, và bắt đầu tranh luận về việc có nên đưa tên nhóm này ra khỏi danh sách khủng bố hay không. Chuyến đi của phái đoàn Hoa Kỳ diễn ra sau các cuộc tiếp xúc của Pháp và Anh với nhóm này trong những ngày gần đây.
Phái đoàn cũng sẽ tìm kiếm thông tin về nhà báo Mỹ Austin Tice, người đã bị bắt làm con tin trong khi tác nghiệp ở Syria năm 2012, và những công dân Hoa Kỳ khác đã mất tích dưới thời Tổng thống Assad.
Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết phái đoàn sẽ gặp gỡ các thành viên của nhiều cộng đồng và xã hội dân sự cũng như gặp gỡ các đại diện của HTS để thảo luận về "các nguyên tắc chuyển tiếp" được Hoa Kỳ và các đối tác khu vực ủng hộ.
Hoa Kỳ đã cắt đứt quan hệ ngoại giao với Syria và đóng cửa đại sứ quán tại thủ đô Damascus vào năm 2012.
Cuộc biểu tình đầu tiên
Vài trăm người Syria đã tập trung tại Quảng trường Ummayad ở trung tâm Damascus hôm 19/12 để kêu gọi một nhà nước dân chủ, thế tục đảm bảo quyền bình đẳng cho phụ nữ. Đây là cuộc biểu tình đầu tiên như vậy kể từ khi ông Assad bị lật đổ.
Nhiều người dân Syria lo ngại rằng chính quyền mới sẽ thiên về chế độ tôn giáo cứng rắn, gạt các cộng đồng thiểu số ra bên lề và loại trừ phụ nữ khỏi đời sống công cộng.
Obaida Arnout, người phát ngôn của chính phủ chuyển tiếp Syria, nói trong tuần này rằng "bản chất sinh học và sinh lý" của phụ nữ khiến họ không phù hợp với một số công việc của chính phủ.
Văn phòng nhân quyền Liên hợp quốc sẽ cử một nhóm nhỏ các viên chức nhân quyền đến Syria vào tuần tới trong lần đầu tiên sau nhiều năm kể từ khi ông Assad bị lật đổ, theo người phát ngôn của Liên Hợp Quốc Thameen Al-Kheetan cho biết trong một cuộc họp báo tại Geneva.
Trong một phần của cuộc tiếp quản, quân nổi dậy đã mở cửa các nhà tù và văn phòng chính phủ, làm dấy lên hy vọng mới về việc giải trình cho những tội ác đã gây ra trong cuộc nội chiến Syria.
Quân nổi dậy Syria đã giành quyền kiểm soát Damascus vào ngày 8/12, buộc ông Assad phải chạy trốn sau hơn 13 năm nội chiến và chấm dứt chế độ cai trị kéo dài hàng thập kỷ của gia đình ông.
Cuộc càn quét của quân nổi dậy đã chấm dứt một cuộc chiến đã giết chết hàng trăm nghìn người, gây ra một trong những cuộc khủng hoảng người tị nạn lớn nhất thời hiện đại và khiến các thành phố bị ném bom thành đống đổ nát, vùng nông thôn bị bỏ hoang và nền kinh tế bị khoét rỗng bởi các lệnh trừng phạt toàn cầu.
Cuộc tấn công chớp nhoáng này đã đặt ra câu hỏi liệu quân nổi dậy có thể đảm bảo quá trình chuyển đổi có trật tự hay không.
Lực lượng dưới quyền chỉ huy của ông al-Sharaa – còn được gọi là Abu Mohammed al-Golani – đã thay thế chế độ cai trị của gia đình Assad bằng một chính phủ lâm thời trong ba tháng. Nhóm này trước đó đã cai trị một vùng đất ở tỉnh Idlib thuộc tây bắc Syria.
Washington đã chỉ định ông al-Sharaa là một kẻ khủng bố vào năm 2013 và nói rằng al Qaeda ở Iraq đã giao cho ông nhiệm vụ lật đổ chế độ cai trị của Assad và thiết lập luật Hồi giáo sharia ở Syria. Mỹ cũng cho rằng Mặt trận Nusra, tiền thân của HTS, đã thực hiện các cuộc tấn công tự sát giết chết thường dân và ủng hộ một tầm nhìn giáo phái bạo lực.
Ông Golani nói rằng việc chỉ định ông là khủng bố là không công bằng và ông phản đối việc giết hại những người vô tội.
Washington vẫn lo ngại rằng ISIS có thể nắm bắt thời cơ để hồi sinh và cũng muốn tránh bất kỳ cuộc đụng độ nào ở vùng đông bắc của đất nước giữa các phe phái phiến quân được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn và lực lượng dân quân người Kurd đồng minh của Hoa Kỳ.