Công việc nấu nướng hằng ngày đặt ra mối đe dọa sức khỏe chính cho hàng tỉ người trên khắp thế giới. Một nỗ lực toàn cầu đang đổ hàng triệu đô-la vào việc làm ra những lò nấu nướng tốt hơn. Các công ty đang đáp ứng bằng các mẫu thiết kế mới. Thế nhưng câu hỏi đặt ra là, chúng tốt hơn được bao nhiêu? Các nhà khoa học của Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ tìm hiểu.
Đốt lửa để nấu thức ăn và làm ấm ngôi nhà của 3 tỉ người.
Nhưng nơi nào có lửa, ở đó có khói. Và khói thì giết người. Ô nhiễm không khí trong nhà gây ra hơn 4 triệu cái chết mỗi năm.
“Đặt điều đó vào bối cảnh chung, đó là số tử vong nhiều hơn HIV, AIDS, sốt rét và ho lao kết hợp lại,” theo nhận xét của Jim Jetter, một kỹ đã làm việc hơn một thập niên để tạo ra những bếp lò sạch hơn. Ông nói:
“Tôi cảm thấy đây giống như kiểu một tiếng gọi đối với tôi, thực sự là như vậy”.
Phòng thí nghiệm của anh ở Cơ quan Bảo vệ Môi trường chuyên thử các mẫu thiết kế bếp lò mới đến từ khắp thế giới.
Anh cho biết có nhiều bếp lò đến đây hơn kể từ năm 2010, khi Ngoại trưởng Hoa Kỳ lúc đó là bà Hillary Clinton giúp phát động phong trào của Liên minh Toàn cầu về Các bếp lò sạch. Bà nói:
“Khi chúng ta bắt đầu giải quyết thách thức này, chúng ta tin rằng, thứ nhất, đây là một thách thức về sức khỏe và một thách thức về môi trường. Thế nhưng đây cũng có thể là một cơ hội kinh tế nếu được tiếp cận đúng cách”.
Các công ty làm ra các bếp lò hiệu quả và ít ô nhiễm hơn được Liên minh Toàn cầu hỗ trợ.
Các mẫu thiết kế bếp có đủ hình dáng và kích cỡ. Jim giải thích:
“Đây là loại bếp công nghiệp. Nó đủ lớn để nấu thức ăn cho một trường học hay một bệnh viện. Và bếp này được sử dụng ở Trung Mỹ và Mexico. Và nó được dùng để làm tortillas”.
Tất cả các bếp lò này nhằm mục đích nấu nướng sạch và hiệu quả hơn các lò thông thường.
Nhưng làm thế mà người mua có thể chắc chắn là bếp đó sử dụng ít nhiên liệu hay ít ô nhiễm hơn? Đó là nơi mà phòng thí nghiệm của anh Jetter tại EPA được làm ra.
Mỗi một chiếc bếp nhỏ có một bộ đầy đủ phân tích công nghệ cao.
“Các công cụ đo lường này rất nhạy cảm. Nếu một ai đó đứng gần đường ống và thở, nó sẽ hút khí carbon dioxide trong hơi thở của họ vào”.
Các nhà nghiên cứu thực hiện các đo lường chính xác các chất gây ô nhiễm như nitrogen oxides, carbon đen hoặc bồ hóng. Anh Jetter nói, “99.98. Thế thôi”.
Họ kiểm tra xem phải mất bao lâu để đun sôi một nồi nước và phải đốt mất bao nhiêu năng lượng.
Người mua có thể so sánh bếp hoạt động tốt như thế nào dựa trên những điều mà họ cho là quan trọng. Nhà nghiên cứu Seth Ebersviller nói.
“Có thể mọi người đa số nấu ăn ngoài trời, trong trường hợp đó, khí thải trong nhà không phải là chuyện lớn. Nhưng có thể ít tốn nhiên liệu lại rất quan trọng bởi vì nhiên liệu đang khan hiếm. Trong khi ở những nơi khác, họ có thể có đầy đủ nhiên liệu nhưng họ lo lắng nhất là làm thế nào để làm sạch các bếp lò đang cháy bởi vì họ không có đủ sự thông thoáng”.
Có lẽ điều quan trọng nhất là họ nấu thứ gì mà người ta thích, theo cách mà họ muốn nấu.
Anh Jetter và nhóm của anh không chính thức thử nghiệm chuyện này. Nhưng đằng sau phòng thí nghiệm, họ thỉnh thoảng làm những thử nghiệm không chính thức. Và, “Thật là ngon miệng”.