Tổng thống Syria Bashar al-Assad đã đến thành phố Hàng Châu, phía đông Trung Quốc, bắt đầu chuyến thăm đầu tiên tới quốc gia châu Á này kể từ năm 2004 khi ông có những bước tiến xa hơn nhằm chấm dứt hơn một thập niên bị cô lập ngoại giao giữa các lệnh trừng phạt của phương Tây.
Ông Assad lên máy bay của hãng Air China trong trời sương mù dày đặc, điều mà truyền thông nhà nước Trung Quốc cho rằng “đã làm tăng thêm bầu không khí bí ẩn”, nhằm nhấn mạnh thực tế là nhà lãnh đạo Syria hiếm khi được nhìn thấy ở bên ngoài đất nước của ông kể từ khi bắt đầu cuộc nội chiến đã cướp đi hơn nửa triệu sinh mạng.
Ông dự kiến sẽ tham dự lễ khai mạc Á vận hội, cùng với hơn chục quan chức nước ngoài, trước khi dẫn đầu một phái đoàn tới các cuộc gặp ở một số thành phố của Trung Quốc, bao gồm cả cuộc họp nghị thượng đỉnh với Chủ tịch Tập Cận Bình.
Một thành viên của phái đoàn Syria cho biết ông Assad sẽ gặp ông Tập vào thứ Sáu, một ngày trước khi Tổng thống Syria tham dự lễ khai mạc Á vận hội.
Được nhìn thấy cùng với chủ tịch Trung Quốc tại một cuộc họp khu vực sẽ tăng thêm tính hợp pháp cho chiến dịch của Syria nhằm hiện diện trở lại trên chính trường thế giới, trong đó nước này đã tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc vào năm 2022 và được tái kết nạp vào Liên đoàn Ả Rập gồm 22 quốc gia vào tháng 5.
Phó giáo sư Alfred Wu của trường Chính sách công Lý Quang Diệu ở Singapore nói: “Trong nhiệm kỳ thứ ba, Tập Cận Bình đang tìm cách công khai thách thức Mỹ. Vì vậy, tôi không ngạc nhiên khi ông ấy sẵn sàng đi ngược lại các chuẩn mực quốc tế và tiếp đón một nhà lãnh đạo như Assad”.
Nhà nghiên cứu nói thêm: “Nó sẽ khiến Trung Quốc bị gạt ra ngoài lề xã hội hơn nữa, nhưng ông ấy không quan tâm đến điều này”.
Lần cuối cùng, ông Assad đến thăm Trung Quốc là vào năm 2004 để gặp Chủ tịch Hồ Cẩm Đào. Đây là chuyến thăm đầu tiên của một nguyên thủ quốc gia Syria kể từ khi quan hệ ngoại giao được thiết lập vào năm 1956.
Trung Quốc, giống như các đồng minh chính của Syria, Nga và Iran, đã duy trì những mối quan hệ đó ngay cả khi các nước khác cô lập ông Assad vì cuộc đàn áp tàn bạo của ông đối với các cuộc biểu tình chống chính phủ nổ ra vào năm 2011.
Chuyến đi kéo dài nhiều ngày của ông Assad tới Trung Quốc sẽ đánh dấu một trong những đợt vắng mặt dài nhất của ông ở Syria kể từ khi cuộc nội chiến ở nước ông nổ ra.
Ông Assad phải đối mặt với các lệnh trừng phạt do Úc, Canada, châu Âu, Thụy Sĩ và Mỹ áp đặt, nhưng những nỗ lực áp dụng các biện pháp trừng phạt đa phương đã không có được sự ủng hộ nhất trí tại Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, nơi có Trung Quốc và Nga là thành viên.
Trung Quốc đã ít nhất 8 lần phủ quyết các đề nghị của Liên Hiệp Quốc lên án chính phủ Assad và nhằm mục đích chấm dứt cuộc xung đột kéo dài hàng thập niên đã lan toả sang các nước láng giềng và lôi kéo các cường quốc thế giới vào cuộc.
Không giống như Iran và Nga, Trung Quốc không trực tiếp hỗ trợ những nỗ lực của chế độ này nhằm giành lại quyền kiểm soát đất nước.
Các nhà điều tra được ủy quyền của Liên Hiệp Quốc cho biết vụ đánh bom của Nga và lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn là nguyên nhân gây ra phần lớn cái chết của hơn 200.000 thường dân kể từ khi chiến tranh bắt đầu, điều này đã gây ra các cuộc khủng hoảng về người tị nạn và buôn lậu ma túy mà Liên đoàn Ả Rập đang thúc đẩy Damascus giải quyết.
Syria có tầm quan trọng chiến lược đối với Trung Quốc vì nước này nằm giữa Iraq, nước cung cấp khoảng 1/10 lượng dầu mỏ cho Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, điểm cuối của các hành lang kinh tế trải dài từ châu Á đến châu Âu và Jordan, nơi thường làm trung gian hòa giải các tranh chấp trong khu vực.
Mặc dù Syria là một nước sản xuất dầu tương đối nhỏ nhưng doanh thu của nước này lại đóng vai trò then chốt đối với chế độ Assad.
Trong năm 2008 và 2009, các tập đoàn năng lượng quốc doanh lớn của Trung Quốc là tập đoàn Sinopec, Sinochem và CNPC đã đầu tư tổng cộng 3 tỷ USD vào Syria, được thúc đẩy bởi lời kêu gọi mua lại tài sản dầu khí toàn cầu từ Bắc Kinh.
Các khoản đầu tư bao gồm thương vụ mua lại Tanganyika Oil, một nhà sản xuất dầu nặng nhỏ trị giá 2 tỷ USD của Sinopec và thương vụ mua lại Emerald Energy có trụ sở tại London với giá gần 900 triệu USD, có tài sản chủ yếu ở Syria và Colombia.
Sinochem đã ngừng hoạt động ở Syria vào năm 2011, theo đối tác Gulfsands Petroleum.
Các quan chức của công ty cho biết, vào khoảng năm 2014, CNPC, công ty tham gia sản xuất dầu tại một số lô nhỏ, cũng đã ngừng sản xuất sau các lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu và việc Mỹ triển khai tới Syria để chống lại Nhà nước Hồi giáo.
Các nhà phân tích nghi ngờ rằng các công ty Trung Quốc đang cân nhắc quay trở lại Syria, do những cân nhắc nghiêm túc về an ninh và tình hình tài chính tồi tệ của đất nước.