Trong lúc lính đánh thuê Wagner tiến về Moscow trong cuộc binh biến cuối tháng 6, chính quyền ở Syria và các chỉ huy quân sự Nga tại Syria tiến hành một loạt biện pháp khẩn trương nhắm vào các nhân viên Wagner ở Syria để ngăn chặn cuộc nổi dậy lan rộng, theo sáu nguồn tin biết rõ vấn đề.
Cuộc đàn áp đó bao gồm phong tỏa các đường dây điện thoại, triệu tập khoảng một chục chỉ huy Wagner đến một căn cứ quân sự của Nga và ra lệnh cho các chiến binh đánh thuê phải ký hợp đồng mới với Bộ Quốc phòng Nga hoặc phải ngay lập tức rời khỏi Syria, theo các nguồn tin mà trong đó có cả các quan chức an ninh Syria, theo các nguồn tin ở gần các lực lượng triển khai của Nga, và theo các quan chức khu vực.
Các nguồn từ chối nêu tên khi thảo luận về thông tin quân sự nhạy cảm. Chính phủ Syria, Bộ Quốc phòng Nga và Wagner ở Nga không trả lời các yêu cầu bình luận.
Các biện pháp này cho thấy chính quyền Syria đã hành động nhanh chóng như thế nào để buộc lực lượng lính đánh thuê Wagner phải tuân phục, lo ngại rằng đối tác quân sự chủ chốt của họ là Nga bị phân tâm bởi các sự kiện ở Nga, theo hai nguồn tin Syria thông báo về việc triển khai.
Ông Nawar Shaban, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Omran, một tổ chức nghiên cứu độc lập tập trung vào Syria có trụ sở tại Istanbul, nói: “Vai trò của Wagner ở Syria mà họ từng đảm nhận, nay đã kết thúc”. “Với các sự kiện đã xảy ra, mối quan hệ của họ với Bộ Quốc phòng Syria hiện đã kết thúc.”
Damascus không bình luận công khai về cuộc binh biến của Wagner hôm 23-24 tháng 6, trong đó ông trùm lính đánh thuê Yevgeny Prigozhin đã ra lệnh cho người của ông đang chiến đấu cho Nga ở Ukraine hành quân đến Moscow trước khi một thỏa thuận do Belarus làm trung gian khiến họ quay trở lại và sau đó nhiều người phải lưu vong.
Tuy nhiên, các quan chức tình báo và quan chức quân đội cấp cao của Syria đã bày tỏ lo ngại riêng khi họ theo dõi các sự kiện đang diễn ra rằng cuộc binh biến có thể phá vỡ sự hiện diện quân sự của Nga mà họ đã dựa vào bấy lâu nay, theo một sĩ quan cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cộng hòa Syria và một nguồn tin Syria được thông báo về các diễn biến.
Sự hiện diện của nhóm lính đánh thuê Wagner ở Syria tương đối nhỏ, với khoảng 250 đến 450 nhân viên, hai nguồn tin Syria cho biết.
Nga đã triển khai lực lượng quân sự và đặc biệt là lực lượng không quân tới Syria vào năm 2015, giúp Tổng thống Bashar al-Assad đẩy lùi quân nổi dậy có ý định lật đổ ông.
Kể từ đó, Wagner đã tham gia vào các nhiệm vụ chiến đấu và đảm bảo an ninh cho các cơ sở khai thác dầu ở Syria, với những trường hợp nghi ngờ tử vong đầu tiên của Wagner được báo cáo vào đầu năm 2015.
Trong nhiều năm, Moscow đã phủ nhận bất kỳ mối liên hệ nào với Wagner, nhưng nhóm này đã đóng một vai trò rất công khai trong cuộc chiến của Nga ở Ukraine. Tổng thống Vladimir Putin cho biết sau cuộc binh biến rằng chính phủ của ông tài trợ cho nhóm này.
Sau khi ông Prigozhin tuyên bố nổi dậy, một nhóm sĩ quan quân đội Nga đã nhanh chóng được phái đến Syria để giúp phụ trách lực lượng Wagner ở đó, theo một nguồn tin quân sự khu vực gần Damascus và hai nguồn tin Syria biết về các sự kiện; những người này không cung cấp thêm thông tin chi tiết.
Ba nguồn tin cho biết tình báo quân đội Syria đã cắt điện thoại cố định và kết nối internet vào đêm 23/6 khỏi các khu vực mà lực lượng Wagner của Nga được triển khai để ngăn họ liên lạc với nhau, liên lạc với Wagner ở Nga và thậm chí với người thân ở quê nhà.
Đến sáng ngày 24/6, tình báo quân đội Syria và các quan chức quốc phòng Nga phối hợp chặt chẽ để cô lập và kiểm soát các nhân viên của Wagner, theo sĩ quan cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cộng hòa, một nguồn tin an ninh Syria và hai nguồn tin Syria được thông báo về các diễn biến.
Khoảng một chục sĩ quan Wagner được triển khai ở tỉnh Homs miền trung Syria và các khu vực khác đã được triệu tập đến căn cứ hành quân của Nga tại Hmeimim ở tỉnh Latakia phía tây, theo sĩ quan Lực lượng Vệ binh Cộng hòa và một trong những nguồn tin của Syria được thông báo về các diễn biến. Viên sĩ quan cho biết điều này xảy ra “vào những giờ đầu của cuộc binh biến.”
Reuters không thể xác định điều gì đã xảy ra với họ. Trung tâm Hòa giải của Nga về Syria, có trụ sở tại căn cứ Hmeimim, yêu cầu báo giới gửi tất cả các câu hỏi tới Bộ Quốc phòng, nhưng cơ quan này không trả lời yêu cầu bình luận.
Hợp đồng mới hoặc ra khỏi nước
Đến ngày 24/6, các chiến binh Wagner ở Syria được yêu cầu ký hợp đồng mới theo đó họ báo cáo trực tiếp với Bộ Quốc phòng Nga, một nguồn tin biết về việc triển khai của Wagner và hai nguồn khác biết về các sự kiện nói.
Ba nguồn tin cho biết tiền lương của họ cũng bị cắt giảm.
Hai trong số những nguồn tin đó nói những người từ chối các điều khoản đã được đưa lên máy bay Ilyushin của Nga trong những ngày tiếp theo. Một người cho biết số này lên tới “hàng chục”, khiến các quan chức Syria ngạc nhiên vì họ dự kiến số này sẽ cao hơn.
Từ ngày 25 đến 27 tháng 6, dữ liệu theo dõi chuyến bay từ Flightradar24 cho thấy ít nhất ba chuyến bay của một máy bay Ilyushin của Nga giữa Latakia, Syria và Bamako, thủ đô của quốc gia Tây Phi Mali, nơi Wagner cũng có hoạt động. Reuters không thể xác định liệu nhân viên của Wagner có trên các chuyến bay đó hay không.
Chính quyền Mali đã không trả lời yêu cầu bình luận về các chuyến bay và liệu có bất kỳ chiến binh Wagner nào đã được triển khai từ Syria đến Mali hay không.
Wagner đã rút nhiều chiến binh giàu kinh nghiệm của Nga ra khỏi Syria vào năm ngoái để chiến đấu ở Ukraine sau cuộc xâm lược toàn diện của Nga, theo các nhà phân tích Syria và một sĩ quan quân đội Syria đã nghỉ hưu quen thuộc với các hoạt động của Wagner.
Các chiến binh Wagner bảo vệ các mỏ dầu của Syria và các quan chức phương Tây nói rằng Wagner có liên hệ với Evro Polis, một công ty thu lợi nhuận từ những tài sản đó. EU áp đặt các chế tài đối với công ty này vào năm 2021.
Reuters không thể xác định số phận của những lợi ích thương mại đó sau các động thái của Bộ Quốc phòng Nga chống lại Wagner ở Syria và Nga. Evro Polis đã không trả lời ngay các email được gửi đến địa chỉ liên hệ trên trang web của họ.
Căn cứ Hmeimim đóng vai trò là trung tâm hậu cần để trung chuyển các chiến binh Wagner tới Libya và những nơi khác ở châu Phi, theo một nguồn tin an ninh Syria và một nhà ngoại giao phương Tây có trụ sở tại khu vực. “Chúng tôi đang theo dõi xem các hoạt động của Wagner sẽ bị gián đoạn như thế nào,” nhà ngoại giao nói.
Không giống như các hoạt động khác ở châu Phi, nơi sự hiện diện của Wagner lớn hơn và không phụ thuộc vào quân đội Nga, vai trò của Wagner trong cuộc chiến ở Syria ban đầu ít được chú ý, khi sức mạnh không quân Nga lật ngược tình thế của cuộc xung đột.
Thông tin chi tiết về sự hiện diện của Wagner dần dần xuất hiện, đáng chú ý là vào năm 2018 khi hàng trăm chiến binh Wagner thiệt mạng trong cuộc đối đầu với lực lượng Hoa Kỳ gần thành phố Deir al-Zor của Syria, các nguồn tin nói với Reuters vào thời điểm đó.
Sau cuộc nổi dậy của Wagner, giới lãnh đạo Syria đã nhanh chóng công khai nhắc lại tầm quan trọng của liên minh quân sự với Nga.
Đệ nhất phu nhân Syria Asmaa al-Assad đã đến Nga vài ngày sau đó để dự lễ tốt nghiệp của con trai bà tại Đại học Quốc gia Moscow và được một phóng viên hỏi liệu bà có sợ đến thăm trước những sự kiện gần đây hay không.
“Những người bạn Nga của chúng tôi đã không ngần ngại sát cánh cùng chúng tôi trong cuộc chiến của chúng tôi. Vì vậy, chúng tôi đã không ngần ngại, và chúng tôi sẽ không ngần ngại sát cánh cùng họ trong cuộc chiến của họ”, bà nói.
Diễn đàn