Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình mới đây lại nhắc tới chủ trương “gác lại tranh chấp, cùng nhau khai thác” đối với vấn đề tranh chấp chủ quyền biển đảo với các nước láng giềng, trong đó có Việt Nam. Một số các nhà phân tích Tây phương cho rằng tuyên bố này là một diễn tiến tích cực, có thể góp phần xoa dịu những mối căng thẳng giữa Bắc Kinh với Tokyo, Hà Nội, và Manila. Tuy nhiên, cũng có người cho rằng việc ông Tập Cận Bình chính thức xác định các vùng biển có tranh chấp là “lợi ích cốt lõi của Trung Quốc” sẽ làm cho các mối căng thẳng leo thang.
Vấn đề Biển Đông lại được nhiều người lưu ý, bàn tán trong vài ngày qua – không phải vì những hành động gây căng thẳng của Trung Quốc, mà vì một lời phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về vấn đề phát triển trong hòa bình.
Báo chí Trung Quốc cho biết tại cuộc họp hôm thứ tư của Bộ Chính trị của Đảng Cộng Sản đương quyền, ông Tập Cận Bình nói rằng Trung Quốc yêu chuộng hòa bình và nhất quyết đi theo con đường phát triển trong hòa bình. Nhà lãnh đạo Trung Nam Hải cũng lập lại chủ trương thường được gọi là “phương châm 12 chữ”: “chủ quyền của tôi, gác lại tranh chấp, cùng nhau khai thác”. Ông nói thêm rằng “Trung Quốc nhất định không từ bỏ các quyền lợi chính đáng và tuyệt đối không hy sinh các lợi ích cốt lõi.”
Giáo sư John Blaxland, chuyên gia cao cấp về các vấn đề chiến lược và quốc phòng của Đại học Quốc gia Australia, ca ngợi điều mà ông gọi là “hành động khôn khéo” của Trung Quốc. Ông nói như sau với đài VOA.
"Tuyên bố này không phải là hoàn toàn mới, nhưng nó là một sự tăng cường có tính chất rất tích cực cho một thông điệp mà nhiều người trông đợi từ lâu. Nó được đưa ra trong lúc Hoa Kỳ tăng cường quan hệ với các nước có tranh chấp biển đảo với Trung Quốc ở Biển Đông Trung Hoa và Biển Nam Trung Hoa, cụ thể là Philippines, Việt Nam và Nhật Bản. Theo tôi, tuyên bố này sẽ làm giảm bớt động lực của những hoạt động tăng cường quan hệ của Mỹ. Tôi cho rằng đây là một hành động khôn khéo. Tuy khái niệm “cùng nhau khai thác” không mới, nhưng tuyên bố của ông Tập Cận Bình có ý nghĩa quan trọng vì vấn đề cùng nhau khai thác được đặt vào vị trí hàng đầu của chương trình làm việc."
Tuy nhiên, theo nhận định của nhà phân tích Ralph Cossa của Diễn đàn Thái bình dương ở Hawaii, ông Tập Cận Bình chỉ lập lại chủ trương ngang ngược của Trung Quốc.
"Điều này có nghĩa là “cái gì của tôi là của tôi, cái gì là của anh thì chúng ta cùng nhau khai thác!” Vì vậy họ sẵn sàng cùng nhau khai thác ở những nơi do Nhật Bản nắm giữ, những nơi do Philippines hay Malaysia nắm giữ. Còn những nơi họ đang nắm giữ thì họ có chủ quyền không thể tranh cãi và như thế là hết chuyện.'
Ông Cossa nói thêm rằng phát biểu của ông Tập Cận Bình làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn.
"Họ nói 'chúng tôi muốn phát triển hòa bình”. Rất hay! Nhưng điểm then chốt trong tuyên bố này, theo tôi, là “tuyệt đối không hy sinh những lợi ích cốt lõi'. Họ từng nói Đài Loan, Tây Tạng là lợi ích cốt lõi – có nghĩa là họ sẵn sàng tiến hành chiến tranh để bảo vệ. Trước đây, họ cũng nói Biển Đông là lợi ích cốt lõi của họ, nhưng khi bị hỏi dồn ở chốn riêng tư thì họ đã rút lại tuyên bố đó. Giờ đây, chính Chủ tịch Tập Cận Bình nói rằng những lãnh thổ có tranh chấp là lợi ích cốt lõi. Điều này, theo tôi, đãø làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn và đi ngược với tuyên bố tìm kiếm một giải pháp hòa bình."
Bà Bonnie Glaser, một nhà phân tích cấp cao về vấn đề Trung Quốc của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Washington, tán đồng nhận định của ông Cossa. Bà cho đài VOA biết như sau.
"Ông Tập Cận Bình đã nhấn mạnh là những vụ tranh chấp chủ quyền này là lợi ích cốt lõi của Trung Quốc và Trung Quốc sẽ kiên quyết bảo vệ các quyền và lợi ích hải dương của mình. Tuyên bố đó không khác gì mấy so với lập trường đã được nêu ra dưới thời ông Hồ Cẩm Đào."
Bà Glaser cũng bày tỏ sự nghi ngờ về thiện chí của Trung Quốc trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các vụ tranh chấp với các nước láng giềng.
"Theo tôi, không ai biết rõ trong thời gian tới đây Trung Quốc có nhượng bộ hay thỏa hiệp với các nước láng giềng trong những vụ tranh chấp này hay không. Việc tuyên bố 'gác lại tranh chấp, cùng nhau khai thác' là một việc không khó. Nhưng tôi không hề nhìn thấy một con đường tiến tới, trừ phi Trung Quốc thật sự ngồi xuống -- như họ đã nói là họ đã sẵn sàng, để bắt đầu tham khảo ý kiến hoặc thương lượng với các nước ở Biển Đông về một bộ qui tắc hành xử. Theo kế hoạch, Trung Quốc và ASEAN sẽ họp vào tháng 9 này để bàn những luật lệ trên biển và hình thành một cơ chế có tính chất ràng buộc pháp lý, một cơ chế mà mọi người hy vọng sẽ có hiệu quả hơn DOC, tức là Tuyên bố của các bên ở Biển Đông mà Trung Quốc ký kết với ASEAN năm 2002. Tóm lại, lời lẽ bên ngoài như vậy là tốt, nhưng chúng ta cần phải nhìn thấy những hành động cụ thể."
Khi được hỏi phải chăng tuyên bố của ông Tập Cận Bình là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh sẽ giảm bớt những hành động mà các chính phủ ở Tokyo, Hà Nội, và Manila cho là gây hấn ở các vùng biển có tranh chấp, giáo sư Blaxland của Đại học Quốc gia Australia cho biết như sau.
"Không, tôi không nghĩ là sẽ có một sự giảm thiểu. Thật ra đây là điều mà ông ấy có thể làm theo hai hướng cùng một lúc. Một mặt ông ấy có thể đưa ra những lời lẽ hòa hoãn về việc chia sẻ không gian hoạt động với nhau, nhưng những hành động trên thực tế có thể có mâu thuẫn. Cái vẻ bề ngoài có một vai trò quan trọng và trò chơi hai mặt là một phần của chiến lược của Trung Quốc."
Phát biểu của nhà lãnh đạo Trung Nam Hải được được ra một ngày trước một cuộc hội thảo hiếm thấy ở Hà Nội, trong đó các nhân sĩ, trí thức cùng với giới truyền thông do nhà nước kiểm soát đã thảo luận về việc làm thế nào để bảo vệ Biển Đông trước điều mà họ cho là dã tâm xâm lược của Trung Quốc.
Tại cuộc hội thảo có tên “Gặp mặt, tôn vinh hành động vì Biển đảo Việt Nam”, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh, một người Việt ở Canada, phát biểu như sau:
"Làm sao cứu Hoàng sa, Trường Sa? Lẽ tất nhiên, một nước nhỏ như chúng ta làm sao chống lại được một đại cường quốc, siêu cường quốc. Chúng ta phải cần siêu cường để chống siêu cường. Bây giờ, siêu cường --- không phải chỉ là một mình siêu cường Mỹ mà cả thế giới, đang mong mỏi giúp đất nước chúng ta, cứu đất nước chúng ta thoát khỏi cái bành trướng của nước Tàu một cách vô lý, một cách độc ác. Ai cũng thấy cái sự độc ác của Tàu. Họ chẳng những muốn giết nước Việt Nam mà còn muốn giết cả thế giới. Giết từ đầu độc thức ăn, bất cứ ngã nào chúng nó cũng muốn giết. Thành thử cả thế giới bây giờ sẵn sàng giúp chúng ta."
Bà Thanh cũng đề nghị chính phủ ở Hà Nội nhanh chóng đưa Trung Quốc trước các tòa án quốc tế.
"Chúng ta phải kiện Tàu, kiện Trung Hoa. Mà kiện là ai kiện? Là đất nước của chúng ta kiện, chính phủ của chúng ta kiện. Kiện, chúng ta sẽ thắng; nhưng Tàu không trả lại chúng ta bao giờ! Người ta nói rõ như vậy. Kiện thì thắng đó, nhưng Trung Quốc không bao giờ trả lại. Nhưng chúng ta tại sao phải kiện? Chúng ta phải làm để có cái căn bản đó, để cho con cháu chúng ta được hưởng. Nếu không, thời gian qua đi, rồi người ta lãng quên; rồi như con trâu đã lắp vào [cái cày], thuyền đã đóng ván rồi, thì mình không có kiện được. Bây giờ còn nóng bỏng, chúng ta có thể kiện được."
Tiến sĩ Thanh cũng lên tiếng kêu gọi nhà cầm quyền Hà Nội trả tự do cho blogger Điếu Cày cùng những tù nhân trẻ khác mà bà cho là bị vướng vào vòng lao lý chỉ vì họ là những người yêu nước và đã ra sức tranh đấu để bảo vệ biển đảo của tổ quốc.
Vấn đề Biển Đông lại được nhiều người lưu ý, bàn tán trong vài ngày qua – không phải vì những hành động gây căng thẳng của Trung Quốc, mà vì một lời phát biểu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình về vấn đề phát triển trong hòa bình.
Báo chí Trung Quốc cho biết tại cuộc họp hôm thứ tư của Bộ Chính trị của Đảng Cộng Sản đương quyền, ông Tập Cận Bình nói rằng Trung Quốc yêu chuộng hòa bình và nhất quyết đi theo con đường phát triển trong hòa bình. Nhà lãnh đạo Trung Nam Hải cũng lập lại chủ trương thường được gọi là “phương châm 12 chữ”: “chủ quyền của tôi, gác lại tranh chấp, cùng nhau khai thác”. Ông nói thêm rằng “Trung Quốc nhất định không từ bỏ các quyền lợi chính đáng và tuyệt đối không hy sinh các lợi ích cốt lõi.”
Giáo sư John Blaxland, chuyên gia cao cấp về các vấn đề chiến lược và quốc phòng của Đại học Quốc gia Australia, ca ngợi điều mà ông gọi là “hành động khôn khéo” của Trung Quốc. Ông nói như sau với đài VOA.
"Tuyên bố này không phải là hoàn toàn mới, nhưng nó là một sự tăng cường có tính chất rất tích cực cho một thông điệp mà nhiều người trông đợi từ lâu. Nó được đưa ra trong lúc Hoa Kỳ tăng cường quan hệ với các nước có tranh chấp biển đảo với Trung Quốc ở Biển Đông Trung Hoa và Biển Nam Trung Hoa, cụ thể là Philippines, Việt Nam và Nhật Bản. Theo tôi, tuyên bố này sẽ làm giảm bớt động lực của những hoạt động tăng cường quan hệ của Mỹ. Tôi cho rằng đây là một hành động khôn khéo. Tuy khái niệm “cùng nhau khai thác” không mới, nhưng tuyên bố của ông Tập Cận Bình có ý nghĩa quan trọng vì vấn đề cùng nhau khai thác được đặt vào vị trí hàng đầu của chương trình làm việc."
Tuy nhiên, theo nhận định của nhà phân tích Ralph Cossa của Diễn đàn Thái bình dương ở Hawaii, ông Tập Cận Bình chỉ lập lại chủ trương ngang ngược của Trung Quốc.
"Điều này có nghĩa là “cái gì của tôi là của tôi, cái gì là của anh thì chúng ta cùng nhau khai thác!” Vì vậy họ sẵn sàng cùng nhau khai thác ở những nơi do Nhật Bản nắm giữ, những nơi do Philippines hay Malaysia nắm giữ. Còn những nơi họ đang nắm giữ thì họ có chủ quyền không thể tranh cãi và như thế là hết chuyện.'
Ông Cossa nói thêm rằng phát biểu của ông Tập Cận Bình làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn.
"Họ nói 'chúng tôi muốn phát triển hòa bình”. Rất hay! Nhưng điểm then chốt trong tuyên bố này, theo tôi, là “tuyệt đối không hy sinh những lợi ích cốt lõi'. Họ từng nói Đài Loan, Tây Tạng là lợi ích cốt lõi – có nghĩa là họ sẵn sàng tiến hành chiến tranh để bảo vệ. Trước đây, họ cũng nói Biển Đông là lợi ích cốt lõi của họ, nhưng khi bị hỏi dồn ở chốn riêng tư thì họ đã rút lại tuyên bố đó. Giờ đây, chính Chủ tịch Tập Cận Bình nói rằng những lãnh thổ có tranh chấp là lợi ích cốt lõi. Điều này, theo tôi, đãø làm cho vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn và đi ngược với tuyên bố tìm kiếm một giải pháp hòa bình."
Bà Bonnie Glaser, một nhà phân tích cấp cao về vấn đề Trung Quốc của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế ở Washington, tán đồng nhận định của ông Cossa. Bà cho đài VOA biết như sau.
"Ông Tập Cận Bình đã nhấn mạnh là những vụ tranh chấp chủ quyền này là lợi ích cốt lõi của Trung Quốc và Trung Quốc sẽ kiên quyết bảo vệ các quyền và lợi ích hải dương của mình. Tuyên bố đó không khác gì mấy so với lập trường đã được nêu ra dưới thời ông Hồ Cẩm Đào."
Bà Glaser cũng bày tỏ sự nghi ngờ về thiện chí của Trung Quốc trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho các vụ tranh chấp với các nước láng giềng.
"Theo tôi, không ai biết rõ trong thời gian tới đây Trung Quốc có nhượng bộ hay thỏa hiệp với các nước láng giềng trong những vụ tranh chấp này hay không. Việc tuyên bố 'gác lại tranh chấp, cùng nhau khai thác' là một việc không khó. Nhưng tôi không hề nhìn thấy một con đường tiến tới, trừ phi Trung Quốc thật sự ngồi xuống -- như họ đã nói là họ đã sẵn sàng, để bắt đầu tham khảo ý kiến hoặc thương lượng với các nước ở Biển Đông về một bộ qui tắc hành xử. Theo kế hoạch, Trung Quốc và ASEAN sẽ họp vào tháng 9 này để bàn những luật lệ trên biển và hình thành một cơ chế có tính chất ràng buộc pháp lý, một cơ chế mà mọi người hy vọng sẽ có hiệu quả hơn DOC, tức là Tuyên bố của các bên ở Biển Đông mà Trung Quốc ký kết với ASEAN năm 2002. Tóm lại, lời lẽ bên ngoài như vậy là tốt, nhưng chúng ta cần phải nhìn thấy những hành động cụ thể."
Khi được hỏi phải chăng tuyên bố của ông Tập Cận Bình là dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh sẽ giảm bớt những hành động mà các chính phủ ở Tokyo, Hà Nội, và Manila cho là gây hấn ở các vùng biển có tranh chấp, giáo sư Blaxland của Đại học Quốc gia Australia cho biết như sau.
"Không, tôi không nghĩ là sẽ có một sự giảm thiểu. Thật ra đây là điều mà ông ấy có thể làm theo hai hướng cùng một lúc. Một mặt ông ấy có thể đưa ra những lời lẽ hòa hoãn về việc chia sẻ không gian hoạt động với nhau, nhưng những hành động trên thực tế có thể có mâu thuẫn. Cái vẻ bề ngoài có một vai trò quan trọng và trò chơi hai mặt là một phần của chiến lược của Trung Quốc."
Phát biểu của nhà lãnh đạo Trung Nam Hải được được ra một ngày trước một cuộc hội thảo hiếm thấy ở Hà Nội, trong đó các nhân sĩ, trí thức cùng với giới truyền thông do nhà nước kiểm soát đã thảo luận về việc làm thế nào để bảo vệ Biển Đông trước điều mà họ cho là dã tâm xâm lược của Trung Quốc.
Tại cuộc hội thảo có tên “Gặp mặt, tôn vinh hành động vì Biển đảo Việt Nam”, Tiến sĩ Nguyễn Thị Thanh, một người Việt ở Canada, phát biểu như sau:
"Làm sao cứu Hoàng sa, Trường Sa? Lẽ tất nhiên, một nước nhỏ như chúng ta làm sao chống lại được một đại cường quốc, siêu cường quốc. Chúng ta phải cần siêu cường để chống siêu cường. Bây giờ, siêu cường --- không phải chỉ là một mình siêu cường Mỹ mà cả thế giới, đang mong mỏi giúp đất nước chúng ta, cứu đất nước chúng ta thoát khỏi cái bành trướng của nước Tàu một cách vô lý, một cách độc ác. Ai cũng thấy cái sự độc ác của Tàu. Họ chẳng những muốn giết nước Việt Nam mà còn muốn giết cả thế giới. Giết từ đầu độc thức ăn, bất cứ ngã nào chúng nó cũng muốn giết. Thành thử cả thế giới bây giờ sẵn sàng giúp chúng ta."
Bà Thanh cũng đề nghị chính phủ ở Hà Nội nhanh chóng đưa Trung Quốc trước các tòa án quốc tế.
"Chúng ta phải kiện Tàu, kiện Trung Hoa. Mà kiện là ai kiện? Là đất nước của chúng ta kiện, chính phủ của chúng ta kiện. Kiện, chúng ta sẽ thắng; nhưng Tàu không trả lại chúng ta bao giờ! Người ta nói rõ như vậy. Kiện thì thắng đó, nhưng Trung Quốc không bao giờ trả lại. Nhưng chúng ta tại sao phải kiện? Chúng ta phải làm để có cái căn bản đó, để cho con cháu chúng ta được hưởng. Nếu không, thời gian qua đi, rồi người ta lãng quên; rồi như con trâu đã lắp vào [cái cày], thuyền đã đóng ván rồi, thì mình không có kiện được. Bây giờ còn nóng bỏng, chúng ta có thể kiện được."
Tiến sĩ Thanh cũng lên tiếng kêu gọi nhà cầm quyền Hà Nội trả tự do cho blogger Điếu Cày cùng những tù nhân trẻ khác mà bà cho là bị vướng vào vòng lao lý chỉ vì họ là những người yêu nước và đã ra sức tranh đấu để bảo vệ biển đảo của tổ quốc.
