Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ chỉ trích các chính sách của Hoa Kỳ ở Trung Ðông, đặc biệt liên quan đến cuộc xung đột ở Syria và cuộc chiến giữa Israel và Palestine ở dải Gaza. Theo tường thuật của thông tín viên Dorian Jones từ Istanbul, các nhà phân tích nói căng thẳng giữa Washington và Ankara xảy ra vào thời điểm khi hai đồng minh phải hợp tác để đối phó với mối đe dọa ngày càng tăng của các phần tử cực đoan Hồi giáo.
Việc so sánh hoạt động quân sự của Israel ở Gaza với Hitler của thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tyyip Erdogan đang làm căng lên mối quan hệ với Washington.
Kể từ vụ đàn áp của ông Erdogan đối với các cuộc biểu tình chống chính phủ vào năm ngoái, mối quan hệ đã từng một thời thân thiết với Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đã trở nên tệ đi, theo nhà báo phụ trách chuyên mục chính trị Asli Aydintasbas của tờ nhật báo Thổ Nhĩ Kỳ Milliyet.
Nhưng ông Aydintasbas nói bài phát biểu chống Israel của ông Erdogan lại đánh dấu mực độ tệ hại mới trong mối quan hệ:
“Bài phát biểu của ông Erdogan, viện dẫn những hình ảnh như Hitler khi chỉ trích Israel, là không thể chấp nhận tại Hoa Kỳ. Lúc này, theo những gì tôi quan sát, chính sách của Hoa Kỳ là không có chuyện liên hệ cá nhân giữa Tổng thống Obama và ông Tayyip Erdogan. Ðiều đó hoàn toàn trái ngược với năm 2011, 2012 khi họ nói chuyện với nhau mỗi tháng, tôi nghĩ là 11 lần nói chuyện trong năm 2012”.
Ông Erdogan trong một cuộc phỏng vấn gần đây thừa nhận ông không còn bất cứ liên hệ cá nhân nào với Tổng thống Obama. Nhưng Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ bác bỏ những lời chỉ trích từ các giới chức Mỹ và nói rằng họ nên tự phê bình về những lời ủng hộ cho quyền tự vệ của Israel.
Hôm thứ Hai, phó phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Marie Harf nói Thổ Nhĩ Kỳ đang trả giá cho điều mà bà gọi là “những lời bình luận kinh khủng chống Israel”.
“Tôi cho rằng không có chỗ cho việc đối thoại quốc tế cho kiểu bình luận như vậy. Và chúng tôi đứng lên và nói rất rõ ràng rằng khi người ta nói những lời như vậy, một lần nữa, nó chỉ làm tổn hại vị trí của Thổ Nhĩ Kỳ trên thế giới, chỉ tổn hại đến khả năng ảnh hưởng trên các sự kiện khi họ nói những điều như thế”.
Nhưng với Thổ Nhĩ Kỳ đang là một thành viên của NATO và chung biên giới với Iran, Iraq và Syria, các nhà phân tích nói Ankara vẫn là một đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ.
Người phụ trách chuyên mục Aydintasbas nói sự hợp tác vẫn tiếp tục ở các cấp độ ngoại giao và giữa Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Ahmet Davutoglu và người đồng nhiệm Mỹ John Kerry. Ông nhận định:
“Dĩ nhiên họ (Hoa Kỳ) cần Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt khi có một căn cứ lớn của Mỹ ở Incirlik rất quan trọng, đặc biệt với mọi chuyện đang diễn ra ở Iraq và Hoa Kỳ cần Thổ Nhĩ Kỳ khi chống lại các mối đe dọa trong khu vực”.
Các nhà phân tích cho rằng Hoa Kỳ và các quốc gia châu Âu đang mưu tìm sự hợp tác với Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt trong việc kiềm chế mối đe dọa của những công dân tham gia vào các nhóm thánh chiến đang chiến đầu tại Iraq và Syria.
Học giả thỉnh giảng tại Carnegie Europe ở Brussels, ông Sinan Ulgen, nói bài phát biểu cứng rắn của ông Erdogan chống lại Israel và Hoa Kỳ có thể là một phần của chiến dịch nỗ lực tập hợp các cử tri bảo thủ tôn giáo trước cuộc bầu cử tổng thống vào tháng tới.
“Nếu ông ấy đắc cử tổng thống, ông ấy sẽ cố cải thiện hình ảnh quốc tế của mình, một hình ảnh đã bị hoen ố trong năm qua về cơ bản. Tôi nghĩ ông ấy có động lực trong chuyện này và ông ấy sẽ có cơ hội giành lại một phần sự tin tưởng mà ông đã đánh mất trong năm qua về vị thế quốc tế của mình”.
Các nhà quan sát chính trị khác cảnh báo một số lời trong bài phát biểu của ông Erdogan nhằm chống lại Israel có phần chắc sẽ làm cho mọi chuyện khó khăn hơn. Nhưng đồng thời, tấm quan trọng chiến lược của Thổ Nhĩ Kỳ có phần chắc sẽ cho ông Erdogan một vị thế ngoại giao vững chắc.
