Đầu tiên, Tòa án Tối cao Colorado ra phán quyết rằng cựu Tổng thống Donald Trump không đủ điều kiện để tranh cử chức vụ cũ ở tiểu bang đó. Sau đó, Thư ký thuộc đảng Dân chủ của tiểu bang Maine cũng ra phán quyết tương tự.
Tiểu bang tiếp theo là tiểu bang nào?
Cả hai quyết định đều mang tính lịch sử. Tòa án Colorado là tòa án đầu tiên áp dụng một lệnh cấm, mang tính hiến pháp và hiếm khi được sử dụng, đối với một ứng cử viên tổng thống. Lệnh cấm này có nội dung chống lại những người “tham gia nổi dậy”. Thư ký của Maine là quan chức bầu cử hàng đầu đầu tiên đơn phương loại bỏ một ứng cử viên tổng thống khỏi cuộc bỏ phiếu theo điều khoản đó.
Nhưng cả hai quyết định đều bị tạm dừng trong khi quá trình pháp lý diễn ra.
Điều đó có nghĩa là ông Trump vẫn có tên trong lá phiếu ở Colorado và Maine và số phận chính trị của ông hiện nằm trong tay Tòa án Tối cao Hoa Kỳ.
Phán quyết của Maine có thể sẽ không bao giờ tự nó có hiệu lực. Tác động trọng tâm của nó là làm tăng áp lực buộc tòa án cao nhất của quốc gia phải nói rõ ràng: Liệu ông Trump vẫn có thể tranh cử tổng thống sau cuộc tấn công vào Điện Capitol ngày 6 tháng 1 năm 2021 hay không?
Vấn đề pháp lý là gì?
Sau Nội chiến, Hoa Kỳ đã phê chuẩn Tu chính án thứ 14 để đảm bảo quyền của những người từng là nô lệ và hơn thế nữa. Nó cũng bao gồm một điều khoản gồm hai câu được gọi là Khoản 3, được thiết kế để ngăn cản những người thuộc Liên minh miền Nam cũ giành lại quyền lực chính phủ sau chiến tranh.
Khoản 3 này ghi:
“Không ai được phép là Thượng nghị sĩ hoặc Dân biểu tại Quốc hội, hoặc đại cử tri bầu Tổng thống và Phó Tổng thống, hoặc giữ bất kỳ chức vụ dân sự hoặc quân sự nào ở Hoa Kỳ hoặc ở bất kỳ Tiểu bang nào mà trước đó đã tuyên thệ với tư cách là một thành viên Quốc hội, hoặc với tư cách là một viên chức của Hoa Kỳ, hoặc với tư cách là thành viên của bất kỳ cơ quan lập pháp Tiểu bang nào, hoặc với tư cách là quan chức hành pháp hoặc tư pháp của bất kỳ Tiểu bang nào, để ủng hộ Hiến pháp Hoa Kỳ, lại tham gia vào cuộc nổi dậy hoặc nổi loạn chống lại hiến pháp, hoặc trợ giúp hoặc an ủi kẻ thù của họ. Nhưng Quốc hội có thể bỏ phiếu bằng 2/3 số phiếu của mỗi Viện để loại bỏ tình trạng không đủ điều kiện đó.”
Quốc hội đã loại bỏ tình trạng không đủ điều kiện đó khỏi hầu hết các tiểu bang miền Nam vào năm 1872, và điều khoản này không còn được sử dụng nữa. Nhưng nó đã được tái phát hiện sau ngày 6 tháng 1 năm nay.
Điều này áp dụng cho ông Trump như thế nào?
Ông Trump đã bị truy tố vì nỗ lực lật ngược lại thất bại năm 2020 của ông mà cao điểm là ngày 6 tháng 1 năm 2021, nhưng Khoản 3 không yêu cầu một bản án hình sự có hiệu lực. Hàng chục vụ kiện đã được đưa ra để loại ông Trump, cho rằng ông đã tham gia cuộc nổi dậy vào ngày 6/1 và không còn đủ tư cách để tranh cử.
Tất cả các vụ kiện đều thất bại cho đến khi có phán quyết của Colorado. Và hàng chục thư ký tiểu bang đã được yêu cầu loại ông ra khỏi lá phiếu. Tất cả đều nói rằng họ không có thẩm quyền làm như vậy nếu không có lệnh của tòa án - cho đến khi có quyết định của Thư ký tiểu bang Maine, Shenna Bellows.
Tòa án Tối cao Mỹ chưa bao giờ ra phán quyết về Khoản 3. Tòa án có thể sẽ làm như vậy khi xem xét kháng cáo quyết định của Colorado - Đảng Cộng hòa của tiểu bang đã kháng cáo và ông Trump dự kiến sẽ sớm nộp đơn kháng cáo. Quyết định của bà Bellows không thể kháng cáo thẳng lên Tòa án Tối cao Hoa Kỳ - trước tiên nó phải được kháng cáo theo thứ tự tư pháp, bắt đầu từ tòa sơ thẩm ở Maine.
Tuy nhiên, quyết định của Maine buộc phải có sự ra tay của tòa án tối cao. Rất có khả năng các thẩm phán sẽ xét xử vụ Colorado, nhưng Maine đã loại bỏ mọi nghi ngờ.
Ông Trump đã thua tại Colorado vào năm 2020 và ông ấy không cần phải giành lại nó để có được đa số Cử tri đoàn vào năm tới. Nhưng ông đã giành được một trong bốn phiếu bầu của Cử tri đoàn Maine vào năm 2020 bằng cách thắng tại Khu vực bầu cử thứ 2 của tiểu bang, vì vậy quyết định của bà Bellows sẽ có tác động trực tiếp đến tỷ lệ thắng bại của ông vào tháng 11 năm tới.
Cho đến khi có quyết định của tòa án tối cao, bất kỳ tiểu bang nào cũng có thể áp dụng tiêu chuẩn riêng của mình về việc liệu ông Trump hoặc bất kỳ ai khác có thể có tên trong lá phiếu hay không. Đó là loại hỗn loạn pháp lý mà tòa án có nhiệm vụ phải ngăn chặn.
Các lập luận trong vụ này là gì?
Các luật sư của ông Trump có nhiều lập luận phản đối nỗ lực loại bỏ ông. Đầu tiên, không rõ Khoản 3 có áp dụng cho tổng thống hay không - một dự thảo ban đầu có đề cập đến văn phòng, nhưng nó đã bị loại bỏ và ngôn ngữ “một quan chức của Hoa Kỳ” ở những nơi khác trong Hiến pháp không có nghĩa là tổng thống, họ lập luận.
Thứ hai, ngay cả khi nó áp dụng cho chức vụ tổng thống, họ nói, đây là một nghi vấn “chính trị” được quyết định tốt nhất bởi cử tri chứ không phải các thẩm phán không được bầu chọn. Thứ ba, nếu các thẩm phán muốn tham gia, các luật sư khẳng định, họ đang vi phạm quyền của ông Trump đối với thủ tục pháp lý công bằng bằng cách thẳng thừng phán quyết rằng ông ấy không đủ tư cách nếu không có một số quy trình tìm hiểu thực tế như một phiên tòa hình sự kéo dài. Thứ tư, họ lập luận, ngày 6 tháng 1 không phải là một cuộc nổi dậy theo nghĩa của Khoản 3 - nó giống một cuộc bạo loạn hơn. Cuối cùng, ngay cả khi đó là một cuộc nổi dậy, họ nói, ông Trump không liên quan đến nó - ông ấy chỉ đơn thuần sử dụng quyền tự do ngôn luận của ông.
Tất nhiên, các luật sư muốn loại ông Trump cũng có lý lẽ. Vấn đề chính là vụ việc thực ra rất đơn giản: ngày 6 tháng 1 là một cuộc nổi dậy, ông Trump đã kích động nó và ông ấy không đủ điều kiện.
Tại sao phải chờ lâu đến vậy?
Cuộc tấn công đã diễn ra cách đây ba năm, nhưng những thách thức vẫn chưa “chín muồi” nếu sử dụng thuật ngữ pháp lý, cho đến khi ông Trump kiến nghị được có tên trong lá phiếu cấp tiểu bang vào mùa thu này.
Nhưng khoảng thời gian kéo dài cũng dẫn đến một vấn đề khác - không ai thực sự muốn đưa ra phán quyết về giá trị của vụ việc. Hầu hết các thẩm phán đã bác bỏ các vụ kiện vì các vấn đề kỹ thuật, bao gồm cả việc tòa án không có thẩm quyền ra lệnh cho các đảng biết ai sẽ được đưa vào danh sách lá phiếu sơ bộ. Các Thư ký tiểu bang cũng né tránh, thường nói với những người yêu cầu họ cấm ông Trump rằng họ không có thẩm quyền làm như vậy trừ khi có lệnh của tòa án.
Không ai có thể né tránh được nữa. Các chuyên gia pháp lý đã cảnh báo rằng, nếu Tòa án Tối cao không giải quyết rõ ràng vấn đề, nó có thể dẫn đến hỗn loạn vào tháng 11 năm sau - hoặc vào tháng 1 năm 2025, nếu ông Trump thắng cử. Họ nói, hãy tưởng tượng nếu tòa án tối cao né tránh vấn đề hoặc nói rằng đó không phải là quyết định của tòa án và đảng Dân chủ giành được đa số sít sao trong Quốc hội. Họ sẽ công nhận ông Trump hay tuyên bố ông ấy không đủ điều kiện theo Khoản 3?
Tại sao Maine làm điều này?
Maine có một quy trình bất thường, trong đó Thư ký tiểu bang được yêu cầu tổ chức một phiên điều trần công khai về những thách thức đối với vị trí của các chính trị gia trong lá phiếu và sau đó đưa ra phán quyết. Nhiều nhóm cử tri ở Maine, bao gồm cả nhóm lưỡng đảng gồm các nhà cựu lập pháp tiểu bang, đã đưa ra lời thách thức như vậy, dẫn đến quyết định của bà Bellows.
Bà Bellows là đảng viên Đảng Dân chủ, cựu lãnh đạo chi nhánh Maine của Liên minh Tự do Dân sự Hoa Kỳ, và có một thời gian dài chỉ trích ông Trump trên mạng xã hội. Các luật sư của ông Trump đã yêu cầu bà rút lui khỏi vụ án, trích dẫn các bài đăng gọi ngày 6 tháng 1 là một “cuộc nổi dậy” và than phiền về việc ông Trump được trắng án trong phiên tòa luận tội ông về vụ tấn công.
Bà từ chối rút lui, nói rằng bà không phán quyết dựa trên ý kiến cá nhân. Nhưng các nhà phê bình cho rằng tiền lệ mà bà đặt ra là đáng chú ý. Về lý thuyết, các quan chức bầu cử ở mọi tiểu bang có thể quyết định một ứng cử viên không đủ điều kiện dựa trên lý thuyết pháp lý mới về Khoản 3 và chấm dứt việc ứng cử của họ.
Những người bảo thủ lập luận rằng Khoản 3 có thể áp dụng, chẳng hạn, đối với Phó Tổng thống Kamala Harris - vì nó từng được sử dụng để ngăn chặn chức vụ ngay cả những người đã quyên góp một khoản tiền nhỏ cho các cá nhân Liên minh miền Nam. Họ nói, thế chẳng lẽ nó không thể được sử dụng để chống lại bà Harris vì bà đã quyên tiền cho những người bị bắt trong tình trạng bất ổn sau vụ sát hại ông George Floyd bởi cảnh sát Minneapolis vào năm 2020?
Có phải đây là vấn đề đảng phái?
Vâng, tất nhiên là như vậy. Bà Bellows là đảng viên Đảng Dân chủ và tất cả các thẩm phán tại Tòa án Tối cao Colorado đều do Đảng Dân chủ bổ nhiệm. Sáu trong số 9 thẩm phán Tòa án Tối cao Hoa Kỳ được bổ nhiệm bởi đảng Cộng hòa, ba người do chính ông Trump bổ nhiệm.
Nhưng các tòa án không phải lúc nào cũng chia rẽ theo đường lối đảng phái có thể dự đoán được. Phán quyết của Colorado là 4-3 - vì vậy ba người được đảng Dân chủ bổ nhiệm không đồng ý với việc cấm ông Trump. Một số nhà luật pháp bảo thủ nổi tiếng đã ủng hộ việc sử dụng Khoản 3 để chống lại cựu tổng thống.
Bây giờ chúng ta sẽ xem tòa án tối cao xử lý việc này như thế nào.
Diễn đàn