Ngoại trưởng Mike Pompeo hôm 29/10 bắt đầu chuyến thăm hai ngày được giới quan sát coi là “bất ngờ” tới Hà Nội, và theo lịch trình Bộ Ngoại giao Mỹ mới công bố, ông sẽ hội đàm với các quan chức cấp cao Việt Nam nhằm củng cố quan hệ đối tác toàn diện.
Bộ Ngoại giao Mỹ ra thông cáo cho biết, ông Pompeo tới Việt Nam để “thể hiện ủng hộ một Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng và độc lập”.
Bộ này cũng cho biết thêm rằng trong chuyến công du từ ngày 29 tới 30/10, nhà ngoại giao hàng đầu Hoa Kỳ sẽ gặp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh và Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm.
“Ngoại trưởng tới Việt Nam để tái khẳng định sức mạnh của mối quan hệ đối tác toàn diện, kỷ niệm 25 năm ngày [bình thường hóa] quan hệ ngoại giao, và thảo luận các vấn đề cùng quan tâm ở Biển Đông và khu vực Mekong”, tuyên bố của Bộ Ngoại giao Mỹ có đoạn.
Những năm trước, các quan chức ngoại giao Hoa Kỳ từng nhiều lần nói tới câu “ủng hộ một Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng và độc lập”, nhưng đồng thời cũng nhắc tới việc Hà Nội phải “tôn trọng pháp quyền và nhân quyền”.
Chuyến thăm của ông Pompeo, vốn được phía Mỹ xác nhận sau khi Hà Nội loan báo, diễn ra ít ngày sau khi Việt Nam thả trước thời hạn công dân Hoa Kỳ Michael Nguyễn, vốn từng bị kết án 12 năm tù hồi năm ngoái về cáo buộc “âm mưu nhằm lật đổ chính quyền”.
Vụ phóng thích này được thực hiện không lâu sau khi ký giả tự do Phạm Đoan Trang, tác giả nhiều cuốn sách, trong đó có “Phản kháng phi bạo lực”, bị bắt với cáo buộc “tuyên truyền chống nhà nước”. Các tổ chức nhân quyền quốc tế đã lên án vụ bắt giữ mà phía Việt Nam nói là “đang tiếp tục điều tra theo đúng quy định của pháp luật”.
Cả hai diễn biến này diễn ra ít lâu sau khi Hoa Kỳ và Việt Nam tổ chức cuộc đối thoại nhân quyền thường niên trực tuyến.
Hôm 16/10, 12 dân biểu Mỹ đã gửi thư tới ông Pompeo, bày tỏ “quan ngại sâu sắc” và kêu gọi nhà ngoại giao này “nêu việc thả bà Phạm Đoan Trang trong bất kỳ cuộc gặp song phương nào với chính quyền Việt Nam”.
Hiện chưa rõ Ngoại trưởng Pompeo có bàn về vấn đề nhân quyền và nêu vụ bắt giữ bà Trang trong cuộc gặp với quan chức Việt Nam ở Hà Nội, nhất là với Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm, hay không.
Trước khi Việt Nam và Mỹ bất ngờ công bố ông Pompeo công du tới Hà Nội, VOA Việt Ngữ hôm 27/10 liên hệ với cơ quan chuyên trách về dân chủ, nhân quyền và lao động của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ để hỏi xem liệu phía Mỹ có nêu vụ bắt giữ bà Trang bên lề Diễn đàn Kinh doanh Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương mà Hoa Kỳ và Việt Nam phối hợp tổ chức, nhưng tới hôm 29/10 vẫn chưa nhận được câu trả lời.
Trong thông cáo về chuyến thăm của ông Pompeo tới Việt Nam, Bộ Ngoại giao Mỹ hôm 29/10 cho biết rằng Tổng thống Trump và Chủ tịch Nguyễn Phú Trọng “khẳng định cam kết bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền trong hai tuyên bố chung Mỹ - Việt”.
“Hàng năm, Hoa Kỳ và Việt Nam nhóm họp để chia sẻ các quan ngoại và trao đổi ý kiến về cách thức thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền”, thông cáo có đoạn.
Tại diễn đàn kết thúc ở Hà Nội hôm 29/10, mà phía Mỹ nói là nhằm “thúc đẩy tầm nhìn về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trong đó bao gồm các quốc gia độc lập, vững mạnh và thịnh vượng”, chính quyền Hà Nội và Washington đã ký các biên bản ghi nhớ và thỏa thuận thương mại trị giá ít nhất là 1,4 tỷ đôla.
