Một lính đào ngũ bị sát hại trong một loạt đạn rồi sau đó bị một chiếc ô tô cán qua ở Tây Ban Nha. Một nhân vật đối lập bị giáng búa liên tục ở Lithuania. Một nhà báo lâm bệnh vì nghi ngờ bị đầu độc ở Đức.
Kể từ khi Tổng thống Vladimir Putin phát động cuộc xâm lược Ukraine, các cuộc tấn công và quấy rối - dù có nhiều người biết đến hay không - đều bị quy trách nhiệm cho các cơ quan tình báo của Moscow trên khắp châu Âu và các nơi khác.
Bất chấp nỗ lực của các chính phủ phương Tây nhằm triệt phá mạng lưới gián điệp của Nga, các chuyên gia cho rằng Điện Kremlin dường như vẫn có thể truy đuổi những ai mà họ coi là kẻ phản bội ở nước ngoài nhằm bịt miệng những người bất đồng chính kiến. Những người phản đối ông Putin ngày càng lo sợ về cánh tay nối dài của các cơ quan an ninh Moscow, kể cả ở những quốc gia mà họ từng cho là an toàn.
Nhà báo Irina Dolinina, người làm việc cho tờ báo độc lập Những câu chuyện Quan trọng, có trụ sở tại thủ đô Praha của Czech, nói: “Chúng tôi vừa trốn khỏi Nga và có ảo tưởng rằng mình đã trốn thoát khỏi nhà tù”.
Bà Dolinina và đồng nghiệp Alesya Marokhovskaya bị quấy rối vào năm 2023, dẫn đến lo ngại họ bị theo dõi. Họ đã nhận được những những tin nhắn đe dọa thông qua các bình luận trên trang web của cơ quan truyền thông và được yêu cầu không tham dự một hội nghị ở Thụy Điển.
Bà Dolinina nói với hãng tin AP: “Thật sai lầm khi chúng tôi nghĩ rằng ở đây chúng tôi an toàn”.
Điện Kremlin, thường xuyên phủ nhận việc theo đuổi các đối thủ của mình ở nước ngoài, bị quy trách nhiệm cho các cuộc tấn công như vậy trong nhiều thập niên.
Những trường hợp nổi tiếng nhất bao gồm nhà bất đồng chính kiến cách mạng Liên Xô lưu đày Leon Trotsky, người bị giết năm 1940 ở Mexico sau khi bị một đặc vụ Liên Xô tấn công bằng rìu, và ông Georgi Markov, một nhà bất đồng chính kiến làm việc cho ban tiếng Bulgaria của BBC, thiệt mạng vào năm 1978 tại London sau khi bị đâm bằng một chiếc dù có tẩm thuốc độc.
Anh là nơi xảy ra các vụ đầu độc khác do cơ quan an ninh Nga dưới thời ông Putin thực hiện. Người đào tị và cựu sĩ quan tình báo Alexander Litvinenko chết sau khi uống trà có tẩm chất phóng xạ polonium-210 vào năm 2006. Cựu điệp viên Sergei Skripal và con gái ông lâm bệnh nặng nhưng đã bình phục sau vụ tấn công bằng chất độc thần kinh thời Liên Xô vào năm 2018. Điện Kremlin liên tục phủ nhận có liên hệ vào các vụ án ở Anh.
Giờ đây, với một cuộc đàn áp toàn diện trong nước đang diễn ra bên trong nước Nga, hầu hết các đối thủ chính trị, các nhà báo độc lập và các nhà hoạt động đã chuyển ra nước ngoài. Có những nghi ngờ mạnh mẽ cũng như cáo buộc từ các quan chức rằng Moscow đang ngày càng nhắm tới họ.
Chuyên gia an ninh Andrei Soldatov cho biết, số lượng những cá nhân bị Nga truy đuổi “ngay cả khi họ trông có vẻ hoàn toàn không đáng kể” là do chính quyền Nga tin rằng họ “có thể quay trở lại đất nước và phá hủy hoàn toàn đất nước”.
Có nhiều phúc trình về việc những người lưu vong bị đàn áp không chỉ ở các nước thuộc Liên Xô cũ có cộng đồng người Nga đông đảo mà còn ở châu Âu và xa hơn nữa.
Các nhà hoạt động và các nhà báo độc lập đã báo cáo các triệu chứng mà họ nghi ngờ là bị đầu độc.
Nhà báo điều tra Elena Kostyuchenko lâm bệnh trên chuyến tàu từ Munich đến Berlin vào năm 2022, và các công tố viên Đức sau đó cho biết họ đang điều tra vụ này như một vụ cố ý giết người.
Bà Natalia Arno, người đứng đầu Tổ chức Nước Nga Tự do có trụ sở tại Hoa Kỳ, nói với AP rằng bà vẫn bị tổn thương thần kinh sau một vụ nghi bị đầu độc ở Praha trong tháng 5. Bà tin rằng các cơ quan an ninh Nga đã cố gắng “bịt miệng” bà vì hoạt động ủng hộ dân chủ của bà.
Trong một vụ việc đặc biệt tàn khốc, thi thể đầy vết đạn của phi công Maksim Kuzminov đã được tìm thấy ở La Cala, Tây Ban Nha, gần cảng phía đông Alicante, sau khi bị bắn và một chiếc ô tô cán qua. Những lời đe dọa chống lại ông xuất hiện ngay sau khi ông đánh cắp một chiếc trực thăng Mi-8 của Nga vào tháng 8 năm ngoái, bay tới Ukraine và đào tẩu.
Ông Sergei Naryshkin, người đứng đầu cơ quan tình báo nước ngoài của Nga, nói ông Kuzminov, 33 tuổi, là một cái chết đúng luân lý vì đã lên kế hoạch cho “tội ác bẩn thỉu và khủng khiếp.”
Vào tháng 3, ông Leonid Volkov, chánh văn phòng của cố chính trị gia đối lập Alexei Navalny, đã bị gãy tay trong một vụ tấn công bằng búa ở thủ đô Vilnius của Lithuania.
Cơ quan an ninh của Lithuania cho biết vụ tấn công có thể “do Nga tổ chức và thực hiện”. Ngày 19/4, cảnh sát Ba Lan bắt giữ hai người vì tình nghi tấn công ông Volkov theo lệnh của cơ quan tình báo nước ngoài.
Trong nhiều thập niên ông Putin nắm quyền, Điện Kremlin đã nhiều lần phủ nhận rằng họ đang nhắm vào kẻ thù trong và ngoài nước. Điện Kremlin chưa bình luận về các vụ nghi ngờ bị đầu độc và người phát ngôn của ông Putin, ông Dmitry Peskov, từ chối bình luận về trường hợp của ông Volkov, nói rằng đây là vấn đề của Bộ Nội vụ Lithuania.
Ngay cả các nhóm phản chiến non trẻ cũng thấy mình nằm trong tầm ngắm của Moscow.
Người Nga ở Stockholm, Thụy Điển, vào tháng 5 năm 2022 đã thành lập một trong những tổ chức đầu tiên hỗ trợ Ukraine và tù nhân chính trị, đốt một hình nộm của ông Putin được dán nhãn “tội phạm chiến tranh” bên ngoài Tòa đại sứ Nga.
Sáu tháng sau, chính quyền Nga chỉ định nhóm này là một tổ chức không được mong muốn, đe dọa các thành viên sẽ bị phạt tiền và bỏ tù. Người thân của họ ở Nga đã bị cảnh sát đến gõ cửa và dữ liệu cá nhân của họ đã bị rò rỉ, các thành viên nói với AP, với điều kiện giấu tên vì lo ngại cho an ninh của họ.
Cơ quan truyền thông Tsargrad của Chính thống giáo Nga cho rằng các thành viên của nhóm vừa kể có thể được các cơ quan tình báo nước ngoài tuyển dụng và gọi họ là “những kẻ khủng bố”. Cơ quan truyền thông ủng hộ Điện Kremlin này cảnh báo họ về một bất ngờ khó chịu nếu họ tiếp tục phản đối chiến tranh.
Vài ngày sau, khi đi thăm họ hàng ở St. Petersburg, một thành viên trong nhóm tên Marina cho biết một chiếc xe cảnh sát đã dừng ngay trước mặt cô khi cô bước ra khỏi một cửa hàng. Ba người đàn ông bước ra, hỏi giấy tờ của cô, ép cô lên xe và lái đến đồn cảnh sát, còi báo động inh ỏi.
“Thật sự đáng sợ. Làm thế quái nào họ biết được vị trí chính xác của tôi?” cô Marina nói với AP nhưng từ chối cho biết họ của mình vì lo ngại cho sự an toàn của mình.
Họ đưa cho cô các dữ liệu và video về cuộc biểu tình ở tòa đại sứ, và các nhà điều tra yêu cầu cô xác định danh tính các thành viên khác của nhóm, tiết lộ nguồn tài trợ của nhóm và hỏi quan điểm của cô về cuộc chiến. Một người thậm chí còn đặt câu hỏi tại sao cô lại rời Nga trước ngày sinh nhật của cha cô – nói rõ rằng họ biết danh tính gia đình cô.
Cô bị buộc tội vi phạm hành chính, thường bị phạt tiền. Cô Marina cho biết, khi cảnh sát chuẩn bị chở cô về căn hộ của bố mẹ cô, họ đề nghị cô “hợp tác” và trở thành người cung cấp thông tin nếu cô muốn gặp lại gia đình mà không sợ bị giam giữ.
Ông Fredrik Hultgren-Friberg, phát ngôn viên của Cơ quan An ninh Thụy Điển, nói với AP: “Đó là một phương thức hoạt động nổi tiếng của tình báo Nga và chế độ Nga để theo dõi các đối thủ trong cộng đồng người Nga ở các quốc gia khác và khiến họ phải chịu các loại quấy rối hoặc công việc tình báo khác nhau”.
Ông Soldatov cho biết Điện Kremlin đang truy lùng nhiều đối thủ vì lo ngại các cuộc nổi dậy thân phương Tây như ở Georgia và Ukraine và muốn ngăn chặn mầm mống bất đồng chính kiến phát triển thành “điều gì đó mới”.
Mặc dù các nước phương Tây đã trục xuất hàng trăm điệp viên Nga trong các hành động phối hợp sau vụ đầu độc cha con ông Skripals năm 2018 và cuộc xâm lược Ukraine năm 2022, người Nga ở nước ngoài vẫn lo ngại Moscow vẫn có thể tiếp cận họ.
Bà Marokhovskaya, nhà báo điều tra ở Praha, đã nhận được những lời đe dọa nặc danh, trong đó có một lời đe dọa cho thấy sự giám sát chặt chẽ.
Bà và cô Dolinina nói với AP rằng họ đã bị theo dõi như vậy ở Nga, kể cả sau khi công bố các cuộc điều tra từng đoạt giải thưởng về tham nhũng trong gia đình ông Putin.
Sau khi chuyển đến châu Âu, cô Dolinina cho biết ban đầu cô nghĩ mình đang trải qua “chứng hoang tưởng liên tục”. Tuy nhiên, khi cô nhận được những lời đe dọa ẩn danh và bị theo dõi trên đường phố Praha, cô nhận ra rằng nỗi sợ hãi là có cơ sở.
Họ không có bằng chứng cụ thể cho thấy các cơ quan an ninh Nga nhắm mục tiêu vào họ, nhưng họ cho biết họ tin rằng dữ liệu cá nhân - thông tin chuyến bay, số hộ chiếu và địa chỉ nhà - và hoạt động theo dõi có thể được dàn dựng bởi một tác nhân nhà nước.
“Tôi thực sự sốc khi điều đó xảy ra ở châu Âu,” cô Dolinina nói.
Mặc dù nhiều vụ việc mà phương Tây cho là do Điện Kremlin làm, khiến người ta suy đoán rằng Moscow vẫn có thể đe dọa người Nga ở nước ngoài, nhưng không phải ai cũng bị bịt miệng.
Bà Marokhovskaya nói: “Đây không phải là lý do để đầu hàng. Đây là lý do để tiếp tục tranh đấu.”
Diễn đàn