Ngoại trưởng Hoa Kỳ Anthony Blinken đến thăm Việt Nam trong tuần này với hy vọng đạt được tiến bộ trong việc nâng cấp quan hệ với một đối tác thương mại quan trọng có chung mối quan ngại với Hoa Kỳ về sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc.
Đối với Hà Nội, đó sẽ là một thử nghiệm tế nhị: làm thế nào để thể hiện sự cởi mở với Hoa Kỳ mà không chọc giận Trung Quốc (một nước láng giềng khổng lồ cung cấp các nguyên liệu đầu vào chủ chốt cho thương mại xuất khẩu quan trọng của Việt Nam) hoặc Nga (một đối tác truyền thống khác).
Đó là một hành động cân bằng mà Việt Nam đã thực hiện xuất sắc nhưng ngày càng phức tạp hơn trong một thế giới dường như đang chia thành các khối đối lập, với một bên là Hoa Kỳ và các đồng minh của họ, còn bên kia là Trung Quốc và Nga.
Ông Blinken đến Hà Nội vào ngày 14/4 và sẽ gặp các nhà lãnh đạo Việt Nam vào ngày 15/4 trước khi đến Tokyo để tham dự cuộc họp của Nhóm Bảy quốc gia giàu có.
Đây sẽ là chuyến thăm Hà Nội đầu tiên của ngoại trưởng của chính quyền Biden, người nhậm chức vào năm 2021, mặc dù Phó Tổng thống Kamala Harris đã đến thăm Việt Nam vào tháng 8 năm đó.
Washington hy vọng đạt được tiến bộ trong việc thúc đẩy quan hệ thành đối tác “chiến lược” từ mối quan hệ mà trong thập niên qua được gọi là “toàn diện”.
Các quan chức đã không nói những gì mối quan hệ gần gũi hơn này có thể đòi hỏi. Nhưng chuyên gia Đông Nam Á Murray Hiebert, người đã đến thăm Việt Nam vào tháng 2 và nói chuyện với các quan chức chính phủ cấp cao, cho biết điều đó có thể bao gồm việc tăng cường hợp tác quân sự và cung cấp vũ khí của Hoa Kỳ.
Tuy nhiên, ông lưu ý rằng có những giới hạn do chính sách của Việt Nam không cho phép nước ngoài đặt căn cứ, quân đội nước ngoài hoặc liên minh chống lại các nước khác. Hà Nội cũng đã bị cản trở bởi giá vũ khí tương đối cao của Hoa Kỳ và lo ngại rằng nguồn cung có thể bị chặn bởi các nhà lập pháp Hoa Kỳ vì lý do nhân quyền.
Ông Blinken cũng sẽ chính thức động thổ xây dựng một khu tòa đại sứ mới của Hoa Kỳ tại Hà Nội, nơi mà nhà ngoại giao hàng đầu của Hoa Kỳ tại Đông Á, Daniel Kritenbrink, đã gọi là “một biểu tượng mới tuyệt vời” về cam kết của Hoa Kỳ đối với một “quan hệ đối tác và tình hữu nghị lâu dài”.
Khi ký ức về Chiến tranh Việt Nam ngày càng trở nên xa vời, Washington giờ đây coi Hà Nội, theo cách nói của ông Kritenbrink, là “một trong những đối tác quan trọng nhất của Mỹ trong khu vực”.
Cân bằng giữa Bắc Kinh và Washington
Các chuyên gia nói rằng Hoa Kỳ đã chính thức đề cập đến việc nâng cao quan hệ dưới thời chính quyền ông Trump, nhưng Hà Nội đã phản đối và dao động trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Washington và Bắc Kinh. Trung Quốc có thể phản ứng tiêu cực với động thái này.
Việt Nam, trong khi lo ngại trước sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc và phản đối các tuyên bố chủ quyền của đối thủ ở Biển Đông, có mối quan hệ kinh tế quan trọng với Bắc Kinh để cân nhắc.
Dẫu vậy, Hà Nội nay dường như thuận theo hướng nâng cấp quan hệ với Mỹ, theo ông Hiebert và các nhà phân tích khác.
Tháng trước chứng kiến cuộc điện đàm giữa Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden và người đứng đầu đảng Cộng sản cầm quyền Việt Nam Nguyễn Phú Trọng. Việc này cùng với chuyến thăm của Ngoại trưởng Blinken có thể dẫn tới cuộc gặp giữa ông Trọng và ông Biden vào tháng 7, kỷ niệm 10 năm quan hệ đối tác song phương chính thức hiện có, theo các nhà phân tích.
“Cơ hội để Hoa Kỳ và Việt Nam nâng cấp quan hệ đối tác toàn diện lên tầm chiến lược sẽ cao hơn với chuyến thăm của Blinken vì nó sẽ mở đường cho một cuộc gặp cấp cao hơn”, Bích Trần từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế của Washington nhận định.
Ông Kritenbrink nói Washington đang nỗ lực thuyết phục Việt Nam đa dạng hóa mua sắm quốc phòng tránh xa Nga, một điều “rõ ràng là vì lợi ích của Việt Nam và cũng sẽ phù hợp với luật pháp Hoa Kỳ.”
Thành tích nhân quyền của Việt Nam là một lĩnh vực nhạy cảm khác, và vài ngày trước chuyến thăm của ông Blinken, một tòa án Hà Nội đã kết án sáu năm tù ông Nguyễn Lân Thắng, một nhà hoạt động chính trị nổi tiếng, vì các hoạt động “chống nhà nước”.
Ông Kritenbrink nói ông “tin tưởng” ông Blinken sẽ nêu lên những lo ngại về nhân quyền ở Hà Nội.
Diễn đàn