Do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 mà nền kinh tế Mỹ sẽ bước vào đầu năm 2021 trong tình trạng suy trầm trong khi dư địa cứu trợ về tiền tệ của chính phủ đã cạn kiệt còn gói cứu trợ thứ hai vẫn đang gặp bế tắc ở Quốc hội, một kinh tế gia nhận định với VOA.
Kinh tế của Mỹ tiếp tục phục hồi chậm lại, khiến hàng triệu người vẫn chưa tìm được việc làm mới sau khi đã bị mất việc vì đại dịch virus corona. Hôm 4/12, Bộ Lao động báo cáo kinh tế Mỹ đã có thêm 245.000 việc làm vào tháng 11, tháng thứ năm liên tiếp tốc độ tuyển dụng đã giảm dần.
Tỷ lệ thất nghiệp trong tháng 11 là 6,7%, giảm so với tỷ lệ 6,9% của tháng trước. Nhưng con số đó không bao gồm những người đã ra khỏi lực lượng lao động và không chủ động tìm kiếm việc làm nữa.
Hơn một nửa số người bị mất việc làm trong đại dịch đã có việc làm lại, nhưng vẫn còn ít hơn khoảng 10 triệu việc làm so với hồi tháng Hai. Nhiều người chưa đi làm sẽ hết trợ cấp thất nghiệp trong vài tuần nữa vì khoản hỗ trợ khẩn cấp được Quốc hội thông qua vào mùa xuân sẽ hết hạn vào cuối năm nay.
“Hiện tại chúng ta đang trong tình trạng kinh tế không bình thường,” ông Ernie Tedeschi, nhà kinh tế học tại công ty kế toán Evercore ISI được New York Times dẫn lời nói. “Đã có ánh sáng ở đằng xa” với tiến triển của vaccine nhưng cho đến lúc đó ‘sẽ là một vài tháng khó khăn nhất của đại dịch này, và nó sẽ để lại rất nhiều vết sẹo cần chữa lành.”
Hai giải pháp
Trao đổi với VOA, kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa từ bang California, nhận định rằng con số việc làm đó phản ánh ‘điều đã qua chứ không mang tính dự báo cho tương lai’.
Ông cho rằng nền kinh tế Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump đã ‘tăng trưởng mạnh mẽ nhưng đã gặp tai họa là đại dịch Covid-19 khiến nó bị suy sụp’.
“Nền kinh tế đặc biệt khó khăn cho giới tiểu doanh thương,” ông Nghĩa nhận định và cho rằng bất cứ ai nhậm chức Tổng thống vào ngày 20/1sẽ đối diện với nền kinh tế đang đi xuống mà ông gọi là ‘suy trầm’ (recession).
Trong bối cảnh đó, chính quyền Mỹ có hai biện pháp khả dĩ: một là biện pháp tiền tệ, tức là giảm lãi suất cơ bản; hai là biện pháp ngân sách tức là bơm thêm tiền cứu trợ cho nền kinh tế, ông Nghĩa phân tích.
Tuy nhiên, cả hai giải pháp này đều có trở ngại, cũng theo ông Nghĩa. Thứ nhất, là trong năm vừa qua nước Mỹ đã đổ tiền cứu trợ quá nhiều, nếu đổ thêm nữa sẽ dẫn tới nợ nần sau này. Thứ hai, lãi suất của Cục Dự trữ liên bang Mỹ sau nhiều lần cắt giảm hiện đã ở mức quá thấp, không thể giảm thêm được nữa.
“Tình trạng hiện nay y chang cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 nên nếu lãi suất mà giảm xuống mức âm thì sẽ gây ra những hậu quả còn tệ hại hơn nữa,” ông nói.
Một khi không hạ lãi suất được nữa thì chính quyền Mỹ buộc phải bơm tiền cứu trợ, ông lập luận. Mặc dù giải pháp này cũng có hậu quả lâu dài cho kinh tế Mỹ nhưng ‘lại cần thiết vào lúc này’, cũng theo ông Nghĩa.
Ông dự đoán với con số việc làm mà Bộ Lao động vừa đưa ra sẽ gây thêm sức ép đối với hai đảng để đàm phán cho ra gói cứu trợ sau ‘nhiều tháng cù cưa vì những toan tính chính trị’. “Giới chính trị không thể nào không nhìn thấy những khó khăn trong đời sống kinh tế của người dân,” ông nói.
Ông cho rằng nếu ông Joe Biden vào Nhà Trắng thì ‘với áp lực của cánh cực tả sẽ đưa ra các biện pháp như tăng thuế, bảo vệ môi trường’. Những biện pháp này, theo ông, ‘sẽ gây tác dụng tiêu cực cho nền kinh tế đang bị suy trầm’.
Về lời hứa của ông Biden sẽ không tăng thuế cho các hộ gia đình có thu nhập ít hơn 400.000 đô la một năm, kinh tế gia này nói cho dù tăng thuế lên thành phần nào ‘cũng gây tác động xấu đến thành phần ở dưới tức là giới lao động’.
Do đó, ông dự đoán thị trường chứng khoán sẽ ‘phản ứng tiêu cực và sẽ sụp’ nếu ông Biden tăng thuế lên người giàu.
Về đề cử bà Janet Yellen của ông Biden cho vị trí Bộ trưởng Tài chính, ông Nghĩa không đánh giá cao vì khi còn là Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang trước đây, bà Yellen ‘cũng chỉ áp dụng biện pháp cả chục năm này là hạ lãi suất đến đấy’.
“Cuối cùng lãi suất thấp khiến cho giới đại tư bản làm giàu nhiều trong khi những người gửi tiết kiệm như người về hưu bị thiệt,” ông phân tích.
Ngân phiếu kích thích
Các quan chức Nhà Trắng đang yêu cầu lãnh đạo Cộng hòa tại Thượng viện đưa ngân phiếu hỗ trợ 600 USD vào gói cứu trợ kinh tế khẩn cấp hiện đang được bàn thảo tại Quốc hội, Washington Post dẫn hai nguồn tin ẩn danh thông thạo về tiến trình đàm phán cho biết.
Lãnh đạo khối Đa số tại Thượng viện, ông Mitch McConnell không đồng ý chi tiền để cứu trợ người dân trong đề xuất cứu trợ ông đưa ra hồi tuần trước mặc dù điều này được Đảng Dân chủ ủng hộ rộng rãi.
Tổng thống Donald Trump đã đánh tiếng ông sẵn sàng chấp nhận một đợt cứu trợ với mỗi ngân phiếu lên tới 2.000 đô la, theo Washington Post. Hồi tháng 3, Quốc hội Mỹ đã phê chuẩn chi trả 1.200 đô la cho mỗi người dân đủ điều kiện. Hơn 100 triệu gia đình Mỹ đã được giải ngân trong vài tuần.
Các nhà lập pháp đang làm việc tích cực trong tuần này để đạt đồng thuận về một loạt vấn đề đang chia rẽ, bao gồm cách phân bổ viện trợ cho các chính quyền địa phương và tiểu bang cũng như cấp quyền miễn trừ pháp lý cho các công ty trước các vụ kiện nếu có công nhân nhiễm virus corona.
“Tôi biết rằng công chúng có sự ủng hộ đáng kể về ngân phiếu cứu trợ, nhưng hiện tại chúng tôi đang nhắm mục tiêu vào các gia đình đang chật vật, các doanh nghiệp đang khốn đốn, các nhân viên y tế và chúng tôi không dành ngân phiếu cứu trợ cho từng người, bất chấp nhu cầu,” Thượng nghị sỹ Susan Collins của Đảng Cộng hòa được Washington Post dẫn lời nói.
Biện pháp chi tiền kích thích đã gây chia rẽ các kinh tế gia cũng như các nhà lập pháp. Một số nhà kinh tế chỉ ra rằng hàng triệu ngân phiếu kích thích đã được chi cho các gia đình thuận lợi về kinh tế, không bị mất việc hoặc bị cắt giảm lương. Một số kinh tế gia khác thì cho rằng biện pháp này đã giúp bình ổn nền kinh tế hỗn loạn và đến tay được nhiều người đang vật lộn về kinh tế.
