Thất hứa về căn cứ quân sự đưa tới việc Thủ tướng Nhật từ chức

Mãi đến hôm nay, Thủ tướng Yukio Hatoyama vẫn còn cam kết sẽ tiếp tục lãnh đạo chính phủ và đảng Dân chủ Nhật Bản DPJ:

Hôm qua, ông Hatoyama hứa sẽ đối mặt thẳng với “cuộc khủng hoảng toàn quốc” này và làm những gì tốt đẹp nhất cho đất nước.

Nhưng sáng nay, ông bất thần loan báo việc từ chức. Mặc dầu ông và Đảng DPJ đã thắng trong cuộc bầu cử lịch sử hồi năm ngoái và được sự hậu thuẫn của 70% dân chúng, ông đã phải chịu đựng những vụ tai tiếng về việc tài trợ cho đảng và bị cho là thiếu nhất quán. Các cuộc thăm dò công luận mới nhất cho thấy chỉ có 17% dân Nhật ủng hộ ông.

Tác nhân khiến ông từ chức là thông cáo hồi tháng trước nói rằng Nhật Bản sẽ tôn trọng một thỏa thuận giữ lại một căn cứ của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ gây nhiều tranh cãi trên đảo Okinawa. Sau nhiều tháng thảo luận với Hoa Kỳ, ông Hatoyama đi đến quyết định là việc di dời căn cứ lúc này là không thể thực hiện được. Quyết định này một phần bị ảnh hưởng bởi những mối lo ngại rằng Bắc Triều Tiên sẽ trở nên hiếu chiến hơn và đe dọa đến an ninh ở vùng Bắc Á.

Trong cuộc vận động tranh cử hồi năm ngoái, ông Hatoyama đã hứa sẽ di dời toàn bộ sân bay Futenma của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ ra khỏi đảo Okinawa.

Có nhiều căn cứ của Hoa Kỳ ở Okinawa nhưng Futenma gây nhiều tranh cãi nhất vì thành phố Ginowan bao quanh căn cứ này. Cư dân thành phố than phiền về tiếng ồn của máy bay và lo ngại về rủi ro xảy ra những vụ rớt máy bay.

Lời tạ lỗi với dân chúng Okinawa vì không giữ lời hứa đã không giúp ích bao nhiều cho ông Hatoyama trong việc xoa dịu bớt những lời chỉ trích. Phe Dân chủ Xã hội đã rút ra khỏi liên minh ba chính đảng của ông sau khi ông Hatoyama bãi chức lãnh tụ của đảng này vì đã không chịu tham gia quyết định về căn cứ Futenma.

Chuyên gia phân tích thời cuộc Minoru Morita nói rằng hậu quả của cuộc khủng hoảng Futenma mới chỉ bắt đầu.

Ông Morita cho rằng ông Hatoyama đã đánh mất niềm tin của công chúng Nhật Bản. Vị thủ tướng này đã bị gán cho là “một kẻ nói dối” và nay sẽ trở thành một nhà lãnh đạo bị mất danh dự.

Ông Morita gọi lời hứa mà ông Hatoyama đưa ra trong cuộc tranh cử là “thiếu thận trọng.” Ông nói thủ tướng đã tuyên bố quá sớm mà không tham khảo ý kiến của Hoa Kỳ và không có sẵn một kế hoạch thích đáng.

Ông Morita dự kiến DJP sẽ bị thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng tới, là lúc 43 ghế mà các thành viên của đảng đang nắm giữ được đưa ra bầu lại.

Ông Morita lập luận rằng cuộc bầu cử lần trước cho thấy dân chúng Nhật Bản đã chán ngấy hiện trạng chính trị. Nếu lần bầu cử này biến thành một cuộc bầu cử về lòng tin đặt vào một chính đảng, thì DPJ gặp khó khăn lớn.

Giáo sư Masaaki Gabe không đồng ý như vậy. Ông dậy về môn quan hệ chính trị tại trường Đại học Ryukyu ở Okinawa. Ông nói rằng người dân Okinawa có thể bất mãn về việc ông Hatoyama thất hứa nhưng Futenma chủ yếu vẫn chỉ là một vấn đề địa phương.

Theo giáo sư Gabe, cử tri thuộc các khu vực khác sẽ không nghĩ về Futenma khi họ đi bầu. Nhưng đảng DPJ sẽ vấp phải nhiều khó khăn để đạt được sự ủng hộ của Okinawa một lần nữa.

Khoảng phân nửa trong 47.000 binh sĩ của Hoa Kỳ ở Nhật Bản đang trú đóng tại Okinawa, hòn đảo chính thuộc khu vực nhỏ nhất của Nhật Bản. Người dân Okinawa ngày càng bất mãn hơn về các căn cứ chiếm những khoảng đất lơn, với những vấn đề như tội phạm do sự hiện diện của binh sĩ gây ra.

Sau nhiều năm thương nghị, năm 2006 Tokyo và Washington đã đồng ý đóng cửa Futenma và di dời các hoạt động của căn cứ này đến một phần cô lập ở phía bắc đảo Okinawa. Ngoài ra, khoảng 8.000 binh sĩ thủy quân lục chiến sẽ dời đến đảo Guam của Hoa Kỳ trong vùng Thái bình dương trong vòng vài năm nữa. Tuy nhiên, cư dân Okinawa không hài lòng với thỏa thuận này.

Hoa Kỳ là liên minh quân sự và ngoại giao thân cận nhất của Nhật Bản. Tuy thừa nhận gánh nặng đè lên Okinawa, Washington bác bỏ ý kiến di dời hẳn sân bay Futenma ra khỏi đảo, vì cho rằng sẽ gây trở ngại cho khả năng huấn luyện và chuyên chở số binh sĩ thủy quân lục chiến còn ở lại đó. Và Hoa Kỳ lập luận rằng thay đổi kế hoạch Futenma sẽ có nghĩa là phải nhiều năm nữa mới di dời được các binh sĩ Thủy quân lục chiến đến đảo Guam.

Việc ông Hatoyama bất ngờ từ chức lại nêu ra thắc mắc về vấn đề tương lai của Futenma. Ông là vị thủ tướng Nhật thứ tư từ chức trong vòng 4 năm.