Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte đã đến Bắc Kinh hôm 18/10, thực hiện chuyến thăm 4 ngày mà ông gọi là thời khắc có tính dấu mốc trong nhiệm kỳ tổng thống của ông. Ông Duterte hứa hẹn sẽ cải thiện quan hệ kinh tế và ngoại giao giữa hai nước. Tháp tùng ông là 250 doanh nhân Philippines.
Một nhà nghiên cứu kỳ cựu về châu Á và Biển Đông ở Mỹ nói với VOA hôm 19/10 rằng những động thái của Philippines trong quan hệ với Trung Quốc “không gây khó khăn cho Việt Nam” và thái độ của tổng thống nước này chỉ có tính cách “tạm thời”.
Đài truyền hình nhà nước Trung Quốc CCTV hôm 18/10 đã phát sóng một cuộc phỏng vấn với Tổng thống Duterte, trong đó ông nói: “Hy vọng duy nhất của Philippines về mặt kinh tế, tôi sẽ thẳng thắn với quý vị, chính là Trung Quốc”. Ông nói thêm “có đến ¼ dân số của chúng tôi là người gốc Trung Quốc”.
Liệu việc Philippines dưới quyền ông Duterte trở nên thân thiết hơn với Trung Quốc có gây ra khó khăn gì cho Việt Nam? Giáo sư Ngô Vĩnh Long, tại Đại học Maine ở Mỹ, đưa ra nhận định với VOA:
“Tôi nghĩ không có khó khăn gì cho Việt Nam hết. Trước khi ông ta đi Trung Quốc, ông đã đi Việt Nam, thì ông đã ký kết một số về vấn đề an ninh trong khu vực. Khi ông sang Việt Nam mà ông đã nói về an ninh trong khu vực như thế, thì ông muốn chứng tỏ với các nước trong khu vực là ông không làm gì phá quấy. Một điều nữa, trước khi ông đi thăm Trung Quốc, ông đã nói ông chỉ sẽ thương lượng, đàm phán với Trung Quốc trên căn bản của Luật biển. Ông không nói đến phán quyết của PCA để cho Trung Quốc khỏi mất mặt. Nhưng ông nói sẽ không bao giờ nhượng bộ Trung Quốc đối với vấn đề chủ quyền, đảo của mình”.
Hồi tháng 7, Tòa trọng tài quốc tế PCA đã ra phán quyết bác bỏ tính pháp lý của những lời tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc đối với hầu hết diện tích Biển Đông, nơi có những tranh chấp chủ yếu giữa Việt Nam, Trung Quốc và Philippines.
Phán quyết của tòa được coi là thắng lợi đối với Philippines. Chính quyền của ông Benigno Aquino III, người tiền nhiệm của Tổng thống Duterte, đã tiến hành vụ khiếu nại này.
Bình luận về thái độ hòa hoãn hiện nay của ông Duterte, Giáo sư Long, nhà nghiên cứu về châu Á và Biển Đông, nói:
“Thái độ của ông Duterte chỉ là tạm thời thôi. Bởi vì trong khi bầu cử tổng thống ở Mỹ chưa ngã ngũ thì ông không muốn làm điều gì để khiêu khích Trung Quốc. Ví dụ, vấn đề PCA họ đã thắng rồi thì bây giờ họ chỉ không muốn làm cho Trung Quốc mất mặt thôi, chứ không phải họ sẽ làm gì gây bất an ninh trong khu vực hay là có bất lợi cho Việt Nam. Họ cũng chưa đòi hỏi Việt Nam nói về chủ quyền các đảo mà hiện nay đang ở trong vùng đặc quyền kinh tế của Phi Luật Tân [Philippines], thì có thể thấy rõ ràng là họ rất tế nhị”.
Sau khi ông Duterte giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hồi tháng 5, ông đã có những động thái được xem là tiến lại gần với Trung Quốc trong khi có nhiều xích mích trong quan hệ với Mỹ. Tổng thống Philippines cũng bị coi là đã giảm giọng điệu khi nói về những tranh chấp đối với một số bãi cạn, bãi đá ở Biển Đông giữa nước ông với Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn với CCTV, Tổng thống Duterte khẳng định ông không “tách ra” khỏi Mỹ mà ông chỉ “thực dụng” và “muốn làm bạn với tất cả mọi người”.
