Đài Loan và Trung Quốc vừa kết thúc vòng đàm phán thương mại đầu tiên nhằm giảm thuế nhập khẩu trên nhiều loại mặt hàng. Mặc dù có các quan ngại chính trị ở Đài Loan về rủi ro của việc thắt chặt quan hệ với Bắc Kinh, nhiều người nói rằng các doanh nghiệp có thể sẽ bị thua thiệt nếu cuộc thương lượng kéo dài, và Trung Quốc đạt được một hiệp định tự do hóa thương mại với Nam Triều Tiên. Từ Đài Bắc, thông tín viên Ralph Jennings ghi nhận thêm chi tiết trong bài tường thuật sau đây.
Các viên chức đại diện thương mại của Trung Quốc và Đài Loan đã gặp mặt trong 3 ngày tuần trước gần Đài Bắc để bắt đầu cuộc đàm phán về một hiệp định nhằm cắt giảm thuế nhập khẩu đánh vào các mặt hàng của Đài Loan như màn hình phẳng, các công cụ cơ khí và các sản phẩm dầu khí.
Trung Quốc và Đài Loan đã ký một hiệp ước thương mại dịch vụ hồi tháng 6 năm 2013, nhưng các nhà lập pháp Đài Loan vẫn chưa phê chuẩn hiệp ước này. Sự do dự của họ một phần là để đáp ứng làn sóng chống đối của những người biểu tình trước đó trong năm nay cho rằng hiệp định thương mại dịch vụ này sẽ làm tổn hại nền kinh tế của đảo quốc này và làm cho nó càng dễ bị tổn thương vì sức ép từ Bắc Kinh.
Giờ đây, khi 2 bên bắt đầu cuộc đàm phán cho một hiệp định tương tự đối về hàng hóa, các nhà thương thuyết e rằng Nam Triều Tiên có thể đạt được một hiệp định tương tự trước Đài Loan và có thêm nhiều lợi ích nữa từ nền kinh tế to lớn của Trung Quốc.
Tình trạng này tạo nên một phép thử chính trị khó khăn đối với các nhà lãnh đạo Đài Loan, những người muốn cân bằng sự lo lắng của người dân đối với các mối quan hệ đang gia tăng với Trung Quốc và những nhu cầu của nền kinh tế của nước họ – là nền kinh tế có thể phát triển mạnh nhờ vào sự gia tăng thương mại với Bắc Kinh.
Trung Quốc cũng muốn bày tỏ thiện chí đối với Đài Loan trước khi diễn ra các cuộc bầu cử cấp địa phương đầy căng thẳng vào tháng 11, khi đảng cầm quyền thân Bắc Kinh tìm cách kéo dài quyền lãnh đạo. Ông Lưu Nghĩa Quân, giáo sư môn quan hệ công chúng của trường Đại học Phật Quang, giải thích như sau:
"Ngay lúc này Đài Loan đang chìm sâu trong lo lắng. Sự ganh đua giữa Nam Triều Tiên và Đài Loan khá là căng thẳng. Chừng nào mà Nam Triều Tiên còn ở phía trước thì các nhà lãnh đạo ở đây còn rất lo lắng. Trung Quốc đại lục chỉ muốn cho thấy những cử chỉ thân thiện và tìm cách có nhiều ảnh hưởng hơn nữa lên cuộc bầu cử."
Đài Loan và Trung Quốc đã được cai trị riêng rẽ kể từ khi cuộc nội chiến Trung Quốc vào những năm 1940 nhưng Trung Quốc vẫn tuyên bố chủ quyền đối với hòn đảo này. Năm 2008, Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu gạt sang một bên những khác biệt chính trị để làm dịu những mối căng thẳng với Bắc Kinh thông qua các hiệp định thương mại và đầu tư.
Các hiệp định được ký kết kể từ khi đó đã nâng kim ngạch thương mại 2 chiều lên 124 tỷ đô la Mỹ vào năm ngoái và làm cho Trung Quốc trở thành bạn hàng lớn nhất của Đài Loan. Nhưng các quan chức ở Đài Bắc giờ đang lo sợ sự cạnh tranh của các nền kinh tế dựa vào xuất khẩu trong khu vực, như Nam Triều Tiên và Hiệp hội các nước Đông Nam Á, trong lúc họ muốn gia tăng sự tiếp cận với thị trường Trung quốc. Các nhà phân tích ở Đài Bắc nói Trung Quốc hy vọng các hiệp định thương mại với Đài Loan có thể giúp họ dành điểm cho mục tiêu thống nhất chính trị của 2 bên.
Đài Loan đã thử sự kiên nhẫn của Trung Quốc khi quốc hội ở Đài bắc ngưng chỉ vô thời hạn việc cứu xét hiệp định thương mại dịch vụ, khiến cho việc tự do hóa của 144 loại dịch vụ về ngân hàng và du lịch bị ngưng trệ. Các nhà lập pháp Đài Loan đã tránh né việc phê chuẩn hiệp ước này khi hàng trăm sinh viên đại học chiếm giữ viện lập pháp hồi tháng 3 và hàng ngàn người xuống đường để phản đối điều họ cho là Đài Loan và địch thủ Cộng sản lâu đời của họ đang trở nên quá thân thiết.
Giờ đây các đảng chính trị của Đài Loan đang tập trung vào các cuộc bầu cử cấp địa phương vào cuối năm nay. Vì vậy, có phần chắc họ sẽ trì hoãn việc phê chuẩn hiệp định thương mại dịch vụ này tới nửa đầu năm 2015. Các quan chức Đài Loan hy vọng sẽ có ít nhất 2 cuộc họp ở cấp công tác về hiệp định thương mại hàng hóa với khả năng được phê chuẩn vào cuối năm tới.
