Chuyên gia: Mạng xã hội chỉ dùng trong biên giới ‘chẳng có nghĩa gì’

Quyền bộ trưởng thông tin và truyền thông Việt Nam mới đây đề xuất “tập trung phát triển mạng xã hội trong nước” và được thủ tướng ủng hộ, theo báo chí Việt Nam.

Trong khi đó, qua các ý kiến bày tỏ trên Facebook, nhiều người cho rằng tham vọng xây dựng mạng xã hội riêng của Việt Nam là “phi thực tế”. Một chuyên gia công nghệ thông tin nói mạng xã hội chỉ dành cho người Việt dùng trong biên giới “chẳng có nghĩa gì”.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Quyền Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông, được báo chí trong nước dẫn lời phát biểu hôm 8/9 trong một cuộc làm việc giữa bộ của ông với Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc rằng bộ đề xuất việc “phát triển mạng xã hội Việt”.

Quyền bộ trưởng, từng là chủ tịch Tập đoàn Viễn thông Quân đội Viettel và giữ hàm thiếu tướng, nói mục tiêu nhắm đến là đến năm 2022, mạng xã hội Việt “bằng hoặc hơn số tài khoản Facebook tại Việt Nam, 60 triệu, và chiếm 60 đến 70% thị phần”.

Tường thuật của báo chí cho biết ông Hùng đưa ra thông tin rằng mạng xã hội có doanh thu lên đến 370 triệu đôla ở Việt Nam, nhưng nguồn doanh thu này chủ yếu rơi vào các công ty nước ngoài, trong đó, phần của Google và Facebook lần lượt là 135 triệu đôla và 235 triệu đôla.

Quyền bộ trưởng nói thêm: “Các mạng xã hội từ nước ngoài chưa tuân thủ luật pháp Việt Nam, chưa thực hiện yêu cầu an ninh của chính chúng ta”, theo các bản tin.

Bên cạnh đó, ông Hùng được trích lời phát biểu với thủ tướng rằng “đã đến lúc không thể dừng lại, kể cả phải áp dụng biện pháp kinh tế, kỹ thuật để quản lý mạng xã hội nước ngoài”.

Việc phát triển mạng xã hội Việt Nam là “trọng tâm” của một “hệ sinh thái số Việt Nam”, được Quyền Bộ trưởng Hùng đề xuất với Thủ tướng Phúc. Ông Hùng nói, theo đề xuất này, bộ của ông sẽ chủ trì xây dựng hệ sinh thái số bao gồm “mạng xã hội, công cụ tìm kiếm, trình duyệt, hệ điều hành và phần mềm diệt virus, trong đó quan trọng nhất là mạng xã hội và công cụ tìm kiếm”.

Theo một bản tin của Dân Trí, đáp lại đề xuất của ông Hùng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã “nhấn mạnh về việc Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng một hệ thống mạng xã hội của riêng mình”.

Chưa có thông tin cụ thể và chi tiết trên báo chí cho biết mạng xã hội của riêng Việt Nam mà Quyền Bộ trưởng Hùng và Thủ tướng Phúc nói đến có thiết kế, hình thức và cách vận hành như thế nào.

Mặc dù vậy, đã xuất hiện những phản ứng trái chiều từ khá nhiều người Việt hiện đang sử dụng mạng xã hội Facebook.

Một Facebooker có nhiều ảnh hưởng, nhà văn Trần Quốc Quân, hiện sinh sống ở Ba Lan, đưa ra nhận định hôm 10/9 rằng việc xây dựng một mạng xã hội riêng cho Việt Nam dường như “để làm đối trọng gây sức ép lên các trang mạng Facebook, Google, Youtube...”, cũng như “phục vụ Luật An ninh mạng”.

Song nhà văn vốn là một nhà kinh doanh thành công, có hơn 25.000 người theo dõi, bình luận rằng “tham vọng” đó của Quyền Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng “rất phi thực tế và quá viển vông”.

Trong quan điểm cá nhân ông Quân, đề xuất về mạng xã hội riêng của Việt Nam là “dự án điên rồ”, nhưng nhà văn này phân tích rằng Quyền Bộ trưởng Hùng muốn thực hiện dự án “vì có sự chống lưng” là Luật An ninh mạng đã được thông qua và có hiệu lực vào ngày 1/1/2019.

“Đây là cây gậy nguy hiểm mà ông Hùng sẽ dùng như vũ khí độc quyền nhằm phong tỏa các mạng Facebook, Google...và trói tay người dùng internet Việt Nam”, Facebooker Trần Quốc Quân nhận định.

Nhà báo kỳ cựu Trương Huy San, có tổng cộng hơn 225.000 người theo dõi qua Facebook, đưa ra lưu ý trên trang cá nhân cũng hôm 10/9 rằng “39% người sử dụng mạng xã hội ở Việt Nam là cho mục tiêu kinh doanh. Họ cần chảy trong không gian 2 tỷ người của Google, Facebook… chứ không cần ao tù, nước đọng”.

Theo nhà báo kiêm blogger nổi tiếng, thường được biết đến qua cái tên Oshin Huy Đức, “hệ sinh thái số là sản phẩm của tự do chứ không phải là công cụ để hạn chế tự do”.

Blogger Hiệu Minh, một chuyên gia công nghệ thông tin hiện sống ở Việt Nam, nói với VOA qua ứng dụng Messenger của Facebook tối 9/9:

“Tôi chỉ nghĩ là cái mạng mà các bạn IT [công nghệ thông tin] Việt Nam định xây dựng cho riêng người Việt Nam thì đó là một thảm họa. Vì rất đơn giản là chỉ dùng trong biên giới thì nó chả có nghĩa gì. Những tư tưởng đóng cửa biên giới như lũy tre làng là không nên”.

Theo chuyên gia này, người từng công tác nhiều năm tại bản doanh của Ngân hàng Thế giới ở Mỹ, trong bối cảnh hiện nay, để một mạng xã hội thành công, lan tỏa đến nhiều người sử dụng, nó phải là ứng dụng “dùng được cả ở Việt Nam cũng như dùng được ở thế giới”.

“Không thể là đến lúc tôi ra khỏi biên giới Việt Nam thì tôi dùng Facebook, còn về đến biên giới Việt Nam thì tôi lại dùng Zalo”, blogger Hiệu Minh nói thêm.

Zalo hiện là một mạng xã hội lớn ở Việt Nam là với 40 triệu thuê bao. Nhưng quyền bộ trưởng thông tin và truyền thông nhận xét hôm 8/9 rằng “so với Facebook thì còn quá nhỏ”.

Trong số hàng trăm lời bình luận vào các bài viết của các Facebooker nổi tiếng như Trương Huy San, Trần Quốc Quân hay luật sư Trần Vũ Hải, nhiều người lo ngại rằng Việt Nam sẽ rập khuôn theo Trung Quốc khi phát triển mạng xã hội và công cụ tìm kiếm riêng, tiến tới sẽ cấm các ứng dụng tương tự của nước ngoài như Facebook hay Google.

Với kinh nghiệm của một chuyên gia kỳ cựu, blogger Hiệu Minh nói với VOA rằng Việt Nam “không nên bắt chước” Trung Quốc hay Mỹ mà cần xét đến quy mô thị trường của mình. Ông nói:

“Trung Quốc như là một châu lục, có 1,4 tỉ người. Nếu người ta xây dựng riêng cho thị trường Trung Quốc là đã đủ ăn rồi. Nhưng nếu Việt Nam xây dựng cho một thị trường riêng cho 90 triệu người thì chẳng có nhẽ gì đầu tư”.

Chuyên gia này chỉ ra những yếu tố cần lưu tâm đối với giới làm công nghệ thông tin là “cần nhìn xem thị trường của nước mình là gì, ai là khách hàng”, cũng như viết ứng dụng phần mềm phải nhắm đến “cho ai, dùng ở đâu, và khả năng của nó lan tỏa đến đâu”.

Ý tưởng xây dựng mạng xã hội riêng của Việt Nam với sự chống lưng của nhà nước từng được nêu ra và thực hiện trước đây, song kết quả đến nay không khả quan.

Tháng 5/2010, trang mạng www.goonline.vn, được gọi là “mạng xã hội giáo dục - giao tiếp - giải trí đầu tiên của người Việt và do người Việt làm chủ” đã chính thức ra mắt. Bộ trưởng thông tin và truyền thông khi đó, ông Lê Doãn Hợp, tuyên bố với báo chí trong nước rằng ông “tin go.vn sẽ mạng xã hội số 1 Việt Nam”. Nhưng ở thời điểm đầu tháng 9/2018, rất ít người còn nhắc đến trang mạng này.

Trước go.vn, một trang mạng khác có tên tamtay.vn đã ra đời vào năm 2007, được xem là mạng xã hội đầu tiên do người Việt thiết kế và lập trình, không liên quan đến nhà nước.

Sau hơn 10 năm hoạt động, vào đầu tháng 3/2018, ban quản trị của mạng xã hội này đã gửi “thư từ biệt” đến các khách hàng về việc trang mạng đóng cửa, dừng hoạt động kể từ ngày 1/4/2018.