Một báo cáo viên đặc biệt của Liên Hợp Quốc hôm 15/11 cáo buộc Việt Nam nhắm mục tiêu vào những người bảo vệ nhân quyền về môi trường sau một loạt các vụ bắt giữ và kết án, đồng thời kêu gọi chính phủ Hà Nội đặt họ vào trọng tâm nếu muốn chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Năm nhà bảo vệ môi trường đã bị kết án tù vì tội “trốn thuế” ở quốc gia do Đảng Cộng sản cầm quyền kể từ năm ngoái, một điều khoản mà các nhà hoạt động trong nước và các tổ chức nhân quyền quốc tế coi là được nhà cầm quyền sử dụng như một công cụ để bịt miệng họ.
Ông Surya Deva, báo cáo viên đặc biệt về quyền phát triển của LHQ, nói trong một tuyên bố đưa ra hôm 15/11 rằng ông quan ngại về việc bắt giữ và kết án những nhà hoạt động này.
“Việc bắt giữ và kết án một số người bảo vệ quyền con người về môi trường với các tội danh như trốn thuế đang có tác động tiêu cực đến sự sẵn sàng đóng góp của các tổ chức phi chính phủ độc lập cho Thỏa thuận Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP),” ông Deva nói trong tuyên bố ngay khi kết thúc chuyến thăm và làm việc 10 ngày tại Việt Nam để đánh giá việc thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững tại quốc gia Đông Nam Á.
Các lãnh đạo môi trường – gồm Ngụy Thị Khanh, Đặng Đình Bách, Mai Phan Lợi, Bạch Dùng Dương và Hoàng Thị Minh Hồng – bị kết án nhiều năm tù trong khi Việt Nam đang tìm cách tăng cường cam kết giảm thiểu khí thải carbon thông qua JETP trị giá 15,5 tỷ USD do các nước phương Tây đồng tài trợ.
Các tổ chức nhân quyền quốc tế cũng đã lên án Việt Nam bỏ tù những người thúc đẩy cho việc bảo vệ môi trường này.
Tại cuộc họp báo ở Hà Nội hôm 15/11, ông Deva được AFP trích lời nói rằng chính phủ độc tài Việt Nam đang sử dụng luật “có chọn lọc để nhắm vào một số nhà bảo vệ nhân quyền, nhà hoạt động khí hậu hoặc nhà bảo vệ nhân quyền môi trường.”
Trong số những người bị bỏ tù vì “trốn thuế”, bà Hồng – nhà hoạt động nổi tiếng về chống biến đổi khí hậu – đã thành lập tổ chức phi chính phủ CHANGE để vận động người dân hành động giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách, bao gồm buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp và ô nhiễm.
Còn bà Khanh là người đã thách thức kế hoạch tăng cường việc sử dụng than của chính quyền Việt Nam để thúc đẩy phát triển kinh tế. Bà Khanh, cùng ông Lợi, đã được trả tự do trước thời hạn trong năm nay.
Tuy nhiên, sau khi trả tự do cho hai người thì chính quyền Việt Nam lại bắt giữ bà Ngô Thị Tố Nhiên, giám đốc một tổ chức nghiên cứu chính sách năng lượng độc lập và là chuyên gia năng lượng hàng đầu của Việt Nam. Bà Nhiên bị cáo buộc “chiếm đoạt tài liệu” của một công ty điện lực nhà nước.
“Tôi lo ngại rằng do không gian dân sự hạn chế nên sự tham gia tích cực, tự do và có ý nghĩa của người dân vào việc ra quyết định có thể khó khăn,” ông Deva nói trong tuyên bố.
Chuyên gia của LHQ cho rằng để đạt được sự chuyển đổi công bằng sang nền kinh tế xanh, Việt Nam phải đặt các tổ chức phi chính phủ và những người bảo vệ nhân quyền vào trung tâm của quá trình này.
Phát biểu tại cuộc họp báo ở Hà Nội, ông Deva được AFP trích lời nói ông “tin rằng trong hệ thống chính trị hiện tại của Việt Nam, có cơ hội cho sự chấp nhận những quan điểm khác nhau và những ý kiến bất đồng bởi vì không phải ai có quan điểm khác biệt là đều tìm cách lật đổ đảng hay nhà nước.”
Truyền thông Việt Nam do nhà nước quản lý không đăng tải những điều ông Deva nói về nhân quyền tại cuộc họp báo ở Hà Nội.
Trong khi đó, theo TTXVN, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Đỗ Hùng Việt, khi tiếp ông Deva hôm 6/11 khi chuyên gia LHQ bắt đầu chuyến thăm Việt Nam, nói rằng cách tiếp cận của Việt Nam là “tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người.”
Trong một lá thư gửi ông Deva trước chuyến thăm tới Việt Nam, Dự án 88, tổ chức ủng hộ quyền tự do ngôn luận ở Việt Nam, cho biết các vụ bắt giữ những nhà hoạt động môi trường “đặt ra câu hỏi về cam kết của Việt Nam đối với sự phát triển bền vững của đất nước.”
“Trong số các nhà hoạt động chính sách năng lượng và môi trường đã bị bắt và bỏ tù, nhiều người trước đây đã làm việc với chính phủ và đang giải quyết các vấn đề được ưu tiên trong chính sách chính thức của chính phủ,” tổ chức này nói trong thư.
Diễn đàn