Các đại sứ NATO ngày 16/11 họp khẩn sau khi một cuộc tấn công phi đạn giết chết hai người ở Ba Lan và đưa ra báo động toàn cầu rằng cuộc chiến của Nga ở Ukraine có thể lan sang các nước láng giềng.
Chuyện gì đã xảy ra
NATO cho biết một cuộc điều tra vẫn đang được tiến hành nhưng vụ nổ tại một cơ sở ngũ cốc ở Ba Lan, thành viên NATO gần biên giới Ukraine, có khả năng do một phi đạn phòng không của Ukraine gây ra và chưa có dấu hiệu nào cho thấy đó là một cuộc tấn công có chủ ý hoặc Nga đang chuẩn bị hành động quân sự chống lại các đồng minh NATO.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg nói tại Brussels rằng cuộc tấn công không phải là lỗi của Ukraine và Nga phải chịu trách nhiệm cuối cùng khi theo đuổi cuộc chiến chống lại Ukraine.
Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki cho biết Ba Lan vẫn đang phân tích khả năng khởi động thủ tục theo Điều 4 NATO – tức một lời kêu gọi chính thức về việc tham vấn giữa các thành viên của liên minh NATO trước mối đe dọa an ninh - nhưng nói thêm rằng có vẻ như điều đó là không cần thiết.
Điều 4 là gì?
Điều 4 quy định các thành viên NATO sẽ, theo ý kiến của bất kỳ ai trong số họ, cùng nhau tham vấn bất cứ khi nào mà lãnh thổ, độc lập chính trị hoặc an ninh của bất kỳ nước nào bị đe dọa.
Theo Điều 4, các cuộc thảo luận tại Hội đồng Bắc Đại Tây Dương - cơ quan ra quyết định chính trị chính của NATO - có khả năng dẫn đến một số hình thức quyết định hoặc hành động chung.
Kể từ khi NATO được thành lập vào năm 1949, Điều 4 đã được viện dẫn bảy lần, gần đây nhất là vào tháng 2 năm 2022 khi tám thành viên tìm kiếm sự tham vấn sau khi Nga xua quân xâm lược Ukraine.
Điều 5 là gì?
Nếu vụ nổ ở Ba Lan vừa qua là quyết định của Nga tấn công lãnh thổ của một quốc gia thành viên NATO, thì trọng tâm sẽ chuyển sang Điều 5, nền tảng của hiệp ước thành lập NATO.
Liên minh được thành lập vào năm 1949 với quân đội Hoa Kỳ là trụ cột mạnh mẽ về cơ bản để chống lại Liên Xô và các nước vệ tinh ở phía Đông trong Chiến tranh Lạnh.
Hiến chương quy định rằng “Các bên đồng ý rằng một cuộc tấn công vũ trang chống lại một hoặc nhiều nước trong số họ ở Châu Âu hoặc Bắc Mỹ sẽ được coi là một cuộc tấn công chống lại tất cả.”
“Họ đồng ý rằng, nếu một cuộc tấn công vũ trang như vậy xảy ra, mỗi nước trong số họ, khi thực hiện quyền tự vệ cá nhân hoặc tập thể được Điều 51 của Hiến chương Liên hiệp quốc công nhận, sẽ hỗ trợ Bên hoặc các Bên bị tấn công bằng cách thực hiện ngay lập tức, với tư cách cá nhân và phối hợp với các Bên khác, hành động mà họ cho là cần thiết, bao gồm cả việc sử dụng lực lượng vũ trang, để khôi phục và duy trì an ninh của khu vực Bắc Đại Tây Dương,” hiến chương viết.
Làm thế nào chiến tranh Ukraine có thể kích hoạt điều 5?
Vì Ukraine không phải là một phần của NATO, cuộc xâm lược của Nga vào tháng 2 đã không kích hoạt Điều 5, mặc dù Hoa Kỳ và các quốc gia thành viên khác đã vội vàng cung cấp hỗ trợ quân sự và ngoại giao cho Kyiv.
Tuy nhiên, các chuyên gia từ lâu đã cảnh báo về khả năng lan rộng sang các nước láng giềng ở sườn phía đông của NATO, có thể buộc liên minh này phải đáp trả bằng quân sự.
Hành động như vậy của Nga, dù cố ý hay vô tình, đã làm tăng nguy cơ mở rộng chiến tranh bằng cách lôi kéo các nước khác trực tiếp vào cuộc xung đột.
Việc kích hoạt điều 5 có tự động không?
Không. Sau một cuộc tấn công vào một quốc gia thành viên, những quốc gia khác cùng nhau xác định xem họ có đồng ý coi đó là một tình huống theo Điều 5 hay không.
Không có giới hạn thời gian về việc các cuộc tham vấn như vậy có thể diễn ra trong bao lâu và các chuyên gia cho rằng ngôn ngữ này đủ linh hoạt để cho phép mỗi thành viên quyết định nên đi bao xa để đáp trả hành vi xâm lược vũ trang chống lại nước khác.
Điều 5 đã được kích hoạt một lần trước đây – nhân danh Hoa Kỳ, để phản ứng lại vụ máy bay bị không tặc tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001 ở New York và Washington.
Ông Biden đã nói gì về cam kết của Điều 5?
Trong khi khẳng định rằng Hoa Kỳ không muốn gây chiến với Nga, Tổng thống Joe Biden đã tuyên bố ngay từ đầu cuộc xâm lược của Moscow rằng Washington sẽ đáp ứng các cam kết trong Điều 5 để bảo vệ các đối tác NATO.
“Mỹ đã chuẩn bị đầy đủ cùng với các đồng minh NATO của chúng tôi để bảo vệ từng tấc đất lãnh thổ của NATO. Từng tấc đất một”, ông Biden nói tại Tòa Bạch Ốc vào tháng 9.
Ông đã tuyên bố trước đó rằng “không nghi ngờ gì” chính quyền của ông sẽ giữ vững Điều 5.
Diễn đàn