Chiến dịch chống tham nhũng ở Việt Nam đã làm tê liệt nhiều giao dịch thông thường trong nước, gây ra tình trạng thiếu hàng hóa thiết yếu và làm giảm niềm tin của nhà đầu tư vào một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất châu Á.
Chiến dịch chống tham nhũng kiểu Trung Quốc được tiến hành từ năm 2016, nhưng một loạt vụ bê bối gần đây đã dẫn đến các cuộc điều tra mới trên diện rộng, khiến các quan chức chính phủ hồi hộp, lo sợ bị buộc tội tham nhũng và không muốn bật đèn xanh cho hoạt động mua sắm trang thiết bị và đầu tư.
Các chính trị gia, các nhà ngoại giao và các giám đốc điều hành cho biết tình hình đó đã làm gián đoạn hoạt động nhập khẩu thuốc và xăng dầu cũng như đầu tư vào các dự án sản xuất và năng lượng quan trọng trong một nền kinh tế ngày càng trở thành một phần quan trọng của chuỗi cung ứng toàn cầu.
Trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, khoảng 65% bệnh viện lớn đã xảy ra tình trạng thiếu thuốc và thiếu sản phẩm y tế trong những tháng gần đây, chủ yếu là do các quan chức miễn cưỡng phê duyệt hợp đồng mua sắm, chính phủ cho biết.
Ông Marko Walde, người đứng đầu phòng thương mại Đức tại Việt Nam, cảnh báo tình hình có thể tồi tệ hơn nếu giấy phép cho hàng nghìn loại thuốc sắp hết hạn vào cuối năm nay không được các cơ quan quản lý nhanh chóng gia hạn.
“Nếu bạn không làm bất cứ điều gì, bạn không thể phạm sai lầm,” ông Walde nói về tình trạng tê liệt cấp phép hiện tại do lo lắng của bộ máy quan liêu.
Theo số liệu năm 2020, Đức là nước xuất khẩu thuốc sang Việt Nam lớn thứ hai sau Pháp.
Một tài liệu của Ủy ban Châu Âu được công bố vào tháng 10 về các thỏa thuận thương mại tự do của khối liệt kê các quy tắc “rườm rà” của Việt Nam về gia hạn giấy phép dược phẩm và việc thực hiện chúng là một trong những vấn đề nổi cộm.
Tình trạng thiếu thuốc bao gồm thuốc kháng sinh cho bệnh nhân nguy kịch, thuốc tim mạch, và thuốc điều trị các triệu chứng tồi tệ nhất của bệnh sốt xuất huyết trong bối cảnh các ca bệnh gia tăng.
Việc xếp hàng tại các hiệu thuốc ở nước này không phải là hiếm và một bác sĩ yêu cầu giấu tên cho biết các phòng khám tư nhân cũng bị ảnh hưởng.
Một giám đốc điều hành tại một nhà phát triển công nghiệp, từ chối nêu tên, cho biết các dự án liên quan đến các nhà đầu tư cỡ trung liên tục bị trì hoãn vì thiếu chữ ký của các quan chức.
Các doanh nghiệp nói rằng điều đó có thể trì hoãn đầu tư nước ngoài quan trọng vào một quốc gia dựa vào nguồn vốn bên ngoài để duy trì nền kinh tế định hướng xuất khẩu và dự kiến sẽ là một trong những nước hưởng lợi hàng đầu từ kế hoạch giảm tiếp xúc với Trung Quốc của các công ty đa quốc gia.
Các chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phụ thuộc vào Việt Nam, bao gồm cả hàng điện tử và giày dép, có thể bị ảnh hưởng, làm trầm trọng thêm tác động tiêu cực của sự sụt giảm đơn đặt hàng toàn cầu, vốn đã dẫn đến việc cắt giảm lực lượng lao động ở Việt Nam.
Một phần vì điều đó nên tốc độ tăng trưởng trong các dự án sản xuất mới của nước ngoài dự kiến sẽ chững lại trong năm nay so với năm ngoái, thấp hơn nhiều so với mức trước đại dịch, theo BW Industrial, công ty cho các nhà sản xuất thuê nhà xưởng và nhà kho.
Một cuộc khảo sát vào tháng 10 của Phòng Thương mại Châu Âu tại Việt Nam cho thấy tâm lý của các nhà quản lý trong nước trở nên tồi tệ hơn trong quý thứ ba khi các cuộc điều tra tham nhũng gia tăng mặc dù tăng trưởng kinh tế rất cao.
Tê liệt
Việt Nam được xếp hạng 87/180 nước trong danh sách nhận thức tham nhũng mới nhất của Tổ chức Minh bạch Quốc tế, một cơ quan giám sát, cùng cấp độ với Ethiopia và Colombia.
Mặc dù việc chống hối lộ nhìn chung được coi là tích cực trong dài hạn, nhưng sự gián đoạn ngắn hạn có thể làm tê liệt hoạt động kinh doanh, đặc biệt nếu việc thực thi được coi là không rõ ràng và bị thúc đẩy bởi động cơ chính trị.
Khi các cuộc điều tra gia tăng, các quan chức sợ rằng họ có thể bị bắt nếu vô tình vi phạm các quy tắc thường được viết rất tệ và khó giải thích.
Các vấn đề về mua sắm và cấp phép hiện nay trong lĩnh vực dược phẩm diễn ra sau vụ bắt giữ các quan chức cấp cao vào năm ngoái vì mua thuốc điều trị COVID-19 với giá quá cao và nhận hối lộ trong việc tổ chức các chuyến bay hồi hương cho công dân Việt Nam bị mắc kẹt ở nước ngoài trong đại dịch.
Chính phủ đã không trả lời yêu cầu bình luận về nỗ lực chống tham nhũng, nhưng các quan chức hàng đầu, bao gồm cả Thủ tướng Phạm Minh Chính, đã nhiều lần thúc giục các nhà quản lý không cản trở hoạt động kinh tế bằng cách trì hoãn các quyết định mua sắm.
Một nhà ngoại giao ở Hà Nội cho biết, không rõ liệu Đảng Cộng sản cầm quyền có giảm áp lực hay không, khi một số nhà lãnh đạo coi tham nhũng trong một số lĩnh vực là mối đe dọa hiện hữu.
Tuy nhiên, các quan chức công khai thừa nhận những tắc nghẽn.
“Cán bộ, công chức nhà nước, kể cả lãnh đạo không dám làm vì có làm thì sợ mắc sai lầm”, đại biểu Nguyễn Hữu Thông cảnh báo trước Quốc hội cuối tháng 10.
Cơn sốc cung ứng
Hậu quả kinh tế tiêu cực của cuộc trấn áp xuất hiện bên cạnh những thách thức khác mà Việt Nam và các quốc gia khác ở châu Á phải đối mặt, đó là đồng nội tệ suy yếu, hạn chế nguồn cung toàn cầu và nhu cầu thế giới giảm.
Chỉ số chứng khoán chuẩn của Việt Nam VNI nằm trong số những chỉ số hoạt động kém nhất thế giới trong năm nay trong bối cảnh tín dụng bị đóng băng do hàng loạt vụ bắt giữ các nhà phát triển bất động sản vì cáo buộc sai phạm.
Ông John Rockhold, chủ tịch công ty tư vấn và đầu tư môi trường Pacific Rim Investment and Management, nói: “Chiến dịch chống tham nhũng đang gây ra sự bất ổn và lo lắng ngày càng tăng trong các cấp bậc và hồ sơ trong giao dịch và phê duyệt kinh doanh hàng ngày ở Việt Nam”.
Ông cho biết sự chậm trễ trong việc phê duyệt các dự án năng lượng được chờ đợi từ lâu đang góp phần gây ra tình trạng thiếu điện, một số nhà sản xuất phải hoãn sản xuất đến cuối tuần và ban đêm để giảm áp lực lên lưới điện.
Ông Hà Hoàng Hợp, một thành viên cấp cao tại Viện ISEAS-Yusof Ishak có trụ sở tại Singapore, cho rằng tình trạng thiếu xăng là do sự hoảng loạn do các cuộc điều tra tham nhũng gây ra.
Ông Hợp nói: “Việc trấn áp sẽ không thể giải quyết tận gốc tình trạng tham nhũng tràn lan nếu được thực thi mà không có sự minh bạch và thượng tôn pháp luật toàn diện”.
Diễn đàn