Chỉ có một thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza xuất phát từ các cuộc đàm phán được kỳ vọng trong tuần này mới có thể ngăn Iran trả đũa trực tiếp Israel vì vụ ám sát thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh trên lãnh thổ của mình, ba quan chức cấp cao của Iran cho biết.
Iran đã tuyên bố sẽ đáp trả nghiêm khắc vụ ám sát ông Haniyeh, xảy ra khi ông đến thăm Tehran vào cuối tháng trước, và quy lỗi cho Israel. Israel không xác nhận hoặc phủ nhận sự liên quan của mình. Hải quân Hoa Kỳ đã triển khai tàu chiến và một tàu ngầm đến Trung Đông để tăng cường phòng thủ cho Israel.
Một trong những nguồn tin, là một quan chức an ninh cấp cao của Iran, cho biết Iran, cùng với các đồng minh như Hezbollah, sẽ phát động một cuộc tấn công trực tiếp nếu các cuộc đàm phán ở Gaza thất bại hoặc họ nhận thấy Israel đang kéo dài các cuộc đàm phán. Các nguồn tin không nói rõ Iran sẽ để cho các cuộc đàm phán kéo dài trong bao lâu trước khi phản ứng.
Với nguy cơ gia tăng về một cuộc chiến tranh rộng lớn hơn ở Trung Đông sau vụ sát hại ông Haniyeh và chỉ huy Hezbollah Fuad Shukr, Iran đã tham gia vào cuộc đối thoại căng thẳng với các nước phương Tây và Hoa Kỳ trong những ngày gần đây về các cách xác định hành động trả đũa, các nguồn tin cho biết. Họ đều được giấu tên do tính nhạy cảm của vấn đề.
Trong các bình luận được công bố hôm 13/8, đại sứ Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ xác nhận Washington đang yêu cầu các đồng minh giúp thuyết phục Iran giảm căng thẳng. Ba nguồn tin của chính quyền khu vực đã mô tả các cuộc trò chuyện với Tehran để tránh leo thang trước các cuộc đàm phán ngừng bắn ở Gaza, dự kiến bắt đầu vào ngày 15/8 tại Ai Cập hoặc Qatar.
"Chúng tôi hy vọng phản ứng của chúng tôi sẽ được tính toán thời gian và thực hiện theo cách không gây tổn hại đến lệnh ngừng bắn tiềm năng", phái bộ Iran tại Liên hợp quốc cho biết hôm 9/8 trong một tuyên bố. Bộ ngoại giao Iran ngày 13/8 nói rằng các lời kêu gọi kiềm chế "trái ngược với các nguyên tắc của luật pháp quốc tế".
Bộ ngoại giao Iran và Quân đoàn Vệ binh Cách mạng của nước này đã không trả lời ngay các câu hỏi về vấn đề này. Văn phòng Thủ tướng Israel và Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng không trả lời các câu hỏi.
"Một điều gì đó có thể xảy ra ngay trong tuần này bởi Iran và các lực lượng ủy nhiệm của họ... Đó là đánh giá của Hoa Kỳ cũng như đánh giá của Israel", người phát ngôn Nhà Trắng John Kirby nói với các phóng viên hôm 12/8.
"Nếu có điều gì đó xảy ra trong tuần này, thời điểm diễn ra chắc chắn có thể tác động đến các cuộc đàm phán mà chúng tôi muốn thực hiện vào thứ Năm (19/8)", ông nói thêm. Cuối tuần qua, Hamas đã bày tỏ nghi ngờ về việc liệu các cuộc đàm phán có diễn ra hay không. Israel và Hamas đã tổ chức một số vòng đàm phán trong những tháng gần đây mà không đạt được thỏa thuận ngừng bắn cuối cùng.
Tại Israel, nhiều nhà quan sát tin rằng một phản ứng sắp xảy ra sau khi Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei tuyên bố Iran sẽ "trừng phạt nghiêm khắc" Israel vì cuộc tấn công ở Tehran.
Chính sách khu vực của Iran do Lực lượng Vệ binh Cách mạng tinh nhuệ thiết lập, và họ chỉ tuân lệnh lãnh tụ tối cao Ayatollah Khamenei. Tổng thống mới theo lập trường tương đối ôn hòa của Iran, Masoud Pezeshkian, đã nhiều lần tái khẳng định lập trường chống Israel của Iran và sự ủng hộ của nước này đối với các phong trào kháng chiến trên khắp khu vực kể từ khi nhậm chức vào tháng trước.
Meir Litva, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm nghiên cứu Iran của Đại học Tel Aviv, cho biết ông nghĩ rằng Iran sẽ đặt nhu cầu của mình lên trước việc giúp đỡ đồng minh Hamas nhưng Iran cũng muốn tránh một cuộc chiến tranh toàn diện.
"Người Iran không bao giờ đặt chiến lược và chính sách của họ dưới nhu cầu của những người ủy nhiệm hoặc người được họ bảo trợ", Litva nói. "Một cuộc tấn công có khả năng xảy ra và gần như là không thể tránh khỏi nhưng tôi không biết quy mô và thời điểm xảy ra".
Nhà phân tích Saeed Laylaz ở Iran cho biết các nhà lãnh đạo Cộng hòa Hồi giáo hiện đang mong muốn làm việc hướng tới lệnh ngừng bắn ở Gaza, "để có được các động lực, tránh một cuộc chiến tranh toàn diện và củng cố vị thế của mình trong khu vực".
Ông Laylaz cho biết Iran trước đây không tham gia vào tiến trình hòa bình ở Gaza nhưng hiện đã sẵn sàng đóng "vai trò chủ chốt".
Hai nguồn tin cho biết Iran đang cân nhắc cử một đại diện đến các cuộc đàm phán ngừng bắn, và đây sẽ là lần đầu tiên họ tham gia thương lượng kể từ khi chiến tranh bắt đầu ở Gaza.
Đại diện này sẽ không trực tiếp tham dự các cuộc họp nhưng sẽ tham gia vào các cuộc thảo luận hậu trường "để duy trì đường dây liên lạc ngoại giao" với Hoa Kỳ trong khi các cuộc đàm phán đang diễn ra. Các quan chức ở Washington, Qatar và Ai Cập đã không ngay lập tức trả lời các câu hỏi về việc liệu Iran có đóng vai trò gián tiếp trong các cuộc đàm phán hay không.
Hai nguồn tin cấp cao thân cận với Hezbollah của Lebanon cho biết Tehran sẽ cho các cuộc đàm phán một cơ hội nhưng sẽ không từ bỏ ý định trả đũa.
Một lệnh ngừng bắn ở Gaza sẽ tạo điều kiện cho Iran có một phản ứng "mang tính biểu tượng" nhỏ hơn, một trong những nguồn tin cho biết.
Israel đã phát động cuộc tấn công vào Gaza sau khi các chiến binh Hamas tấn công vào miền nam Israel vào ngày 7/10, giết chết 1.200 người, chủ yếu là dân thường, và bắt giữ hơn 250 con tin, theo số liệu của Israel.
Kể từ đó, gần 40.000 người Palestine đã thiệt mạng trong cuộc tấn công của Israel vào Gaza, theo Bộ Y tế Gaza.
Diễn đàn